Research Database

ระบบสังเคราะห์ข้อมูลงานวิจัย Learning City ด้วย AI

💬 Ai Suggest Thailand Learning City

หมายเลขโครงการ	A15F640107
ชื่อโครงการ	การพัฒนาต้นแบบเมืองแห่งการเรียนรู้ (Learning City) ผ่านระบบกลไกความร่วมมือ เชิงพื้นที่เพื่อพัฒนาเศรษฐกิจท้องถิ่น กรณีศึกษา เทศบาลเมืองกาฬสินธุ์
หัวหน้าโครงการ	รองศาสตราจารย์ กตัญญู แก้วหานาม
ทีมวิจัย	มหาวิทยาลัยกาฬสินธุ์
วันเริ่มต้น	2021-06-01
Objective	1. เพื่อขับเคลื่อนกลไกในระดับเมือง ให้มีบทบาทและศักยภาพการขับเคลื่อนเมืองแห่งการเรียนรู้ และ พัฒนาต่อยอดสู่ความภาคภูมิใจจากพลเมือง (Citizen engagement) โดยใช้กลยุทธ์การขับเคลื่อนเมืองแห่ง การ เรียนรู้ ที่เชื่อมโยงกับผู้มีส่วนได้ส่วนเสียทั้งภาครัฐ ท้องถิ่น ภาคเอกชน ภาคประชาสังคม และชุมชน (Citizen engagement strategy) ให้ออกมาใช้พื้นที่แห่งการเรียนรู้ร่วมกัน 2. เพื่อพัฒนากรอบหลักสูตรท้องถิ่นสู่การเป็นเมืองน่าศึกษาที่เหมาะสมกับทุกช่วงวัย และสร้าง กระบวนการเรียนรู้แบบมีส่วนร่วมเพื่อขับเคลื่อนหลักสูตรท้องถิ่นที่เชื่อมโยงกับพื้นที่แห่งการเรียนรู้ (Learning Space) 3. เพื่อเชื่อมโยงพื้นที่การเรียนรู้ (Learning Space) ทั้งพื้นที่กายภาพ (Physical Space) และพื้นที่ที่ไม่ไช่ กายภาพ (Non-Physical Space) เพื่อพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมเมืองแบบบูรณาการ
Abstract	โครงการวิจัย เรื่อง การพัฒนาต้นแบบเมืองแห่งการเรียนรู้ (Learning City) ผ่านระบบกลไกความร่วมมือเชิงพื้นที่เพื่อพัฒนาเศรษฐกิจท้องถิ่น กรณีศึกษา เทศบาลเมืองกาฬสินธุ์ มีวัตถุประสงค์เพื่อขับเคลื่อนกลไกในระดับเมือง ให้มีบทบาทและศักยภาพการขับเคลื่อนเมืองแห่งการเรียนรู้ และพัฒนาต่อยอดสู่ความภาคภูมิใจจากพลเมือง (Citizen engagement) พัฒนากรอบหลักสูตรท้องถิ่นสู่การเป็นเมืองน่าศึกษาที่เหมาะสมกับทุกช่วงวัย และสร้างกระบวนการเรียนรู้แบบมีส่วนร่วมเพื่อขับเคลื่อนหลักสูตรท้องถิ่นที่เชื่อมโยงกับพื้นที่แห่งการเรียนรู้ (Learning Space) และเชื่อมโยงพื้นที่การเรียนรู้ ใช้แบบการวิจัย (Research Design) เป็นการวิจัยแบบผสมผสาน (Mixed Method Research) โดยใช้ทั้งระเบียบวิธีเชิงปริมาณ (Quantitative methods) และ ระเบียบวิธีเชิงคุณภาพ (Qualitative methods) ผลการศึกษาพบว่า นโยบายการพัฒนาท้องถิ่นของเทศบาลเมืองกาฬสินธุ์ที่ชัดเจนคือ “พัฒนาเมืองกาฬสินธุ์ ให้เป็นเมืองอุดมสุข” นำมาซึ่งผลการดำเนินงาน 1) การสร้างการรับรู้เรื่องการพัฒนาเมืองแห่งการเรียนรู้ร่วมกับภาคีความร่วมมือในจังหวัดกาฬสินธุ์และสามารถสร้างประเด็นสาธารณะร่วมในการขับเคลื่อนเศรษฐกิจชุมชน 2) พัฒนากลไกการขับเคลื่อนเมืองอุดมสุขตามนโยบายของเทศบาลเมืองกาฬสินธุ์ให้สอดคล้องกับการขับเคลื่อนหลักสูตรท้องถิ่น พื้นที่เรียนรู้ท้องถิ่น และการสร้างการมีส่วนร่วมในกิจกรรมเรียนรู้ท้องถิ่น 3) การปรับปรุงหลักสูตรท้องถิ่นที่อิงประวัติศาสตร์และวัฒนธรรมที่สอดคล้องกับความต้องการ ของโรงเรียนสังกัดเทศบาลเมืองกาฬสินธุ์ 4) เกิดตลาดวัฒนธรรมท้องถิ่นเพื่อเป็นกลไกในการส่งเสริมเศรษฐกิจท้องถิ่น 5) นักจัดการเรียนรู้เมือง (City Learning Administrator) สามารถเชื่อมโยงกับพื้นที่เส้นทางการเรียนรู้ 9 ชุมชนได้ ข้อเสนอแนะคือ 1.พัฒนากระบวนการบริหารความร่วมมือท้องถิ่น เพื่อระบุช่องว่าง และ/หรือความซ้ำซ้อนของกระบวนการการบริหารความร่วมมือ การระบุบทความร่วมมือของหน่วยความร่วมมือภายใต้คณะกรรมการขับเคลื่อนเมืองแห่งการเรียนรู้ และมีการบริหารจัดการความร่วมมือของภาคีเครือข่ายนโยบายและส่งเสริมกลไกการมีส่วนร่วมโดยประชาชนในท้องถิ่น การพัฒนานักจัดการเรียนรู้เมือง (City Learning Administrator) อย่างต่อเนื่องจะทำให้เกิดความชัดเจนในการบริหารจัดการและเกิดความยั่งยืนในการพัฒนาให้เกิดการเรียนรู้ตลอดชีวิต 2. ขับเคลื่อนพื้นที่เรียนรู้มีชีวิต (Living learning Space) ให้มีการวิเคราะห์กลไกเชิงพื้นที่ และพัฒนาให้พื้นที่เรียนรู้มีชีวิต จะทำให้เทศบาลเมืองกาฬสินธุ์มีพื้นที่เรียนรู้มีชีวิต อาทิ หอศิลป์เมืองกาฬสินธุ์ ตลาดวัฒนธรรมเมืองเก่า มีกิจกรรมอย่างต่อเนื่อง รวมถึงพัฒนาเป็นพื้นที่ Learning Space จะทำให้เกิดพื้นที่เหมาะสมสำหรับช่วงวัยเรียน วัยรุ่น และวัยทำงานในการเป็นพื้นที่เรียนรู้ พัฒนาทักษะ ทัศนคติ วัฒนธรรมและศิลปะการขับเคลื่อนพ้นที่เรียนรู้มีชีวิตจะมีความชัดเจนและเกิดรูปธรรมมากยิ่งขึ้น จากฐานความรู้ด้านการออกแบบชุมชนเมืองเพื่อยกระดับกิจกรรมเศรษฐกิจ พื้นที่การเรียนรู้ในพื้นที่เทศบาลเมืองกาฬสินธุ์ 3.ฟื้นฟูนิเวศการเรียนรู้เมือง พัฒนาแหล่งการเรียนรู้ พัฒนาสื่อการเรียนรู้ สื่อการเรียนรู้ ที่เอื้ออำนวยต่อการเรียนรู้ของนักเรียนแต่ละบุคคล หรือแต่ละกลุ่ม หลักสูตรที่ตอบโจทย์การเรียนรู้ยุคใหม่ อาชีพใหม่ตามสมรรถนะของผู้เรียนที่เพิ่มมากขึ้น เพื่อให้เกิดการตอบสนองกันตามธรรมชาติ นิเวศการเรียนรู้จะเชื่อมโยงทั้งมิติของความต้องการของผู้เรียนรู้ รวมทั้งทิศทางการพัฒนาเมืองแห่งการเรียนรู้ได้ครบประเด็น
Tag	เมืองแห่งการเรียนรู้,พื้นที่การเรียนรู้,การพัฒนาท้องถิ่น,การบริหารแบบร่วมมือ
ปี	2565
รายละเอียด
ชุดโครงการ
นักวิจัยหลัก	รศ.ดร.กตัญญู แก้วหานาม (หัวหน้าโครงการ)
แหล่งทุน	กองทุนส่งเสริมวิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม (กองทุน ววน.) และ หน่วยบริหารและจัดการทุนวิจัยและนวัตกรรมด้านการพัฒนาระดับพื้นที่ (บพท.)งบประมาณด้าน ววน. Full Proposal ประจำปีงบประมาณ พ.ศ.2564
กลุ่มเป้าหมาย	ประชาชนในเขตพื้นที่เทศบาลเมืองกาฬสินธุ
พื้นที่ดำเนินการ	เทศบาลเมืองกาฬสินธุ์ จังหวัดกาฬสินธุ์
ระดับ	ระดับพื้นที่/เทศบาล
วิธีการวิจัย	3.1 ระเบียบวิธีเชิงปริมาณ ใช้เพื่อสำรวจความคิดเห็น ศักยภาพการขับเคลื่อนเมืองแห่งการเรียนรู้ของเทศบาลเมือง กาฬสินธุ์ที่ครอบคลุมทุกช่วงวัย (Catalog Data) เพื่อเป็นฐานข้อมูลในการตัดสินใจและวิเคราะห์เพื่อการนำไปปฏิบัติ ที่ชัดเจนและตรงกับวัตถุประสงค์ของโครงการย่อย โดยครอบคลุม การสำรวจเรื่อง 1.1 สภาพกลไกในระดับเมืองมีบทบาทและศักยภาพการขับเคลื่อนเมืองแห่งการเรียนรู้อย่างไรใน ปัจจุบัน และจะสามารถพัฒนาต่อยอดสู่ความภาคภูมิใจจากพลเมือง (Citizen engagement) และมีกลยุทธ์ การขับเคลื่อนเมืองแห่งการเรียนรู้ โดยมีการเชื่อมโยงกับผู้มีส่วนได้ส่วนเสียทั้งภาครัฐ ท้องถิ่น ภาคเอกชน ภาคประชาสังคม และชุมชน (Citizen engagement strategy) ให้ออกมาใช้พื้นที่แห่งการเรียนรู้ร่วมกัน 1.2 สภาพกรอบหลักสูตรท้องถิ่นสู่การเป็นเมืองน่าศึกษาที่เหมาะสมกับทุกช่วงวัย และ การพัฒนา กระบวนการเรียนรู้แบบมีส่วนร่วมเพื่อขับเคลื่อนหลักสูตรท้องถิ่นที่เชื่อมโยงกับพื้นที่แห่งการเรียนรู้ ( Learning Space) 1.3 สภาพและความเป็นไปได้ในการเชื่อมโยงพื้นที่แห่งการเรียนรู้ (Learning Space) ทั้งพื้นที่ กายภาพ (Physical Space) และพื้นที่ที่ไม่ไช่กายภาพ (Non-Physical Space) เพื่อพัฒนาเป็นเมือง ที่เหมาะสมกับ ทุกช่วงวัย 3.1.1 ประชากรและกลุ่มตัวอย่าง ประชากรทั้งหมดในพื้นที่ตามฐานทะเบียนราษฎร 34,218 คน การศึกษาสภาพและความป็นไปได้ในการ เปลี่ยนผ่านเทศบาลเมืองกาฬสินธุ์สู่เมืองแห่งการเรียนรู้ จะใช้การสุ่มตัวอย่างแบบกลุ่ม (Cluster sampling) ตาม การแบ่งเขตของเทศบาลเมืองกาฬสินธุ์ ประชากร เทศบาลเมืองกาฬสินธุ์ มี 38 ชุมชน มี 36 ชุมชนที่มีคณะกรรมการชุมชน ประชากร จํานวนหลังคาเรือนใน เขตเทศบาลเมืองกาฬสินธุ์ 14,840 หลังคาเรือน จํานวนประชากรทั้งหมดในพื้นที่ตามฐานทะเบียนราษฎร 34,218 คน - ชาย 16,475 คน - หญิง 17,743 คน ความหนาแน่นของประชากรต่อพื้นที่คิดเป็น 2,017 คน/ตร.กม.42 ที่มา : งานทะเบียนราษฎร สํานักปลัดเทศบาล กุมภาพันธ์ 2559 จากประชากรทั้งหมด 34,218 คน กลุ่มตัวอย่างในการแจกแบบสอบถาม 395.13 คน ซึ่งในการเก็บข้อมูลโครงการวิจัยนี้จะเก็บข้อมูลจากกลุ่มตัวอย่าง จำนวน 400 คน 3.2 ระเบียบวิธีเชิงคุณภาพ การวิจัยครั้งนี้ผู้วิจัยใช้การวิจัยระเบียบวิธีเชิงคุณภาพ (Qualitative methods) บนพื้นฐานคติแบบ ปรากฏการณ์นิยม (Phenomenology) ซึ่งเชื่อว่าความจริงมีหลากหลายและมีลักษณะจำเพาะ (ชาย โพธิสิตา, 2547) นักวิจัยจึงต้องเข้าไปมีส่วนร่วมโดยตรงในปรากฏการณ์ โดยใช้การวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม (PAR) ซึ่ง เป็นวิธีการที่ให้ชาวบ้านเข้ามามีส่วนร่วมวิจัย เป็นการเรียนรู้จากประสบการณ์ โดยอาศัยการมีส่วนร่วมอย่างแข็งขัน จากทุกฝ่ายที่เกี่ยวข้องกับกิจกรรมการวิจัย นับตั้งแต่การกำหนดปัญหา การดำเนินการ การวิเคราะห์ข้อมูล ตลอดจน หาแนวทางในการแก้ปัญหาหรือส่งเสริมกิจกรรม (สุภางค์ จันทวานิช, 2540) ทั้งนี้ผู้วิจัยได้การศึกษาและวิเคราะห์ ปัญหาร่วมกับท้องถิ่นคือเทศบาลเมืองกาฬสินธุ์ วิเคราะห์ข้อมูลโดยการสร้างข้อสรุปแบบอุปนัย (Induction) โดยการ สร้างข้อสรุปทั่วไปที่มีความเชื่อมโยง จากการสังเกตเชิงประจักษ์ (Empirical Observation) (สุภางค์ จันทวานิช, 2540) และใช้การตีความ (Interpretative) เข้ามาวิเคราะห์ผลการศึกษาด้วย นอกจากนี้ผู้วิจัยได้ใช้ การวิจัยและ พัฒนา (R&D research) ที่มีเป้าหมายเพื่อการสร้างหรือปรับปรุงผลิตภัณฑ์ รูปแบบ วิธีการ กระบวนการ กิจกรรม45 คู่มือ หลักสูตร โดยใช้วิธีการสํารวจร่วมกับการทดลอง และการประเมิน โดยดําเนินการตามขั้นตอนที่เป็นระบบ คือ มีการสํารวจ พัฒนา ทดลอง ประเมิน และปรับปรุงนวัตกรรม โดยผลการศึกษาถูกสังเคราะห์เป็นแนวทางในการ ปรับปรุงกิจกรรม เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพ และประสิทธิผลของการขับเคลื่อนเมืองแห่งการเรียนรู้ต่อไป หน่วยในการศึกษาครั้งนี้ ประกอบด้วย ระดับองค์กร ได้แก่ หน่วยงานภาครัฐ ภาคเอกชน องค์การพัฒนา ระดับต่าง ๆ และระดับปัจเจกบุคคล ซึ่งเป็นบุคคลที่มีส่วนในการดำเนินงานของกลุ่มจังหวัดกาฬสินธุ์ในการขับเคลื่อน เมืองแห่งการเรียนรู้ ได้แก่ เทศบาลเมืองกาฬสินธุ์ จังหวัดกาฬสินธุ์ สำนักงานวัฒนธรรมจังหวัดกาฬสินธุ์ อาสาสมัคร ร่วมติดตามการทำงานของเทศบาล มหาวิทยาลัยกาฬสินธุ์ โรงเรียนเทศบาล 1,2,3,4 หอศิลป์วัฒนธรรมเมือง กาฬสินธุ์ หอการค้าจังหวัดกาฬสินธุ์ และประชาชนในเขตเทศบาลเมืองกาฬสินธุ์ 3.2.1 ผู้ที่ให้ข้อมูลสำคัญ (กลุ่มตัวอย่าง) การวิจัยครั้งนี้ผู้วิจัยได้เลือกกลุ่มผู้ให้ข้อมูลสำคัญ (Key Informant) ดังนี้ ระยะที่ 1 เป็นประชากรเป้าหมายที่มีส่วนเกี่ยวข้องกับการดำเนินงาน ซึ่งเป็นผู้บริหารระดับต่าง ๆ ที่มีส่วน ภายใต้การขับเคลื่อนตามภารกิจของเมืองแห่งการเรียนรู้ของหน่วยงานต่างๆ โดยจะใช้การเลือกสุ่มตัวอย่างแบบ ลูกโซ่ (Snowball Sampling) สัมภาษณ์ผู้เกี่ยวข้องไปเรื่อย ๆ จนได้ข้อมูลที่อิ่มตัว กล่าวคือเป็นข้อมูลที่มีความ ซ้ำซ้อนกัน แม้ว่าจะถามคนอื่น ๆ อีก ระยะที่ 2 จะดำเนินการถอดบทเรียนจากโครงการย่อยทั้ง 3 ด้าน โดยมีกลุ่มเป้าหมายคือหน่วยงานภาครัฐ ภาคเอกชน องค์การพัฒนาระดับต่าง ๆ ในแต่ละอำเภอของกลุ่มจังหวัดร้อยแก่นสารสินธุ์ โดยการสุ่มตัวอย่างแบบ เจาะจง (Purposive Sampling) โดยใช้แบบสัมภาษณ์เพื่อถอดบทเรียน ระยะที่ 3 จะมีการพัฒนาตัวแบบจากการถอดบทเรียนและยืนยันข้อมูลโดยใช้เทคนิคเดลฟาย (Delphi Technique) เป็นขบวนการที่จะเสาะแสวงหาความคิดเห็นที่เป็นอันหนึ่งอันเดียวกันของผู้เชี่ยวชาญ หรือผู้มี ประสบการณ์ในเรื่องนั้น ๆ มาช่วยพิจารณาให้ความคิดเห็นเกี่ยวกับคุณภาพของเครื่องมือ เพื่อให้ได้ข้อมูลที่ สอดคล้องเป็นอันหนึ่งอันเดียวกันและมีความถูกต้องน่าเชื่อถือ ซึ่งนำมาเป็นหลักฐานในการค้นหาและเก็บรวบรวม ข้อมูลต่อไป จากนั้น ระยะที่ 4 จะมีการขับเคลื่อนกิจกรรมภายใต้โครงการย่อยทั้ง 3 โครงการเพื่อพัฒนานวัตกรรม ในการพัฒนา พื้นที่ ทั้งการขับเคลื่อนถนนคนเดิน เยาวราชเมืองกาฬสินธุ์ หอศิลปวัฒนธรรมเมืองกาฬสินธุ์ พิพิธภัณฑ์จังหวัด กาฬสินธุ์ หอสมุดกาฬสินธุ์ และหลักสูตรภายใต้การขับเคลื่อนความร่วมมือ เพื่อสร้างความเป็นรูปธรรมในการพัฒนา พื้นที่ต่อไป และระยะที่ 5 ยกระดับเข้ารับรองมาตรฐานจากยูเนสโก (UNESCO Institute for Lifelong Learning - UIL) 3.2.2 วิธีการเก็บข้อมูล การแสวงหาข้อมูลเพื่อให้ได้ซึ่งคำตอบและอธิบายตามวัตถุประสงค์ในการศึกษาครั้งนี้ ผู้วิจัยได้ให้ ความสำคัญกับบริบทของพื้นที่ บริบทขององค์กร เพื่อให้เข้าใจถึงบริบทพื้นที่ ผู้วิจัยจะใช้ภาษาไทยในการเก็บ รวบรวมข้อมูล การวิจัยภาคสนามจะมีการลงพื้นที่วิจัยหลายครั้งในช่วง 5 เดือนของการทำวิจัยภาคสนาม ขั้นแรก ผู้วิจัยได้ติดต่อกับหน่วยงานที่เป็นกรณีศึกษาและได้รับอนุญาตอย่างเป็นทางการเพื่อดำเนินการงาน จากนั้นจะมีการ ติดตาม 1) รวบรวมข้อมูลทุติยภูมิ 2) สัมภาษณ์เจาะลึกผู้ให้ข้อมูลหลัก (ผู้บริหารและเจ้าหน้าที่) จากกลุ่มที่กำหนดไว้ ล่วงหน้า 3) สัมภาษณ์เจาะลึก (ผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย) ซึ่งจะเกิดขึ้นในช่วง 2 เดือน ก่อนที่จะทำงานภาคสนามที่เกิดขึ้น จริง ผู้วิจัยได้ติดต่อผู้ประสานงานระดับพื้นที่ในหน่วยงานต่าง ๆ เพื่อขออนุญาตทำงาน โดยความตั้งใจในสัปดาห์แรก คือ ความช่วยเหลือจากผู้ประสานงานระดับพื้นที่ที่จะสร้างความรู้จักกับกลุ่มผู้ให้ข้อมูลสำคัญ โดยเฉพาะกลุ่ม ประชาชนที่มีเกี่ยวข้องโดยตรงกับต้นแบบด้านต่าง ๆ และสร้างความคุ้นเคยและความไว้วางใจให้กับกลุ่มผู้ให้ข้อมูล สำคัญนี้ ในช่วงที่ทำการสำรวจภาคสนาม การสัมภาษณ์จากผู้เข้าร่วมจะถูกรวมไว้ตั้งแต่ต้นเพื่อให้เข้าใจบริบทใน ปัจจุบันมากที่สุด อีกทั้งยังได้ไปพุดคุย และปรึกษาหารือเบื้องต้น โดยการสัมภาษณ์เจ้าหน้าที่รัฐผู้ปฏิบัติงานเกี่ยวกับ การต่อต้านการทุจริตแบบไม่มีโครงสร้างชัดเจนเพื่อทดสอบหาข้อมูลในการตัดสินใจเบื้องต้น เมื่อภายหลังได้ทำการ ประมวลข้อมูลต่าง ๆ ที่น่าสนใจสำหรับที่ใช้เป็นประเด็นสำหรับศึกษา 3.2.3 การสัมภาษณ์แบบเจาะลึก ในขั้นตอนการเก็บรวบรวมข้อมูลนี้ผู้วิจัยได้ใช้วิธีการสัมภาษณ์แบบเจาะลึก (In-depth Interview) วิธีนี้ เป็นวิธีการที่เหมาะสมสำหรับการศึกษาเชิงคุณภาพอย่างละเอียดเพื่ออธิบายถึงกระบวนการและความร่วมมือ เครือข่ายเพื่อค้นหาต้นแบบ นอกจากนี้ยังช่วยให้ผู้วิจัยสามารถสังเกตคำพูด อากัปกริยา และสีหน้าของผู้ให้ข้อมูล หลัก โดยที่ผู้วิจัยยังสามารถควบคุมบทสนทนาให้อยู่ในบริบทที่ต้องการได้ 3.2.4 การลงพื้นที่ภาคสนาม ผู้วิจัยได้เข้าไปมีส่วนร่วมอย่างเปิดเผยในองค์กรที่รับผิดชอบเกี่ยวกับการกำหนดนโยบายเพื่อพัฒนา นวัตกรรมเพื่อการพัฒนาพื้นที่ภายใต้การขับเคลื่อนตามเมืองแห่งการเรียนรู้ ที่เป็นกลุ่มตัวอย่างเพื่อสังเกตการณ์ ดำเนินงานของเจ้าหน้าที่ การขับเคลื่อนงานของเครือข่ายดำเนินการวิจัยในช่วงระยะเวลาหนึ่ง ๆ โดยได้เฝ้ามองสิ่งที่ เกิดขึ้น รับฟังสิ่งที่พูดคุย หรือตั้งคำถามอีกนัยหนึ่ง คือการเก็บข้อมูลที่มีอยู่เกี่ยวกับประเด็นที่ทำการศึกษาวิจัย และ การสังเกตแบบไม่มีส่วนร่วม (Non-Participant observation) คือ ผู้วิจัยเฝ้าสังเกตอยู่ภายนอก โดยไม่เข้าไปเป็นส่วน หนึ่งของการทำงานของเครือข่าย โดยผู้วิจัยจะเริ่มการเก็บรวบรวมข้อมูลในพื้นที่ที่ศึกษา สร้างความสัมพันธ์กับคนใน พื้นที่ ดำเนินการและกำหนดกรอบการสังเกตการณ์และการสัมภาษณ์ บันทึกข้อความใช้เครื่องบันทึกเสียง อ่านเอกสาร บันทึกและถอดความ และเขียนบันทึกภาคสนาม ในการเก็บข้อมูลในพื้นที่ที่ศึกษา ผู้วิจัยได้ทำการสัมภาษณ์ด้วยการถามคำถามในลักษณะตะล่อม (Probe) เพื่อให้ได้ซึ่งข้อมูลอย่างละเอียดในทุกมิติของการวิจัย ข้อมูลเหล่านี้จึงเป็นข้อมูลสะท้อน ความคิด ความรู้สึก ทัศนคติ47 ประสบการณ์ มุมมองที่ผู้ให้ข้อมูลสำคัญได้สร้างขึ้น นำไปสู่ความเข้าใจในโลกทัศน์ของผู้ให้ข้อมูลสำคัญ คำพูดหรือคำ บอกเล่าที่เกิดขึ้นจากการให้สัมภาษณ์เหล่านี้บางส่วนได้ผ่านการตีความโดยผู้วิจัย บางส่วนเป็นคำพูดของผู้ให้ข้อมูล สำคัญโดยตรง ทำให้ผู้วิจัยได้ทราบแง่มุมต่างๆของผู้ให้ข้อมูลสำคัญด้วย ขั้นตอนหลักในการเก็บข้อมูล คือผู้วิจัยจะทำการสัมภาษณ์ผู้บริหาร เจ้าหน้าที่ ผู้ที่ให้ข้อมูลสำคัญ ( Key informants) ที่เกี่ยวข้องซึ่งผู้วิจัยจะลงพื้นที่ก่อน นอกจากนี้ในการลงพื้นที่ภาคสนาม ผู้วิจัยจะใช้หลักในการยุติการ รวบรวมข้อมูลและการสัมภาษณ์อย่างเป็นระบบ กล่าวคือ ผู้วิจัยจะใช้เกณฑ์คำตอบเป็นตัวกำหนด ถ้าคำตอบที่ได้มี ความแตกต่างกันผู้วิจัยก็จะทำการสัมภาษณ์ผู้ให้ข้อมูลรายต่อไปอีก ผู้วิจัยจะทำการสัมภาษณ์จนได้คำตอบซ้ำ ๆ กัน เมื่อคำตอบที่ได้จากผู้ให้ข้อมูลสำคัญเหมือนกัน ก็จะหยุดสัมภาษณ์ทันที ในกรณีนี้ หมายความว่าไม่ว่าผู้วิจัยจะ สัมภาษณ์ผู้ให้ข้อมูลสำคัญไปอีกกี่ราย ก็ไม่สามารถได้คำตอบที่ต่างจากมิติหรือได้คำตอบที่มีสาระใหม่ ๆ เกิดขึ้น ซึ่ง จะนำมาใช้ในการปรับเปลี่ยนข้อมูลที่มีอยู่ หรือกล่าวอีกนัยหนึ่ง คือ การเก็บรวบรวมข้อมูลจะดำเนินต่อไปจนผู้วิจัย มั่นใจว่า แม้จะมีการวิเคราะห์ข้อมูลเพิ่มเติมอีก จะไม่ช่วยในการปรับเปลี่ยนข้อสรุปที่มีอยู่ก่อนหน้านี้ได้ นั่นแสดงว่า คำตอบที่ได้คลอบคลุมปรากฏการณ์และกระบวนการที่ผู้วิจัยต้องการศึกษา วิธีการนี้จะทำให้ผู้วิจัยได้ผลการศึกษาที่ ชัดเจน ข้อมูลที่ได้นำมาวิเคราะห์ และประมวลผลเพื่อหาคำอธิบาย รูปแบบและกระบวนการที่ดีที่เกิดขึ้นอันนำไปสู่ การทำความเข้าใจกระบวนการปฏิบัติที่ดีว่าเป็นอย่างไร (พิมพ์ลิขิต แก้วหานาม,2561) 3.2.5 การวิเคราะห์ข้อมูล ผู้วิจัยได้เก็บรวบรวมข้อมูล และใช้กรอบแนวคิดในการศึกษาเพื่อเป็นแนวทางหรือกรอบกว้าง ๆ ในการ วิเคราะห์ข้อมูล จากนั้นผู้วิจัยทำการตรวจสอบความน่าเชื่อถือของข้อมูล และความครบถ้วนของข้อมูล และใช้วิธีการ ตรวจสอบความน่าเชื่อถือได้ของผู้ให้ข้อมูลสำคัญที่มีส่วนเกี่ยวข้องกับการบริหารแบบร่วมมือกันทั้งสิ้น และนำข้อมูลที่ ได้จากการประมวลผลเบื้องต้นโดยการจำแนกและจัดระบบข้อมูล (Typology and Taxonomy) เป็นการนำข้อมูลที่ ได้นำมาจำแนกและจัดหมวดหมู่ออกให้เป็นระบบทำเป็นข้อสรุปย่อย ๆ และเชื่อมโยงแต่ละส่วนเพื่อหาข้อสรุป (Analytic Induction) ซึ่งจะตอบปัญหาการวิจัย (สุภางค์ จันทวานิช,2540) โดยการวิเคราะห์ข้อมูลเริ่มกระทำพร้อม ๆ กับการเก็บรวบรวมข้อมูลตลอดระยะเวลา 5 เดือนที่ผู้วิจัยได้ลงพื้นที่จากกรณีศึกษา นอกจากนี้ผู้วิจัยใช้วิธีการทำ ดัชนีข้อมูล (Indexing) การทำรหัสทั้งในบันทึกภาคสนามและจากไฟล์การบันทึกเสียงจากข้อมูล ประกอบกับการใช้ โปรแกรม atlas ti เข้ามาช่วยในขั้นตอนนี้ และสร้างข้อสรุปชั่วคราว และการวิเคราะห์องค์ประกอบออกให้เห็นเป็น ส่วน ๆ (Componential Analysis) นำเอกสารหรือหลักฐานต่าง ๆ มาวิเคราะห์ (Content Analysis) วิเคราะห์ สาเหตุและผล (Cause and Effect Analysis) ที่เกิดขึ้น นำข้อมูลที่ได้มาวิเคราะห์โดยเปลี่ยนมุมมองการวิเคราะห์ไป ยังมุมมองอื่น ๆ (Sociology Imaginary) ผู้วิจัยจะทำการตรวจสอบความถูกต้องของข้อสรุปอีกครั้งทั้งการตรวจสอบ แหล่งข้อมูลการตรวจสอบอคติของตัวนักวิจัยเองการตรวจสอบข้อมูลแบบสามเส้า

หมายเลขโครงการ	A15F640107
ชื่อโครงการ	กลไกความร่วมมือเชิงพื้นที่เพื่อการขับเคลื่อนเมืองแห่งการเรียนรู้ (Learning City)
หัวหน้าโครงการ	ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.พิมพ์ลิขิต แก้วหานาม
ทีมวิจัย	มหาวิทยาลัยกาฬสินธุ์
วันเริ่มต้น	2021-06-01
Objective	1.เพื่อสร้างการมีส่วนร่วมในฐานะพลเมือง (Citizen engagement) ผ่านกิจกรรมเรียนรู้สาธารณะของ ประชาชนที่เหมาะสมกับช่วงวัย 2.เพื่อเชื่อมโยงกลไกและกลยุทธ์ความร่วมมือ (Collaborative Governance) ท้องถิ่นของภาคส่วน ต่างๆ ในการขับเคลื่อนกิจกรรมเรียนรู้สาธารณะของท้องถิ่น 3.เพื่อบริหารจัดการเครือข่ายความร่วมมือสู่การเป็นเมืองแห่งการเรียนรู้ให้เกิดความความต่อเนื่อง และยั่งยืน
Abstract	กลไกความร่วมมือเชิงพื้นที่เพื่อการขับเคลื่อนเมืองแห่งการเรียนรู้ (Learning City) เป็นการศึกษากระบวนการการบริหารความร่วมมือ พัฒนาศักยภาพนักจัดการเรียนรู้เมือง (City Learning Administrator) แบบเสริมพลัง (Empowerment) สร้างและส่งเสริมกลไกการมีส่วนร่วมในการพัฒนาเมืองแห่งการเรียนรู้ระหว่างรัฐ เอกชน ประชาชน และนักจัดการเรียนรู้เมือง (City Learning Administrator) ใช้ การวิจัยครั้งนี้ผู้วิจัยใช้การวิจัยระเบียบวิธีเชิงคุณภาพ (Qualitative methods) ใช้การวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม (Participatory Action Research-PAR) ผลการศึกษาพบว่า 1) การสร้างการรับรู้เรื่องการพัฒนา เมืองแห่งการเรียนรู้ร่วมกับภาคีความร่วมมือในจังหวัดกาฬสินธุ์และสามารถสร้างประเด็นสาธารณะร่วมในการขับเคลื่อนเศรษฐกิจชุมชน 2) เกิดตลาดวัฒนธรรมท้องถิ่นเพื่อเป็นกลไกในการส่งเสริมเศรษฐกิจท้องถิ่น คือ ตลาดวัฒนธรรมชุมชนเมืองเก่า และต่อยอดเพิ่มเติมจากกลไกที่เกิดขึ้นคือ ตลาดชุมชนริมน้ำปาว ที่สามารถเป็นพื้นที่การถ่ายทอดความรู้ระหว่างช่วงวัย (Knowledge Transfer) เชื่อมโยงกับเส้นทางการเรียนรู้ที่ส่งเสริมเศรษฐกิจท้องถิ่นตามเส้นทางที่กำหนดตามเส้นทางการเรียนรู้ของเทศบาลเมืองกาฬสินธุ์ 3)นักจัดการเรียนรู้เมือง (City Learning Administrator) สามารถรวบรวมองค์ความรู้ที่มีอยู่ในชุมชน และ เป็นผู้ประสานระหว่างกิจกรรมเรียนรู้ของเทศบาลตามโครงการพัฒนาต่างๆให้สามารถเข้าถึงการดำเนินกิจกรรมของเทศบาลเมืองกาฬสินธุ์ที่เหมาะสมและตอบโจทย์ที่เหมาะสมกับความสนใจและการเรียนรู้ของ ตนเองได้รูปแบบเครือข่ายความร่วมมือมีความชัดเจน แต่ยังขาดการให้ความสำคัญมิติเรื่องคุณภาพความร่วมมือในกระบวนการทางนโยบาย มีรูปแบบความร่วมมือ 4 แบบ ได้แก่ 1.ความร่วมมือภายใต้แผนองค์กร (Division Autocorrelation) 2.ความร่วมมือแบบบูรณาการแผนงานและโครงการร่วมกันภายในองค์กรร่วมด้วย (Organization Autocorrelation) 3.รูปแบบความร่วมมือดำเนินภารกิจร่วมกันเสนอ โครงการตามนโยบายบูรณาการร่วมระหว่างหน่วยงาน โดยมีหน่วยงาน 2 หน่วยงานขึ้นไปในการเสนอขอรับงบประมาณร่วมกัน เป็นเจ้าของงบประมาณร่วมกัน พัฒนามาสู่การดำเนินงานร่วมกัน (Co-Autocorrelation) และ 4.เครือข่ายแบบร่วมสนับสนุน (Cosponsorship) รูปแบบความร่วมมือการขับเคลื่อนเมืองแห่งการเรียนรู้ ในลักษณะเครือข่ายร่วมสนับสนุน เป็นรูปแบบที่พบได้มากที่สุดในการจัดบริการสาธารณะของเทศบาลเมืองกาฬสินธุ์ เป็นความร่วมมือในรูปแบบ สมาชิกเครือข่าย ข้อเสนอแนะที่ได้จากการศึกษา คือควรมีการพัฒนาและปรับปรุงให้มีความต่อเนื่องและเกิดความร่วมมืออย่างแท้จริง จะส่งผลให้กลไกพื้นที่ที่เรียกว่านักจัดการเรียนรู้เมือง (City Learning Administrator) สามารถเป็นกลไปที่เข้มแข็งปราศจากการแทรกแทรงของกลุ่มทางการเมือง และมีความเข้มแข็งอย่างแท้จริง
Tag
ปี	2565
รายละเอียด	กลไกความร่วมมือเชิงพื้นที่เพื่อการขับเคลื่อนเมืองแห่งการเรียนรู้ (Learning City) เป็นการศึกษา กระบวนการการบริหารความร่วมมือ พัฒนาศักยภาพนักจัดการเรียนรู้เมือง (City Learning Administrator) แบบเสริมพลัง (Empowerment) สร้างและส่งเสริมกลไกการมีส่วนร่วมในการพัฒนาเมืองแห่งการเรียนรู้ ระหว่างรัฐ เอกชน ประชาชน และนักจัดการเรียนรู้เมือง (City Learning Administrator) ใช้การวิจัยครั้งนี้ ผู้วิจัยใช้การวิจัยระเบียบวิธีเชิงคุณภาพ (Qualitative methods) ใช้การวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม (Participatory Action Research-PAR) มีที่มาความสำคัญคือการขับเคลื่อนเมืองแห่งการเรียนรู้ได้เข้ามามี บทบาทสำคัญในยุทธศาสตร์สำคัญของเทศบาลเมืองกาฬสินธุ์ ภายหลังจากการประกาศเจตนารมย์ในการเข้า ร่วมและมุ่งมั่นในการพัฒนาเมืองกาฬสินธุ์เป็นเมืองแห่งการเรียนรู้ ในปี 2564 เทศบาลเมืองกาฬสินธุ์ได้เข้ารับ การประเมินเพื่อเป็นสมาชิกเครือข่ายเมืองแห่งการเรียนรู้จากยูเนสโก ในกิจกรรมการเปิดรับสมัครเมืองต่างๆ ทั่วโลก การขับเคลื่อนโครงการที่เกี่ยวข้องกับศูนย์การเรียนรู้สำหรับทุกเพศทุกวัย โรงเรียนพัฒนาความเป็นเลิศ ทางด้านกีฬาวอลเลย์บอล การสืบสานประเพณีบุญซำฮะ หอศิลป์กาฬสินธุ์ พื้นที่สร้างสรรค์เยาวชน การ ยกระดับคุณภาพศึกษาโรงเรียนเทศบาล ศูนย์วิทยาศาสตร์การกีฬา พิพิธภัณฑ์กาฬสินธุ์ศึกษา และศูนย์เรียนรู้ ออนไลน์ ในปี 2564 ภายใต้การนับสนุนของหน่วยบริหารและจัดการทุนด้านการพัฒนาระดับพื้นที่ (บพท.) มี การดำเนินงานที่เป็นทุนพื้นที่ที่นำมาสู่การพัฒนาตามหัวข้อโครงการวิจัยดังนี้ 1) การสร้างการรับรู้เรื่องการพัฒนาเมืองแห่งการเรียนรู้ร่วมกับภาคีความร่วมมือในจังหวัดกาฬสินธุ์ และสามารถสร้างประเด็นสาธารณะร่วมในการขับเคลื่อนเศรษฐกิจชุมชน มีเวทีสาธารณะเพื่อสร้างประเด็น ร่วมในการพัฒนาพื้นที่เรียนรู้ประวัติศาสตร์และวัฒนธรรมร่วมกัน ได้แก่ เวทีการหารือเพื่อสร้างการมีส่วนร่วม ในฐานะพลเมือง เพื่อค้นหาความต้องการและการพัฒนาพื้นที่ความต้องการให้สอดคล้องกับช่วงวัย การเสวนา ความสุข 5 มิติของแต่ละช่วงวัยเพื่อค้นหารูปแบบการเรียนรู้และความต้องการของทุกช่วงวัย โดยเฉพาะกลุ่ม ผู้สูงอายุ และเยาวชน เพื่อสร้างให้เกิดพื้นที่ในการแลกปลี่ยนเรียนรู้ระหว่างช่วงวัย การเชื่อมโยงกลไกโดยการ ออกแบบเวมีร่วมกับภาคีเครือข่ายในการสร้างหน้าที่ร่วมเพื่อพัฒนาเมือง ตลอดจนการดำเนินกิจกรมในพื้นที่ การเรียนรู้ตลาดนัดวัฒนธรรม ตลาดนัดเด็กดี ในพื้นที่ตลาดวัฒนธรรมเมืองเก่าด้วย 2) เกิดตลาดวัฒนธรรมท้องถิ่นเพื่อเป็นกลไกในการส่งเสริมเศรษฐกิจท้องถิ่น คือ ตลาดวัฒนธรรม ชุมชนเมืองเก่า และต่อยอดเพิ่มเติมจากกลไกที่เกิดขึ้นคือ ตลาดชุมชนริมน้ำปาว ที่สามารถเป็นพื้นที่ การ ถ่ายทอดความรู้ระหว่างช่วงวัย (Knowledge Transfer) เชื่อมโยงกับเส้นทางการเรียนรู้ที่ส่งเสริมเศรษฐกิจ ท้องถิ่นตามเส้นทางที่กำหนดตามเส้นทางการเรียนรู้ของเทศบาลเมืองกาฬสินธุ์ ทั้งนี้จากการดำเนินการและ ขับคลื่อนเมืองแห่งการเรียนรู้ในระยะแรก ส่งผลให้ประชาชนในเทศบาลเมืองกาฬสินธุ์เข้าร่วมกิจกรรมชิม ช้ อป เที่ยวจำนวน 1,530 คนต่อสัปดาห์ มีรายได้เกิดขึ้นจำนวน 177,160 บาทต่อสัปดาห์ และมีร้านค้าเข้าร่วม 82 ร้านในการเข้าร่วมกิจกรรม (รายงานการบริหารจัดการตลาดชุมชนเมืองเก่าเทศบาลเมืองกาฬสินธุ์ , ธันวาคม 2564) โดยในตลาดมีเวทีสำหรับกิจกรรมส่งเสริมศิลปะวัฒนธรรมกาฬสินธุ์ และเป็นพื้นที่ (Knowledge Transfer) ของทุกช่วงวัยผ่านกิจกรรมตลาดนัดเด็กดี (Kids Market) ที่ส่งเสริมให้เด็กๆได้ แสดงออกและฝึกการเป็นผู้ประกอบการ และในขณะเดียวกันนักจัดการเรียนรู้เมือง (City Learning6 Administrator) ได้ส่งเสริมสนับสนุนให้ปราชญ์ชุมชนได้มาแสดงออกถึงองค์ความรู้ที่ควรอนุรักษ์ไว้ในพื้นที่ ตลาดและผู้คนที่เดินตลาดได้เข้าร่วมกิจกรรมที่ตนเองสนใจในพื้นที่ตลาดวัฒนธรรมเมืองเก่าด้วย 3.นักจัดการเรียนรู้เมือง (City Learning Administrator) จำนวน 20 รายที่เชื่อมโยงกับพื้นที่เส้นทาง การเรียนรู้ 9 ชุมชน ภายใต้แนวคิด 1 ชุมชน 1 นักจัดการเรียนรู้เมือง โครงการวิจัยได้พัฒนาหลักสูตรในการ สร้างคนในชุมชนให้เป็นนักจัดการเรียนรู้ ในแต่ละชุมชนการรวบรวมองค์ความรู้ที่มีอยู่ในชุมชน ซึ่งกระจัด กระจายอยู่ในตัวบุคคล (Tacit Knowledge) หรือเอกสาร มาพัฒนาให้เป็นระบบฐานข้อมูลของโครงการ กาฬสินธุ์เมืองแห่งการเรียนรู้ เพื่อให้ทุกคนในท้องถิ่น สามารถเข้าถึงได้ (Explicit Knowledge) และเป็นผู้ ประสานระหว่างกิจกรรมเรียนรู้ของเทศบาลตามโครงการพัฒนาต่างๆให้สามารถเข้าถึงการดำเนินกิจกรรมของ เทศบาลเมืองกาฬสินธุ์ที่เหมาะสมและตอบโจทย์ที่เหมาะสมกับความสนใจและการเรียนรู้ของตนเองได้ รูปแบบเครือข่ายมีความชัดเจน แต่ยังขาดการให้ความสำคัญมิติเรื่องคุณภาพความร่วมมือในกระบวนการ ทางนโยบาย รูปแบบเครือข่ายของการขับเคลื่อนมีความชัดเจน ครอบคลุมความร่วมมือที่เกิดขึ้นภายใต้ส่วน ราชการสังกัดองค์กรนั้น ซึ่งพบว่ามีรูปแบบความร่วมมือ 4 แบบ ได้แก่ 1.ความร่วมมือภายใต้แผนงานใน องค์กร (Division Autocorrelation) 2.ความร่วมมือแบบบูรณาการแผนงานและโครงการร่วมกันภายใน องค์กรร่วมด้วย (Organization Autocorrelation) 3.รูปแบบความร่วมมือดำเนินภารกิจร่วมกันเสนอ โครงการตามนโยบายบูรณาการร่วมระหว่างหน่วยงาน โดยมีหน่วยงาน 2 หน่วยงานขึ้นไปในการเสนอขอรับ งบประมาณร่วมกัน เป็นเจ้าของงบประมาณร่วมกัน พัฒนามาสู่การดำเนินงานร่วมกัน (Co-Autocorrelation) และ 4.เครือข่ายแบบร่วมสนับสนุน (Cosponsorship) รูปแบบความร่วมมือการขับเคลื่อนเมืองแห่งการเรียนรู้ ในลักษณะเครือข่ายร่วมสนับสนุน เป็นรูปแบบที่พบได้มากที่สุดในการจัดบริการสาธารณะของเทศบาลเมือง กาฬสินธุ์ เป็นความร่วมมือในรูปแบบ สมาชิกเครือข่าย ข้อเสนอแนะที่ได้จากการศึกษา คือควรมีการพัฒนาและปรับปรุงให้มีความต่อเนื่องและเกิดความ ร่วมมืออย่างแท้จริง จะส่งผลให้กลไกพื้นที่ที่เรียกว่านักจัดการเรียนรู้เมือง (City Learning Administrator) สามารถเป็นกลไปที่เข้มแข็งปราศจากการแทรกแทรงของกลุ่มทางการเมือง และมีความเข้มแข็งอย่างแท้จริง การพัฒนากลไกเชื่อมระหว่างตัวบุคคล แหล่งความรู้ชุมชน และพื้นที่การเรียนรู้นั้น จำเป็นอย่างยิ่งที่ต้องมี การศึกษาและพัฒนากระบวนการบริหารความร่วมมือท้องถิ่น ระบุช่องว่าง และ/หรือความซ้ำซ้อนของ กระบวนการการบริหารความร่วมมือ จากการวิเคราะห์กลไกเดิมที่เกิดขึ้น แม้ว่าเราจะสามารถพัฒนานัก จัดการเรียนรู้เมือง (City Learning Administrator) ได้ นักจัดการเรียนรู้ที่พัฒนาขึ้นในปี 2564 มีข้อจำกัดที่ ยังเป็นกลไกกลางที่เชื่อมระหว่างปราชญ์ชุมชนและพื้นที่การเรียนรู้เท่านั้น ซึ่งเป็นรูปแบบความร่วมมือแนวดิ่ง (Vertical Collaboration) แบบชั้นเดียว หากมีการเสริมพลังเชิงพื้นที่ในมิติของศักยภาพเพิ่มเติม??นเครือข่าย นโยบาย (Policy Netwok) ที่มีคำสั่งแต่งตั้งที่เป็นทางการและภาคีสมัครใจเพิ่มเติมในรูปแบบความร่วมมือ แนวนอน (Horizontal Collaboration) รูปแบบความสัมพันธ์บูรณาการงานขับเคลื่อนเชิงชุมชนพื้นที่แบบ ร่วมมือ (Vertical and Horizontal Collaboration) จะเป็นการพัฒนาศักยภาพนักจัดการเรียนรู้เมือง (City Learning Administrator) แบบเสริมพลัง (Empowerment) ซึ่งจะนำมาสู่กลไกที่เข้มแข็งในที่สุด สิ่งสำคัญ ลำดับมาคือ ความชัดเจนของบทบาทหน้าที่ของเครือข่ายนโยบาย (Policy Netweok) หากเทศบาลเมือง7 กาฬสินธุ์ได้มีกระบวนการบริหารความร่วมมือท้องถิ่นที่ชัดเจน ระบุช่องว่าง และ/หรือความซ้ำซ้อนของ กระบวนการการบริหารความร่วมมือ รวมถึงการพัฒนารูปแบบความสัมพันธ์บูรณาการงานขับเคลื่อนเชิงชุมชน พื้นที่แบบร่วมมือ(Vertical and Horizontal Collaboration) ให้กับนักจัดการเรียนรู้เมือง (City Learning Administrator)
ชุดโครงการ	โครงการวิจัย เรื่อง การพัฒนาต้นแบบเมืองแห่งการเรียนรู้ (Learning City) ผ่านระบบกลไกความ ร่วมมือเชิงพื้นที่เพื่อพัฒนาเศรษฐกิจท้องถิ่น กรณีศึกษา เทศบาลเมืองกาฬสินธุ์
นักวิจัยหลัก	ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.พิมพ์ลิขิต แก้วหานาม หัวหน้าโครงการวิจัย
แหล่งทุน	กองทุนส่งเสริมวิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม (กองทุน ววน.) และ หน่วยบริหารและจัดการทุนวิจัยและนวัตกรรมด้านการพัฒนาระดับพื้นที่ (บพท.)งบประมาณด้าน ววน. Full Proposal ประจำปีงบประมาณ พ.ศ.2564
กลุ่มเป้าหมาย	ประชาชนในเขตพื้นที่เทศบาลเมืองกาฬสินธุ
พื้นที่ดำเนินการ	เทศบาลเมืองกาฬสินธุ์ จังหวัดกาฬสินธุ์
ระดับ	โครงการย่อยในชุดโครงการใหญ่ ระดับพื้นที่/เทศบาล
วิธีการวิจัย	การวิจัยครั้งนี้ผู้วิจัยใช้ระเบียบวิธีเชิงคุณภาพ (Qualitative methods) บนพื้นฐานคติแบบ ปรากฏการณ์นิยม (Phenomenology) ซึ่งเชื่อว่าความจริงมีหลากหลายและมีลักษณะจำเพาะ (ชาย โพธิสิตา, 2547) นักวิจัยจึงจำแนกต้องเข้าไปมีส่วนร่วมโดยตรงในปรากฏการณ์ โดยใช้การวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วน ร่วม (PAR) ซึ่งเป็นวิธีการที่ให้ชาวบ้านเข้ามามีส่วนร่วมวิจัย เป็นการเรียนรู้จากประสบการณ์ โดยอาศัย การมีส่วนร่วมอย่างแข็งขันจากทุกฝ่ายที่เกี่ยวข้องกับกิจกรรมการวิจัย นับตั้งแต่การกำหนดปัญหา การดำเนินการ การวิเคราะห์ข้อมูล ตลอดจนหาแนวทางในการแก้ปัญหาหรือส่งเสริมกิจกรรม (สุภางค์ จันทวา นิช, 2540) ทั้งนี้ผู้วิจัยได้การศึกษาและวิเคราะห์ปัญหาร่วมกับท้องถิ่นคือเทศบาลเมืองกาฬสินธุ์ วิเคราะห์ ข้อมูลโดยการสร้างข้อสรุปแบบอุปนัย (Induction) โดยการสร้างข้อสรุปทั่วไปที่มีความเชื่อมโยง จากการ สังเกตเชิงประจักษ์ (Empirical Observation) (สุภางค์ จันทวานิช, 2540) และใช้การตีความ (Interpretative) เข้ามาวิเคราะห์ผลการศึกษาด้วย นอกจากนี้ผู้วิจัยได้ใช้ การวิจัยและพัฒนา (R&D research) ที่มีเป้าหมายเพื่อการสร้างหรือปรับปรุงผลิตภัณฑ์ รูปแบบ วิธีการ กระบวนการ กิจกรรม คู่มือ หลักสูตร โดยใช้วิธีการสํารวจร่วมกับการทดลอง และการประเมิน โดยดําเนินการตามขั้นตอนที่เป็นระบบ คือ มีการสํารวจ พัฒนา ทดลอง ประเมิน และปรับปรุงนวัตกรรม โดยผลการศึกษาถูกสังเคราะห์เป็นแนวทางใน การปรับปรุงกิจกรรม เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพ และประสิทธิผลของการขับเคลื่อนเมืองแห่งการเรียนรู้ต่อไป 3.1 หน่วยในการศึกษา ประกอบด้วย ระดับองค์กร ได้แก่ หน่วยงานภาครัฐ ภาคเอกชน องค์การ พัฒนาระดับต่าง ๆ และระดับปัจเจกบุคคล ซึ่งเป็นบุคคลที่มีส่วนในการดำเนินงานของกลุ่มจังหวัดกาฬสินธุ์ใน การขับเคลื่อนเมืองแห่งการเรียนรู้ ได้แก่ เทศบาลเมืองกาฬสินธุ์ จังหวัดกาฬสินธุ์ สำนักงานวัฒนธรรมจังหวัด กาฬสินธุ์ อาสาสมัครร่วมติดตามการทำงานของเทศบาล มหาวิทยาลัยกาฬสินธุ์ โรงเรียนเทศบาล 1,2,3,4 หอศิลปวัฒนธรรมเมืองกาฬสินธุ์ หอการค้าจังหวัดกาฬสินธุ์ และประชาชนในเขตเทศบาลเมืองกาฬสินธุ์ 3.2 ผู้ที่ให้ข้อมูลสำคัญ (กลุ่มตัวอย่าง) การวิจัยครั้งนี้ผู้วิจัยได้เลือกกลุ่มผู้ให้ข้อมูลสำคัญ (Key Informant) ดังนี้ ในระยะที่ 1 สร้างการมีส่วนร่วมในฐานะพลเมือง (Citizen engagement) ผ่านกิจกรรมเรียนรู้ สาธารณะของประชาชนที่เหมาะสมกับช่วงวัย โดยการจัดเสวนาที่เหมาะสมกับช่วงวัยแต่ละช่วงวัย เพื่อค้นหา ความต้องการร่วมในการพัฒนาพื้นที่และความต้องการจากทุกช่วงอายุ โดยใช้ Snowball Sampling เพื่อจัด เวทีร่วมใน 38 ชุมชน หรือกลุ่มที่เป็นศักยภาพเดิม กลุ่มเยาวชน กลุ่มเด็ก กลุ่มผู้สูงอายุ เพื่อสร้างการรับรู้และ จนได้ข้อมูลที่อิ่มตัว กล่าวคือเป็นข้อมูลที่มีความซ้ำซ้อนกัน โดยพัฒนาเวทีร่วมในการมองภาพกาฬสินธุ์ที่แต่ละ กลุ่มอยากเห็นร่วมกัน ในระยะที่ 2 จะดำเนินการถอดบทเรียนจากกลุ่มช่วงอายุต่างๆ โดยมีกลุ่มเป้าหมายคือ ประชาชน ถึง สิ่งที่จะเป็นความภาคภูมิใจร่วมของคนกาฬสินธุ์ ในทุกช่วงอายุ หน่วยงานภาครัฐ ภาคเอกชน องค์การพัฒนา ระดับ ต่างๆ โดยการสุ่มตัวอย่างแบบเจาะจง (Purposive Sampling) โดยใช้แบบสัมภาษณ์เพื่อถอดบทเรียน ในระยะที่ 3 การจัดทำ KM ของกลุ่มเยาวชน กลุ่มผู้ปกครองและเด็กเล็ก และกลุ่มผู้สูงอายุ เพื่อ แลกเปลี่ยน นอกจากนี้ยังหาข้อสรุปและยืนยันข้อมูลโดยใช้เทคนิคเดลฟาย (Delphi Technique) เป็น ขบวนการที่จะเสาะแสวงหาความคิดเห็นที่เป็นอันหนึ่งอันเดียวกันของผู้เชี่ยวชาญ หรือผู้มีประสบการณ์ในเรื่อง นั้นๆ มาช่วยพิจารณาให้ความคิดเห็นเกี่ยวกับคุณภาพของเครื่องมือ เพื่อให้ได้ข้อมูลที่สอดคล้องเป็นอันหนึ่งอัน เดียวกันและมีความถูกต้องน่าเชื่อถือ ซึ่งนำมาเป็นหลักฐานในการค้นหาและเก็บรวบรวมข้อมูลต่อไป จากนั้น ในระยะที่ 4 จะมีวางแผนกิจกรรมเพื่อสร้างความภูมิใจ อิ่มใจร่วมของแต่ละกลุ่มในการขับเคลื่อนถนน คนเดินเยาวราชเมืองกาฬสินธุ์ หอศิลปวัฒนธรรมเมืองกาฬสินธุ์ พิพิธภัณฑ์จังหวัดกาฬสินธุ์ หอสมุดกาฬสินธุ์ และหลักสูตรภายใต้การขับเคลื่อนความร่วมมือ เพื่อสร้างความเป็นรูปธรรมในการพัฒนาพื้นที่ต่อไป ในระยะที่ 5 ประชุมเพื่อจัดทำข้อตกลงร่วมในการบริหารจัดการเครือข่ายความร่วมมือสู่การเป็นเมือง แห่งการเรียนรู้ให้เกิดความความต่อเนื่องและยั่งยืน และระยะที่ 6 พัฒนาศักยภาพท้องถิ่นในด้านการบริหารจัดการเครือข่ายความร่วมมือสู่การเป็นเมือง แห่งการเรียนรู้ให้เกิดความความต่อเนื่องและยั่งยืน 3.3 วิธีการเก็บข้อมูล และการวิเคราะห์ข้อมูล การแสวงหาข้อมูลเพื่อให้ได้ซึ่งคำตอบและอธิบายตามวัตถุประสงค์ในการศึกษาครั้งนี้ ผู้วิจัยได้ให้ ความสำคัญกับบริบทของพื้นที่ บริบทขององค์กร เพื่อให้เข้าใจถึงบริบทพื้นที่ ผู้วิจัยจะใช้ภาษาไทยในการเก็บ รวบรวมข้อมูล การวิจัยภาคสนามจะมีการลงพื้นที่วิจัยหลายครั้งในช่วง 5 เดือนของการทำวิจัยภาคสนาม ขั้น แรกผู้วิจัยได้ติดต่อกับหน่วยงานที่เป็นกรณีศึกษาและได้รับอนุญาตอย่างเป็นทางการเพื่อดำเนินการงาน จากนั้นจะมีการติดตาม 1) รวบรวมข้อมูลทุติย 2) สัมภาษณ์เจาะลึกผู้ให้ข้อมูลหลัก (ผู้บริหารและเจ้าหน้าที่) จากกลุ่มที่กำหนดไว้ล่วงหน้า) 3) สัมภาษณ์เจาะลึก (ผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย) ซึ่งจะเกิดขึ้นในช่วง 2 เดือน ก่อนที่จะ ทำงานภาคสนามที่เกิดขึ้นจริง ผู้วิจัยได้ติดต่อผู้ประสานงานระดับพื้นที่ในหน่วยงานต่างๆ เพื่อขออนุญาต ทำงาน โดยความตั้งใจในสัปดาห์แรก คือ ความช่วยเหลือจากผู้ประสานงานระดับพื้นที่ที่จะสร้างความรู้จักกับ กลุ่มผู้ให้ข้อมูลสำคัญ โดยเฉพาะกลุ่มประชาชนที่มีเกี่ยวข้องโดยตรงกับต้นแบบด้านต่างๆ และสร้าง ความคุ้นเคยและความไว้วางใจให้กับกลุ่มผู้ให้ข้อมูลสำคัญนี้ ในช่วงที่ทำการสำรวจภาคสนาม การสัมภาษณ์ จากผู้เข้าร่วมจะถูกรวมไว้ตั้งแต่ต้นเพื่อให้เข้าใจบริบทในปัจจุบันมากที่สุด อีกทั้งยังได้ไปพุดคุย และ ปรึกษาหารือเบื้องต้น โดยการสัมภาษณ์เจ้าหน้าที่รัฐผู้ปฏิบัติงานเกี่ยวกับการต่อต้านการทุจริตแบบไม่มี โครงสร้างชัดเจนเพื่อทดสอบหาข้อมูลในการตัดสินใจเบื้องต้น เมื่อภายหลังได้ทำการประมวลข้อมูลต่างๆ ที่ น่าสนใจสำหรับที่ใช้เป็นประเด็นสำหรับศึกษา 3.4 การสัมภาษณ์แบบเจาะลึก ในขั้นตอนการเก็บรวบรวมข้อมูลนี้ ผู้วิจัยได้ใช้วิธีการสัมภาษณ์แบบเจาะลึก (In-depth Interview) วิธีนี้เป็นวิธีการที่เหมาะสมสำหรับการศึกษาเชิงคุณภาพอย่างละเอียดเพื่ออธิบายถึงกระบวนการและความ ร่วมมือ เครือข่ายเพื่อค้นหาต้นแบบ นอกจากนี้ยังช่วยให้ผู้วิจัยสามารถสังเกตคำพูด อากัปกริยา และสีหน้า ของผู้ให้ข้อมูลหลัก โดยที่ผู้วิจัยยังสามารถควบคุมบทสนทนาให้อยู่ในบริบทที่ต้องการได้ 3.5 การลงพื้นที่ภาคสนาม ผู้วิจัยได้เข้าไปมีส่วนร่วมอย่างเปิดเผยในองค์กรที่รับผิดชอบเกี่ยวกับการกำหนดนโยบายเพื่อพัฒนา นวัตกรรมเพื่อการพัฒนาพื้นที่ภายใต้การขับเคลื่อนตามเมืองแห่งการเรียนรู้ ที่เป็นกลุ่มตัวอย่างเพื่อ สังเกตการณ์ดำเนินงานของเจ้าหน้าที่ การขับเคลื่อนงานของเครือข่ายดำเนินการวิจัยในช่วงระยะเวลาหนึ่งๆ โดยได้เฝ้ามองสิ่งที่เกิดขึ้น รับฟังสิ่งที่พูดคุย หรือตั้งคำถามอีกนัยหนึ่ง คือการเก็บข้อมูลที่มีอยู่เกี่ยวกับประเด็น ที่ทำการศึกษาวิจัย และการสังเกตแบบไม่มีส่วนร่วม (Non-Participant observation) คือ ผู้วิจัยเฝ้าสังเกตอยู่ ภายนอก โดยไม่เข้าไปเป็นส่วนหนึ่งของการทำงานของเครือข่าย โดยผู้วิจัยจะเริ่มการเก็บรวบรวมข้อมูลใน พื้นที่ที่ศึกษา สร้างความสัมพันธ์กับคนในพื้นที่ ดำเนินการและกำหนดกรอบการสังเกตการณ์และการ สัมภาษณ์ บันทึกข้อความใช้เครื่องบันทึกเสียง อ่านเอกสาร บันทึกและถอดความ และเขียนบันทึกภาคสนาม ในการเก็บข้อมูลในพื้นที่ที่ศึกษา ผู้วิจัยได้ทำการสัมภาษณ์ด้วยการถามคำถามในลักษณะตะล่อม (Probe) เพื่อให้ได้ซึ่งข้อมูลอย่างละเอียดในทุกมิติของการวิจัย ข้อมูลเหล่านี้จึงเป็นข้อมูลสะท้อน ความคิด ความรู้สึก ทัศนคติ ประสบการณ์ มุมมองที่ผู้ให้ข้อมูลสำคัญได้สร้างขึ้น นำไปสู่ความเข้าใจในโลกทัศน์ของผู้ให้ ข้อมูลสำคัญ คำพูดหรือคำบอกเล่าที่เกิดขึ้นจากการให้สัมภาษณ์เหล่านี้บางส่วนได้ผ่านการตีความโดยผู้วิจัย บางส่วนเป็นคำพูดของผู้ให้ข้อมูลสำคัญโดยตรง ทำให้ผู้วิจัยได้ทราบแง่มุมต่างๆ ของผู้ให้ข้อมูลสำคัญด้วย ขั้นตอนหลักในการเก็บข้อมูล คือผู้วิจัยจะทำการสัมภาษณ์ผู้บริหาร เจ้าหน้าที่ ผู้ที่ให้ข้อมูลสำคัญ (Key informants) ที่เกี่ยวข้องซึ่งผู้วิจัยจะลงพื้นที่ก่อน นอกจากนี้ในการลงพื้นที่ภาคสนาม ผู้วิจัยจะใช้หลักใน การยุติการรวบรวมข้อมูลและการสัมภาษณ์อย่างเป็นระบบ กล่าวคือ ผู้วิจัยจะใช้เกณฑ์คำตอบเป็นตัวกำหนด ถ้าคำตอบที่ได้มีความแตกต่างกันผู้วิจัยก็จะทำการสัมภาษณ์ผู้ให้ข้อมูลรายต่อไปอีก ผู้วิจัยจะทำการสัมภาษณ์ จนได้คำตอบซ้ำๆ กัน เมื่อคำตอบที่ได้จากผู้ให้ข้อมูลสำคัญเหมือนกัน ก็จะหยุดสัมภาษณ์ทันที ในกรณีนี้ หมายความว่าไม่ว่าผู้วิจัยจะสัมภาษณ์ผู้ให้ข้อมูลสำคัญไปอีกกี่ราย ก็ไม่สามารถได้คำตอบที่ต่างจากมิติหรือได้ คำตอบที่มีสาระใหม่ๆ เกิดขึ้น ซึ่งจะนำมาใช้ในการปรับเปลี่ยนข้อมูลที่มีอยู่ หรือกล่าวอีกนัยหนึ่ง คือ การเก็บ รวบรวมข้อมูลจะดำเนินต่อไปจนผู้วิจัยมั่นใจว่า แม้จะมีการวิเคราะห์ข้อมูลเพิ่มเติมอีก จะไม่ช่วยในการ ปรับเปลี่ยนข้อสรุปที่มีอยู่ก่อนหน้านี้ได้ นั่นแสดงว่าคำตอบที่ได้คลอบคลุมปรากฏการณ์และกระบวนการที่ ผู้วิจัยต้องการศึกษา วิธีการนี้จะทำให้ผู้วิจัยได้ผลการศึกษาที่ชัดเจน ข้อมูลที่ได้นำมาวิเคราะห์ และประมวลผล เพื่อหาคำอธิบาย รูปแบบและกระบวนการที่ดีที่เกิดขึ้นอันนำไปสู่การทำความเข้าใจกระบวนการปฏิบัติที่ดีว่า เป็นอย่างไร (พิมพ์ลิขิต แก้วหานาม,2561) 3.6 การวิเคราะห์ข้อมูล ผู้วิจัยได้เก็บรวบรวมข้อมูล และใช้กรอบแนวคิดในการศึกษาเพื่อเป็นแนวทางหรือกรอบกว้างๆ ในการวิเคราะห์ข้อมูล จากนั้นผู้วิจัยทำการตรวจสอบความน่าเชื่อถือของข้อมูล และความครบถ้วนของข้อมูล และใช้วิธีการตรวจสอบความน่าเชื่อถือได้ของผู้ให้ข้อมูลสำคัญที่มีส่วนเกี่ยวข้องกับการบริหารแบบร่วมมือกัน ทั้งสิ้น และนำข้อมูลที่ได้จากการประมวลผลเบื้องต้นโดยการจำแนกและจัดระบบข้อมูล (Typology and Taxonomy) เป็นการนำข้อมูลที่ได้นำมาจำแนกและจัดหมวดหมู่ออกให้เป็นระบบทำเป็นข้อสรุปย่อยๆ และ เชื่อมโยงแต่ละส่วนเพื่อหาข้อสรุป (Analytic Induction) ซึ่งจะตอบปัญหาการวิจัย (สุภางค์ จันทวานิช,2540) โดยการวิเคราะห์ข้อมูลเริ่มกระทำพร้อมๆ กับการเก็บรวบรวมข้อมูลตลอดระยะเวลา 5 เดือนที่ผู้วิจัยได้ลง พื้นที่จากกรณีศึกษา นอกจากนี้ผู้วิจัยใช้วิธีการทำดัชนีข้อมูล (Indexing) การทำรหัสทั้งในบันทึกภาคสนาม และจากไฟล์การบันทึกเสียงจากข้อมูล ประกอบกับการใช้โปรแกรม atlas ti เข้ามาช่วยในขั้นตอนนี้ และสร้าง ข้อสรุปชั่วคราว และการวิเคราะห์องค์ประกอบออกให้เห็นเป็นส่วนๆ (Componential Analysis) นำเอกสาร หรือหลักฐานต่างๆ มาวิเคราะห์ (Content Analysis) วิเคราะห์สาเหตุและผล (Cause and Effect Analysis) ที่เกิดขึ้น นำข้อมูลที่ได้มาวิเคราะห์โดยเปลี่ยนมุมมองการวิเคราะห์ไปยังมุมมองอื่นๆ (Sociology Imaginary) ผู้วิจัยจะทำการตรวจสอบความถูกต้องของข้อสรุปอีกครั้ง ทั้งการตรวจสอบแหล่งข้อมูลการตรวจสอบอคติของ ตัวนักวิจัยเองการตรวจสอบข้อมูลแบบสามเส้า

หมายเลขโครงการ	A15F640107
ชื่อโครงการ	การพัฒนาพื้นที่การเรียนรู้ (Learning Space) เพื่อพัฒนาเศรษฐกิจและสังคม ระดับเมืองแบบบูรณาการ : พื้นที่กายภาพ (Physical Space) และพื้นที่ที่ไม่ใช่กายภาพ (Non Physical Space)
หัวหน้าโครงการ	ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร. อาริยา ป้องศิริ
ทีมวิจัย	คณะศิลปศาสตร์ มหาวิทยาลัยกาฬสินธุ์
วันเริ่มต้น	2021-06-01
Objective	1. เพื่อเชื่อมโยงพื้นที่การเรียนรู้ (Learning Space) ที่สามารถพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมระดับเมืองแบบ บูรณาการบนพื้นที่กายภาพ และพื้นที่ที่ไม่ใช่กายภาพ ในพื้นที่เขตเทศบาลเมืองกาฬสินธุ์ 2. เพื่อพัฒนาระบบและกลไกการบริหารพื้นที่การเรียนรู้ (Learning Space) สำหรับยกระดับเศรษฐกิจและ สังคมระดับเมืองแบบบูรณาการบนพื้นที่กายภาพ และพื้นที่ที่ไม่ใช่กายภาพ ในพื้นที่เขตเทศบาลเมืองกาฬสินธุ์ 3. เพื่อขับเคลื่อนเส้นทางการเรียนรู้ (Learning Route) แก่เทศบาลเมืองกาฬสินธุ์ สำหรับยกระดับ เศรษฐกิจและสังคมระดับเมืองแบบบูรณาการบนพื้นที่กายภาพ และพื้นที่ที่ไม่ใช่กายภาพ
Abstract	การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อเชื่อมโยงพื้นที่การเรียนรู้ (Learning Space) พัฒนาระบบและกลไกการบริหารพื้นที่การเรียนรู้ (Learning Space) และขับเคลื่อนเส้นทางการเรียนรู้(Learning Route) แก่เทศบาลเมืองกาฬสินธุ์ สำหรับยกระดับเศรษฐกิจและสังคมระดับเมืองแบบบูรณาการบนพื้นที่กายภาพ และพื้นที่ที่ไม่ใช่กายภาพการวิจัยครั้งนี้ได้ออกแบบวิธีการวิจัย??ดยใช้เทคนิคการเก็บข้อมูลเชิงปริมาณเป็นหลัก โดยใช้แบบสอบถาม ซึ่งดำเนินการเก็บข้อมูลจำกลุ่มตัวอย่างจำนวน 400 คน และเทคนิคการเก็บข้อมูลเชิงคุณภาพเป็นข้อมูลสนับสนุนข้อค้นพบเชิงปริมาณ โดยการสัมภาษณ์เชิงลึก ร่วมกับการสังเกต ผลการศึกษาพบว่า การเป็นชุมชนแห่งการเรียนรู้ (Learning Community ส่งผลให้ชุมชนระดับต่าง ๆ มีโอกาสในการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ร่วมกันในทุกช่วงวัย ทั้งองค์ความรู้ชัดแจ้ง (Explicit Knowledge) และองค์ความรู้ที่เป็นความรู้แบบฝังลึก (Tacit Knowledge) เกิดการตัดสินใจร่วมกันในลักษณะฉันทามติ (Consensus Decision) สำหรับรูปแบบพื้นที่การเรียนรู้ระดับเมืองนั้นประกอบไปด้วย พื้นที่แรงบันดาลใจ (Inspiration space) ซึ่งเป็นพื้นที่สำหรับแลกเปลี่ยน เรียนรู้ และสืบทอดกิจกรรมทางวัฒนธรรมของชุมชน พื้นที่พบปะ (Meeting space) เป็นพื้นที่สำหรับพูดคุยประเด็นสาธารณะที่เกิดขึ้นในชุมชน ที่ส่งเสริมการสร้างความไว้เนื้อเชื่อใจ และการยอมรับระหว่างกัน (Trust and Respect) และพื้นที่แสดงออก (Performative space) เป็นพื้นที่ส่งเสริมและดำเนินการกิจกรรมต่าง ๆ ของชุมชน ซึ่งพื้นที่ทั้ง 3 รูปแบบ จะเป็นกลไกหนึ่งในการสร้างมีส่วนร่วมของประชาชน (Public Participation) สำหรับการขับเคลื่อนเส้นทางการเรียนรู้ (Learning Route) นั้น คณะผู้วิจัยได้ดำเนินการผ่านกิจกรรมดังนี้ กิจกรรม 1 การจัดเวทีประชาคมเผยแพร่ความคิด ชี้แจงวัตถุประสงค์และประโยชน์ของพื้นที่การเรียนรู้ กิจกรรม 2 สรรหาแกนนำ แต่งตั้งคณะทำงานของชุมชน สำรวจและจัดทำจุดเรียนรู้ กิจกรรม 3 แกนนำเก็บข้อมูลคนเก่ง ผู้รู้ ปราชญ์ชาวบ้าน ในเรื่องต่าง ๆ สำรวจและจัดทำจุดเรียนรู้ กิจกรรม 4 วางแผนเพิ่มค่าองค์ความรู้ของชุมชน กิจกรรม 5 จัดทำแผนที่จุดเรียนรู้ของชุมชนที่เชื่อมโยงกัน ผลจากการดำเนินงานตามกิจกรรมดังกล่าว พบว่า สามารถขับเคลื่อนเส้นทางการเรียนรู้ (Learning Route) ที่สอดคล้องกับความต้องการของประชาชนได้ โดยอยู่บนพื้นฐานของความร่วมมือ (Collaborations) และการมีส่วนร่วม (Participations) ซึ่งเป็นแนวทางหนึ่งที่จะสร้างความยั้งยืนในการขับเคลื่อนเส้นทางการเรียนรู้ (Learning Route) และส่งผลให้เกิดเป็นพื้นที่การเรียนรู้ (Learning Space) ระดับเมืองของประชาชนในพื้นที่เทศบาลเมืองกาฬสินธุ์ และสามารถเป็นชุมชนแห่งการเรียนรู้ (Learning Community) อย่างแท้จริง
Tag
ปี	2565
รายละเอียด	การพัฒนาเมืองในมิติต่างๆ ส่งผลต่อความเป็นชุมชน โดยเฉพาะชุมชนเมืองซึ่งมีบ้านเรือนรวมตัวอยู่ใน ขอบเขตพื้นที่ที่จำกัด ส่งผลให้เกิดความหนาแน่นที่สูงขึ้น นอกจากนี้ชุมชนเมืองยังมีรูปแบบการใช้ที่ดินที่ เฉพาะเจาะจง แยกเป็นสัดส่วน ตลอดจนมีสถาบันทางสังคม เศรษฐกิจ และการเมืองมากมายหลายชนิด ที่เชื่อมโยง กับสิ่งอำนวยความสะดวกต่างๆ และทรัพยากรของชุมชนเมืองที่จำกัด (เสน่ห์ ญาณสาร, 2559) อีกทั้งการใช้พื้นที่จะ มีเปลี่ยนแปลงไปในหลายมิติ ซึ่งชุมชนจะมีการปรับตัวด้วยการตอบรับ และปรับเปลี่ยนวิถีผ่านปรากฏการณ์การใช้ พื้นที่สาธารณะ โดยในแต่ละชุมชนเมืองจะประกอบไปด้วยความหลากหลายของสิ่งต่างๆ ทั้งที่สามารถสัมผัสและ มองเห็นได้อย่างเป็นรูปธรรม หรือพื้นที่กายภาพ (Physical Space) ตลอดจนสิ่งที่ไม่สามารถจับต้องได้แต่สามารถ ถ่ายทอดออกมาเป็นระบบระเบียบแบบแผนต่างๆ หรือพื้นที่ที่ไม่ใช่กายภาพ (Non Physical Space) (ภูชัย สัปป พันธ์, 2538) ดังนั้นจะเห็นได้ว่าพื้นที่สาธารณะในชุมชนเมืองจะประกอบกับพื้นที่ทางกายภาพที่สัมพันธ์กับชีวิต สาธารณะซึ่งเข้าถึงได้และมีกลุ่มคนผู้ใช้ที่หลากหลายใช้พื้นที่ร่วมกัน ทั้งที่มีส่วนร่วม หรือเพียงแค่ร่วมสังเกต โดยเป็น พื้นที่ทางสังคมที่รวมคนทั้งในระดับบุคคล กลุ่มเพื่อน ครอบครัว ชุมชนเมืองเข้าด้วยกัน และรองรับความต้องการเพื่อ ผลประโยชน์ต่อสาธารณชน (Michael Brill, 1989 อ้างถึงใน ศุภชัย ชัยจันทร์ และณรงพน ไล่ประกอบทรัพย์, 2559) ปัจจุบันรูปแบบการเรียนรู้ของคนเปลี่ยนแปลงไป ทั้งการเข้าถึง การแลกเปลี่ยน และการเผยแพร่ความรู้ บทบาทของพื้นที่เรียนรู้และห้องสมุดแบบเดิมต้องปรับตัว การออกแบบพื้นที่การเรียนรู้ในศตวรรษที่ 21จึงต้องเป็น สภาพแวดล้อมที่เอื้อต่อการเรียนรู้สาธารณะรูปแบบใหม่ (พีรดร แก้วลาย และทิพย์สุดา จันทร์แจ่มหล้า, 2561) โดยเฉพาะอิทธิพลจากการพัฒนาของเทคโนโลยี ไม่ว่าจะเป็น ระบบอินเทอร์เน็ต ระบบเครือข่ายไร้สาย และอุปกรณ์ สื่อสารที่ทำให้การเข้าถึงความรู้เป็นไปอย่างรวดเร็วและมีขอบเขตที่กว้างขวาง แหล่งการเรียนรู้ ถูกเปลี่ยนรูปไปอยู่ใน พื้นที่ระบบดิจิทัล ส่งผลให้รูปแบบการเรียนรู้ต้องมีความสอดคล้องเหมาะสมกับสภาพความเปลี่ยนแปลง และความ ต้องการของประชาชน ต้องสร้างความพึงพอใจ และที่สำคัญต้องเกิดการมีส่วนร่วมของประชาชน และให้ความสำคัญ กับประชาชนซึ่งเป็นศูนย์กลางของชุมชนเมือง ไม่ใช่เพียงแค่งานสถาปัตยกรรม และจำเป็นต้องสร้างความเป็นชุมชน เมืองจากการสร้างความรู้สึกเป็นเจ้าของ (sense of belonging) ด้วย การร่วมกันกำหนดอาณาเขต และความรู้สึก อยู่ร่วมกัน (sense of community) อย่างแท้จริง (วิมลสิทธิ์ หรยางกูร, 2558) ทั้งนี้ผู้มีส่วนร่วมย่อมต้องมีความรู้ พื้นฐาน มีความเข้าใจว่าอะไรเป็นสภาพแวดล้อมที่ดีสำหรับชุมชน ต้องมีความเข้าใจและวิจารณญาณต่อการพิจารณา แนวทางเลือกต่างๆ ปัจจุบันประเทศไทยมีแหล่งเรียนรู้มากกว่า 6,000 แห่ง (Museum & Learning Center Integration Committee, 2017) ทั้งที่อยู่ภายใต้การกำกับดูแลของหน่วยงานภาครัฐ องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น ภาคเอกชน และชุมชน ส่วนใหญ่เป็นพิพิธภัณฑ์และแหล่งเรียนรู้ขนาดเล็ก มีการให้บริการและการบริหารจัดการที่แตกต่างกันไป อย่างไรก็ตามพื้นที่กายภาพของแหล่งเรียนรู้ส่วนใหญ่ยังไม่ได้ถูกพัฒนาให้รองรับกิจกรรมการเรียนรู้ที่มีความ หลากหลาย และขาดการวางแผนในการพัฒนาและดูแลพื้นที่ให้สอดรับกับความต้องการการเรียนรู้ของคนในอนาคต (Museum & Learning Center Integration Committee, 2017 อ้างถึงใน พีรดร แก้วลาย และทิพย์สุดา จันทร์ แจ่มหล้า, 2561) ซึ่งองค์กรบริหารการปกครองท้องถิ่น มีสิทธิในการจัดการศึกษาทุกระดับตามความพร้อม เพื่อให้ สถานศึกษาได้จัดการศึกษาตรงความเหมาะสม และความต้องการของผู้เรียน สอดคล้องกับพระราชบัญญัติกำหนด แผนและขั้นตอนการกระจายอำนาจให้แก่องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น พ.ศ. 2542 ในมาตรา 17 ภายใต้บังคับมาตรา 16 ระบุว่าให้องค์การบริหารส่วนจังหวัดมีอำนาจและหน้าที่ในการจัดระบบบริการสาธารณะเพื่อประโยชน์ของ ประชาชนในท้องถิ่นของตนเอง และพระราชบัญญัติการศึกษาแห่งชาติ พ.ศ. 2542 ในมาตรา 42 ที่ระบุว่าองค์กร ปกครองส่วนท้องถิ่นสามารถจัดการศึกษา สอดคล้องกับนโยบายและได้มาตรฐานการศึกษา รวมทั้งการเสนอแนะ การจัดสรรงบประมาณอุดหนุน การจัดการศึกษาขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น การจัดการศึกษาขององค์กร ปกครองส่วนท้องถิ่น เป็นการจัดการศึกษาตาม พ.ร.บ.การศึกษาแห่งชาติ พ.ศ.2542 โดยจากเดิมนั้นเราจะรู้จักแหล่ง การเรียนรู้ในรูปแบบห้องสมุด แต่ในปัจจุบันความต้องการการเรียนรู้มีการขยายขอบเขตอย่างกว้างขวางและมีความ หลากหลายมากขึ้น การเรียนรู้นอกห้องเรียน การเรียนรู้ตลอดชีวิต และการเรียนรู้ในพื้นที่สาธารณะจึงเป็นสิ่งที่ หลีกเลี่ยงไม่ได้สำหรับประชากรในศตวรรษที่ 21 แหล่งเรียนรู้สาธารณะ หรือแหล่งเรียนรู้ชุมชน จึงถือเป็นโครงสร้าง พื้นฐานสำคัญในการพัฒนาทรัพยากรมนุษย์และเพิ่มศักยภาพของประเทศ (พีรดร แก้วลาย และทิพย์สุดา จันทร์แจ่ม หล้า, 2561) แหล่งเรียนรู้ชุมชน เป็นศูนย์กลางรวบรวมข้อมูลข่าวสารความรู้ของชุมชนที่จะนำไปสู่การส่งเสริม กระบวนการเรียนรู้สำหรับประชาชนในชุมชน เพื่อเสริมสร้างโอกาสในการเรียนรู้ การถ่ายทอด การแลกเปลี่ยน ประสบการณ์ การสืบทอดภูมิปัญญา วัฒนธรรม ค่านิยม และเอกลักษณ์ของชุมชน อีกทั้งเป็นแหล่งบริการชุมชนด้าน ต่าง ๆ รวมถึงการจัดกิจกรรมที่สอดคล้องกับความต้องการเรียนรู้ของชุมชน โดยเน้นการกระบวนการเรียนรู้เพื่อวิถี ชีวิตของคนในชุมชน เพื่อให้ทันกับการเปลี่ยนแปลงของสังคม ก่อให้เกิดชุมชนแห่งเรียนรู้ และมุ่งการพัฒนาแบบ พึ่งตนเองที่จะก่อให้เกิดความเข้มแข็งของชุมชนอย่างยั่งยืน (กรมการพัฒนาชุมชน กระทรวงมหาดไทย, 2563) UNESCO เป็นองค์กรหนึ่งที่สนับสนุนแนวคิดการเรียนรู้ตลอดชีวิต เช่นเดียวกับสภาแห่งยุโรปและองค์กรเพื่อการ พัฒนาและความร่วมมือทางเศรษฐกิจ (OECD) ที่ให้ความสนใจในเรื่องผลประโยชน์ด้านสังคม และผลประโยชน์ส่วน บุคคล ตลอดจนให้ความเคารพต่อชีวิตและศักดิ์ศรีความเป็นมนุษย์ สิทธิที่เท่าเทียมกัน ความยุติธรรมทางสังคม ความหลากหลายทางวัฒนธรรม ความสามัคคีระหว่างประเทศ และความรับผิดชอบร่วมกันต่ออนาคตที่ยั่งยืน (UNESCO, 2015) โดยใช้การบูรณาการของการเรียนรู้และการดำรงชีวิต โดยครอบคลุมกิจกรรมการเรียนรู้สำหรับ ประชาชนทุกช่วงวัย (เด็ก คนหนุ่มสาว ผู้ใหญ่และผู้สูงอายุเด็กหญิงและเด็กชาย ผู้หญิงและผู้ชาย) ในทุกบริบทของ ชีวิต (ครอบครัว สถานศึกษา ชุมชน ที่ทำงาน และอื่นๆ) และด้วยรูปแบบการเรียนรู้ที่หลากหลาย (การศึกษาใน ระบบ การศึกษานอกระบบ และการศึกษาตามอัธยาศัย) ซึ่งตอบสนองต่อความต้องการและความจำเป็นที่ หลากหลาย ซึ่งจะช่วยส่งเสริมการเรียนรู้ตลอดชีวิต มีการนำเอาวิธีการแบบองค์รวมและวิธีการแบบหลายภาคส่วน ทุกระดับและทุกภาคส่วนย่อย เพื่อโอกาสการเรียนรู้สำหรับทุกคน (UNESCO, 2016) มาเป็นกรอบในการดำเนินงาน ตามเป้าหมายการพัฒนาที่ยั่งยืน ทั้ง 17 ประการ สถาบันการเรียนรู้ตลอดชีวิตของยูเนสโก (UNESCO Institute for Lifelong Learning - UIL) ที่มีเครือข่ายระดับโลกด้านเมืองแห่งการเรียนรู้ของยูเนสโก (The UNESCO Global Network of Learning Cities - GNLC) เพื่อช่วยรัฐบาลท้องถิ่นพัฒนากลยุทธ์ที่เป็นรูปธรรมในการสร้างเมืองแห่ง การเรียนรู้ โดยเฉพาะเป้าหมายที่ 4 ซึ่งเน้นการจัดการศึกษาอย่างครอบคลุม เท่าเทียม และมีคุณภาพ รวมทั้งส่งเสริม โอกาสในการเรียนรู้ตลอดชีวิตสำหรับทุกคน (Lifelong Learning: LLL) ตลอดจนเป้าหมายที่ 11 ซึ่งมุ่งพัฒนาเมือง และถิ่นฐานให้มนุษย์ได้อยู่ร่วมกันอย่างปลอดภัยและมีการช่วยเหลือเกื้อหนุนซึ่งกันและกันสู่ความยั่งยืน ซึ่งมี เป้าหมายในการเสริมสร้างความแข็งแกร่งให้กับพลเมืองให้มีความรู้ ทักษะ และทัศนคติใหม่ๆ ในหลากหลายบริบท เพื่อให้สามารถปรับตัวเข้ากับการเปลี่ยนแปลงของโลกที่รวดเร็ว ทั้งทางด้านสังคม เศรษฐกิจ และการเมือง และ ส่งเสริมให้เกิดความสมานฉันท์ในสังคม รวมถึงการพัฒนาเศรษฐกิจ วัฒนธรรม และสิ่งแวดล้อมอย่างยั่งยืน จังหวัดกาฬสินธุ์เป็นจังหวัดหนึ่งที่มีองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นประเภทเทศบาลเมืองแห่งหนึ่งที่มีความโดด เด่นอย่างมากทางด้านนวัตกรรมท้องถิ่น ทั้งในระดับภูมิภาคและในระดับประเทศ ดังที่สามารถสะท้อนให้เห็นได้จาก จำนวนรางวัลต่างๆ มากมายที่หน่วยงานได้รับ (สุรศักดิ์ ชะมารัมย์ และคณะ 2560) เช่น ปี 2560 รางวัลอาเซียนด้าน สิ่งแวดล้อมเมืองที่ยั่งยืน ประเภทจัดการขยะและพื้นที่สีเขียว (ASEAN Certificate of Recognition 2017) ปี พ.ศ. 2561 รางวัลพระปกเกล้าสำหรับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นที่มีความเป็นเลิศ ด้านเสริมสร้างเครือข่ายรัฐ เอกชน และประชาสังคม ปี 2562 รางวัลพระราชทานชนะเลิศ เทศบาลด้านสิ่งแวดล้อมยั้งยืนยอดเยี่ยม ระดับประเทศ รางวัลพระปกเกล้าสำหรับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นที่มีความเป็นเลิศ ด้านการเสริมสร้างสันติสุขและความ สมานฉันท์ รางวัลองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นต้นแบบด้านการป้องกันทุจริต ปี 2560-2562 เป็นต้น จากที่กล่าวมา เป็นแค่ส่วนหนึ่งของรางวัลที่เทศบาลเมืองกาฬสินธุ์ได้รับเท่านั้น ซึ่งเป็นสิ่งที่สะท้อนถึงความมีประสิทธิภาพด้านต่างๆ ที่สามารถบ่งบอกถึงความสำเร็จที่จะตามมาจากการบริหารจัดการได้อย่างเป็นรูปธรรม ตามกรอบยุทธศาสตร์การพัฒนา (พ.ศ. 2561 - 2565) ของเทศบาลเมืองกาฬสินธุ์ มี 3 พันธกิจสำคัญคือ 1. การเพิ่มศักยภาพในการบริหารจัดการที่ดี 2. ประชาชนมีคุณภาพชีวิตที่ดี และ 3. การสร้างสังคมให้น่าอยู่และ เข้มแข็ง ดังนั้นความยั่งยืนที่จะเกิดขึ้นจึงต้องสามารถดำเนินการร่วมกันได้อย่างมีประสิทธิภาพ ภายใต้เครือข่าย หลักๆ ในพื้นที่ เพื่อส่งเสริมและสนับสนุนให้เมืองกาฬสินธุ์มีการพัฒนาแบบองค์รวมทั้งในด้านเศรษฐกิจและสังคม อย่างยั่งยืน บนพื้นฐานความเหมาะสมและเป็นเอกลักษณ์ในพื้นที่ ซึ่งปัจจุบันจะพบว่า จังหวัดกาฬสินธุ์ยังไม่มีพื้นที่ แห่งการเรียนรู้ที่เป็นแหล่งการเรียนรู้ที่เหมาะสมกับพื้นที่และคนแต่ละช่วงวัย รูปแบบพื้นที่การเรียนรู้ยังเป็นแบบเดิม มีเพียงการสื่อสารเพียงด้านเดียว และยังขาดความน่าสนใจ จากเหตุผลดังกล่าว หากเทศบาลเมืองกาฬสินธุ์ ได้มีการ พัฒนาต้นแบบเมืองแห่งการเรียนรู้ (Learning City) ผ่านระบบกลไกความร่วมมือเชิงพื้นที่ โดยมุ่งเน้นการพัฒนา พื้นที่การเรียนรู้ (Learning Space) ทั้งพื้นที่กายภาพ (Physical Space) และพื้นที่ที่ไม่ใช่กายภาพ (Non Physical Space) ผ่านการวิจัยเพื่อพัฒนา (R&D) ที่มีจุดเด่นที่สำคัญคือ วิจัย แก้ไข ปรับปรุงเพื่อพัฒนาให้เกิดพื้นที่เรียนรู้ที่ เหมาะสมทุกช่วงวันอย่างแท้จริง จะสามารถนำไปสู่การยกระดับพื้นที่การเรียนรู้ของเทศบาลเมืองกาฬสินธุ์เพื่อ พัฒนาเศรษฐกิจท้องถิ่นของเทศบาลเมืองกาฬสินธุ์ได้อย่างแท้จริง โดยในโครงการวิจัยนี้มีเป้าหมายเพื่อยกระดับพัฒนาพื้นที่การเรียนรู้ (Learning Space) ทั้งพื้นที่กายภาพ (Physical Space) และพื้นที่พื้นที่ที่ไม่ใช่กายภาพ (Non Physical Space) ในพื้นที่ความรับผิดชอบของเทศบาล เมืองกาฬสินธุ์ ให้เป็นเมือง “อิ่มท้อง” ซึ่งหมายถึง การทำให้ประชาชน นักท่องเที่ยว หรือผู้ที่เดินทางมาท่องเที่ยวเกิด ความสุข มีพื้นที่สำหรับการเรียนรู้ (Learning Space) ที่เหมาะสมแต่ละช่วงวัย มีรูปแบบการบริหารจัดการที่เกิดจาก ความร่วมมือของผู้มีส่วนเกี่ยวข้อง (Stakeholder) ทุกภาคส่วน เกิดเป็นเส้นทางการเรียนรู้ (Learning Route) ที่ เหมาะสม มีคุณค่าและสะท้อนถึงความเป็นเมืองกาฬสินธุ์อย่างแท้จริง โดยในการเปลี่ยนแปลงกระบวนการสำคัญ 3 ประการ 1. การเปลี่ยนแปลงด้านกายภาพ (Physical Transformation) เป็นกระบวนการที่เน้นการเชื่อมโยง พื้นที่การเรียนรู้ (Learning Space) ของพื้นที่กายภาพ (Physical Space) และพื้นที่ที่ไม่ใช่กายภาพ (Non Physical Space) เพื่อพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมระดับเมืองแบบบูรณาการที่อยู่ในพื้นที่ความรับผิดชอบของ เทศบาลเมืองกาฬสินธุ์ ซึ่งเป็นเส้นทางจากพิพิธภัณฑ์ของดีเมืองกาฬสินธุ์ (หอศิลป์) ซึ่งเป็นแหล่งรวบรวมอัตลักษณ์ จาก 18 อำเภอ ของจังหวัดกาฬสินธุ์ ไปยังตลาดเมืองเก่า ซึ่งระหว่างเส้นทางยังมีสถานที่น่าสนใจอีกหลายแห่ง เช่น สถาปัตยกรรมเก่าของเมือง วัดกลาง (พระอารามหลวง) อนุสาวรีย์พระยาชัยสุนทร (ท้าวโสมพะมิตร) รวมถึง ร้านอาหารพื้นเมืองที่มีชื่อเสียงอีกหลายแห่ง ที่ยังไม่ได้ดำเนินการเชื่อมโยงกัน และยังขาดการสร้างอัตลักษณ์ให้เกิด ความน่าสนใจ ดังนั้น ในโครงการวิจัยนี้จะดำเนินการสร้างความเชื่อมโยงพื้นที่การเรียนรู้ (Learning Space) เหล่านี้ ให้เกิดความน่าสนใจยิ่งขึ้น 2. การเปลี่ยนแปลงด้านกระบวนการ (Process Transformation) เป็นกระบวนการสำคัญที่จะช่วยให้ เกิดความยั่งยืนในพื้นที่ โดยมีเงื่อนไขสำคัญคือ การสร้างความร่วมมือ (Collaborations) ให้เกิดขึ้นในพื้นที่ ดำเนินการ โดยมุ่งเน้นให้เกิดการร่วมกันสร้างกลไกใหม่ในการปฏิบัติงานร่วมกัน ด้วยการแบ่งปันทรัพยากรต่างๆ ที่ อยู่บนพื้นฐานความสมัครใจและผลประโยชน์ของสาธารณะร่วมกัน (วสันต์ เหลืองประภัสร์ และคณะ, 2557) 3. การเปลี่ยนแปลงด้านผู้มีส่วนเกี่ยวข้อง (Stakeholder Transformation) มีหน่วยงานภาครัฐซึ่งเป็น หน่วยงานหลักในการขับเคลื่อน สนับสนุน ซึ่งได้แก่ เทศบาลเมืองกาฬสินธุ์ ร่วมกับภาคเอกชน และประชาชน ผู้เป็น เจ้าของพื้นที่ส่วนใหญ่ที่จะมีส่วนสำคัญในการดูแล ปรับปรุง และพัฒนาพื้นที่ให้มีความน่าสนใจอยู่เสมอ บนพื้นฐาน ชุดความคิดที่ว่าทุกคนเป็นเจ้าของร่วมกัน โดยอาศัยองค์ความรู้ที่มีอยู่ในสถานศึกษาภายในพื้นที่ทั้งระดับ ประถมศึกษา มัธยมศึกษา อุดมศึกษา และการศึกษานอกระบบ ในการสนับสนุนองค์ความรู้ที่จำเป็น เพื่อให้เกิดการ พัฒนาต่อยอดจากสิ่งเดิมที่มีอยู่ให้ดียิงขึ้น ดังนั้นโครงการวิจัยการพัฒนาต้นแบบเมืองแห่งการเรียนรู้ (Learning City) ผ่านระบบกลไกความร่วมมือเชิง พื้นที่เพื่อพัฒนาเศรษฐกิจท้องถิ่น กรณีศึกษา เทศบาลเมืองกาฬสินธุ์ จึงเป็นโครงการวิจัยที่มุ่งเน้น การพัฒนาเมืองใน มิติต่างๆ ที่ส่งผลต่อความเป็นชุมชน โดยเป็นพื้นที่ทางสังคมที่รวมคนทั้งในระดับบุคคล กลุ่มเพื่อน ครอบครัว ชุมชน เมืองเข้าด้วยกัน โดยมีองค์กรปกครองส่วนท้องท้องถิ่น ซึ่งได้แก่ เทศบางเมืองกาฬสินธุ์ เป็นผู้ขับเคลื่อนหลัก ส่งเสริม ให้เกิดความสมานฉันท์ในสังคม รวมถึงการพัฒนาเศรษฐกิจ วัฒนธรรม และสิ่งแวดล้อมอย่างยั่งยืน
ชุดโครงการ	โครงการวิจัย เรื่อง การพัฒนาต้นแบบเมืองแห่งการเรียนรู้ (Learning City) ผ่านระบบกลไกความ ร่วมมือเชิงพื้นที่เพื่อพัฒนาเศรษฐกิจท้องถิ่น กรณีศึกษา เทศบาลเมืองกาฬสินธุ์
นักวิจัยหลัก	ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร. อาริยา ป้องศิริ หัวหน้าโครงการวิจัย
แหล่งทุน	กองทุนส่งเสริมวิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม (กองทุน ววน.) และ หน่วยบริหารและจัดการทุนวิจัยและนวัตกรรมด้านการพัฒนาระดับพื้นที่ (บพท.)งบประมาณด้าน ววน. Full Proposal ประจำปีงบประมาณ พ.ศ.2564
กลุ่มเป้าหมาย	ประชาชนในเขตพื้นที่เทศบาลเมืองกาฬสินธุ
พื้นที่ดำเนินการ	เทศบาลเมืองกาฬสินธุ์ จังหวัดกาฬสินธุ์
ระดับ	โครงการย่อยในชุดโครงการใหญ่ ระดับพื้นที่/เทศบาล
วิธีการวิจัย

หมายเลขโครงการ	A15F640135
ชื่อโครงการ	การยกระดับการเรียนรู้ของประชาชน เพื่อสร้างเศรษฐกิจท้องถิ่นผ่านพื้นที่การเรียนรู้ด้วยกลไกความร่วมมือระดับเมือง ภายใต้ฐานทรัพยากรชีวภาพและอัตลักษณ์วัฒนธรรม ยกระดับเมืองปากพูน ตำบลปากพูน อำเภอเมือง จังหวัดนครศรีธรรมราช เป็นเมืองแห่งการเรียนรู้ (Learning City)
หัวหน้าโครงการ	ผศ.ดร.ดำรงศ์พันธ์ ใจห้าววีระพงศ์
ทีมวิจัย	มหาวิทยาลัยราชภัฏนครศรีธรรมราช
วันเริ่มต้น	2021-06-01
Objective	1. เพื่อพัฒนากลไกการขับเคลื่อนเมืองแห่งการเรียนรู้สู่ความยั่งยืน (Learning City) ผ่านความ ร่วมมือของภาคีเครือข่ายความรู้และวิทยาการในพื้นที่เทศบาลเมืองปากพูน ตำบลปากพูน อำเภอเมือง จังหวัดนครศรีธรรมราช 2. เพื่อพัฒนากระบวนการศึกษาท้องถิ่น (Local Study) นำไปสู่การสังเคราะห์เนื้อหาของท้องถิ่น (Local Literature) ส่งผลให้เกิดความร่วมมือทางสังคม ความภูมิใจในท้องถิ่น และนำไปสู่การต่อยอดผลิตภัณฑ์และ การบริการในพื้นที่เทศบาลเมืองปากพูน ตำบลปากพูน อำเภอเมือง จังหวัดนครศรีธรรมราช 3. เพื่อพัฒนาพื้นที่การเรียนรู้ (Learning Space) และ พิพิธภัณฑ์มีชีวิต (Living Museum) ยกระดับ เศรษฐกิจท้องถิ่นและคุณภาพชีวิตของคนในพื้นที่เทศบาลเมืองปากพูน ตำบลปากพูน อำเภอเมือง จังหวัดนครศรีธรรมราช อย่างเป็นรูปธรรม
Abstract	การศึกษาวิจัย เรื่อง "การยกระดับการเรียนรู้ของประชาชน เพื่อสร้างเศรษฐกิจท้องถิ่น ผ่านพื้นที่การเรียนรู้ด้วยกลไกความร่วมมือระดับเมือง ภายใต้ฐานทรัพยากรชีวภาพและอัตลักษณ์วัฒนธรรม ยกระดับเมืองปากพูน ตำบลปากพูน อำเภอเมือง จังหวัดนครศรีธรรมราช เป็นเมืองแห่งการเรียนรู้ (Learning City)" มีวัตถุประสงค์ 3 ประการ 1) เพื่อพัฒนากลไกการขับเคลื่อนเมืองแห่งการเรียนรู้สู่ความยั่งยืน (Learning City) ผ่านความร่วมมือของภาคีเครือข่ายความรู้และวิทยาการในพื้นที่เทศบาลเมืองปากพูน ตำบลปากพูน จังหวันครศรีธรรมราช 2) เพื่อพัฒนากระบวนการศึกษาท้องถิ่น (Local Study) นำไปสู่การสังเคราะห์เนื้อหาของท้องถิ่น (Local Literature) ส่งผลให้เกิดความร่วมมือทางสังคม ความภูมิใจในท้องถิ่น และนำไปสู่การต่อยอดผลิตภัณฑ์และการบริการในพื้นที่เทศบาลเมืองปากพูน จังหวัดนครศรีธรรมราช และ 3) เพื่อพัฒนาพื้นที่การเรียนรู้ (Learning Space) และ พิพิธภัณฑ์มีชีวิต (Living Museum) ยกระดับเศรษฐกิจท้องถิ่นและคุณภาพชีวิตของคน ในพื้นที่เทศบาลเมืองปากพูน จังหวัดนครศรีธรรมราช อย่างเป็นรูปธรรม การวิจัยครั้งนี้นี้เป็นงานวิจัยเชิงคุณภาพและปริมาณ (Mixed method research) กลุ่มผู้ให้ข้อมูลสำคัญ ได้แก่ ผู้บริหารเจ้าหน้าที่เทศบาล กลุ่มคนในชุมชนเมืองปากพูน ผู้ประกอบการ ผู้ใช้บริการ นักวิชาการ ตัวแทนหน่วยงานเกี่ยวข้อง รวบรวมข้อมูลโดยการศึกษา เอกสาร สำรวจข้อมูล สัมภาษณ์เชิงลึก และสนทนากลุ่ม โดยมีเครื่องมือวิจัยการวิจัยครอบคลุมกลุ่มเป้าหมาย ขั้นตอนการดำเนินงาน ประกอบด้วย การประชุมชี้แจงโครงการวิจัย วางแผนการดำเนินการวิจัย นำข้อมูลมาวิเคราะห์เชิงคุณภาพ ในรูปแบบการพรรณนา เผยแพร่ข้อมูลต่อสาธารณะบนแนวคิดมุ่งเป้าเพื่อเพื่อสร้างความร่วมมือระหว่างสถาบันการศึกษากับภาคีหลักในพื้นที่ตามประเด็นกรอบของหน่วยบริหารและจัดการทุนวิจัยด้านการพัฒนาระดับพื้นที่ (บพท.) อว. กำหนด 1) การศึกษาท้องถิ่น 2) พื้นที่การเรียนรู้ 3) เมืองแห่งการเรียนรู้ Leaning City และ 4) กลไกความร่วมมือระดับเมือง ยกระดับคุณภาพชีวิตของคนในสังคมชุมชนสร้างความมั่นคงให้กับป???ะเทศชาติ ผลการวิจัย พบว่า ความหลากหลายของทรัพยากรชีวภาพและภูมิปัญญาท้องถิ่นพันธุ์พืช ทั้งสิ้น 17 ชนิด 41 วงศ์ 49 สกุล 51 สปีชีส์ ภูมิปัญญาการใช้ประโยชน์จากทรัพยากรท้องถิ่นมีความหลากหลาย ทั้งนำประกอบอาหารทานสด แปรรูป สินค้าอัตลักษณ์ ใช้ในการรักษาโรค นำไปสู่การจัดทำพิพิธภัณฑ์มีชีวิต ระบบการจัดการชุมชน พบว่า กลไกไอ้เฒ่าปากพูน เป็นกลไกความร่วมมือและเครือข่ายการพัฒนาเมืองปากพูน และปรากฏการณ์การเคลื่อนไหวของกลุ่มมาจากการมีความต้องการของชุมชนร่วมกัน ทำให้โครงสร้างของกลุ่มมีความเหนียวแน่น สร้างกฎกติการ่วมกันนอกจากนี้ทุนประวัติศาสตร์ส่งผลให้ผู้คนในสร้างความรู้สึกร่วม สร้างความภูมิใจในท้องถิ่นในมิติต่าง ๆ ความสำเร็จของประชาชนหรือกลุ่มประกอบอาชีพในชุมชนปากพูน เกิดจากการมีผู้นำที่ดีมีแหล่งทุนในชุมชน การเอื้อประโยชน์ซึ่งกัน การมีสมาชิกที่มีวินัย และปฏิบัติตามกฎของกลุ่มการส่งเสริมการมีส่วนร่วมอย่างแท้จริง การส่งเสริมและร่วมมือกันหน่วยงานภายในและภายนอกชุมชน ผ่านความเป็น พื้นที่แห่งการเรียนรู้ (Learning Space) "ตลาดความสุขชาวเล" แลกเปลี่ยนสินค้าและวัฒนธรรม ยกระดับเศรษฐกิจฐานราก และ คุณภาพชีวิตของชาวชุมชนเทศบาลเมืองปากพูน อย่างมั่นคง ยั่งยืน
Tag	เมืองแห่งการเรียนรู้,อุโมงค์โกงกาง,วิถีปากพูน,พร้าวผูกเกลอ,เกลอปากพูน
ปี	2565
รายละเอียด	ปัจจุบันจำนวนประชากรโลกเพิ่มมากขึ้นอย่างรวดเร็วกว่าที่เคยปรากฏมาก่อน ซึ่งมากกว่าครึ่งของประชากรโลกที่อาศัยอยู่ในเมือง และคาดว่าจะเพิ่มขึ้นถึง 60% ในปี 2030 รวมทั้งเมืองมีบทบาทและมีอิทธิพลต่อการ ขยายตัวของกิจการในระดับชาติและระดับโลก ทั้งนี้ การขยายตัวดังกล่าวทำให้เทศบาล เมืองต่าง ๆ เผชิญกับสิ่งท้า ทายที่เกี่ยวข้องกับความสมานฉันท์ในสังคม การพัฒนาเศรษฐกิจ และความยั่งยืน อย่างไรก็ตาม เทศบาลเมืองหลาย ๆ แห่ง เริ่มเห็นว่า การดำเนินการตามกลยุทธ์ ด้านการเรียนรู้ตลอดชีวิต เป็นปัจจัยสำคัญในการแก้ไขปัญหาเพื่อ พัฒนาเมืองอย่างยั่งยืน ประเทศไทยก็เช่นเดียวกันมีแนวโน้มว่าจำนวนเมืองและประชาชนที่อยู่ในเมืองจะเพิ่มมากขึ้น ส่งผลต่อการพัฒนาทั้งทางด้านเศรษฐกิจ สังคมและสิ่งแวดล้อมในเชิงบวกและเชิงลบจำเป็นยิ่งที่จะต้องศึกษาจัด การเมืองเพื่อให้การพัฒนาเมืองเป็นไปอย่างเหมาะสมยั่งยืน โดยเฉพาะอย่างยิ่งจะต้องเป็นเมืองที่สามารถ จัดการ ทรัพยากรที่มีอยู่ในทุกๆ ภาคส่วน เพื่อดำเนินการจัดการเรียนรู้ตลอดชีวิตได้อย่างมีประสิทธิภาพ เช่น ส่งเสริมการ เรียนรู้อย่างทั่วถึงและเท่าเทียม ตั้งแต่การศึกษาขั้นพื้นฐานจนถึงระดับอุดมศึกษา ส่งเสริมการเรียนรู้ในครอบครัว ชุมชน และที่ทำงาน มีการขยายโอกาสในการใช้เทคโนโลยีที่ทันสมัยเพื่อการเรียนรู้ ส่งเสริมคุณภาพและความเป็น เลิศทางด้านการเรียนรู้ ส่งเสริมให้เกิดวัฒนธรรมแห่งการเรียนรู้ตลอดชีวิต เพิ่มขีดความสามารถของแต่ละบุคคลและ การทำงานร่วมกันของคนในเมือง รวมทั้งส่งเสริมการพัฒนาด้านเศรษฐกิจ และวัฒนธรรม เพื่อการพัฒนาเมืองอย่าง ยั่งยืน 1) ประชาชนมีอำนาจในการตัดสินใจและการรวมกลุ่มทางสังคม การพัฒนาทางเศรษฐกิจและความ รุ่งเรืองทางวัฒนธรรม รวมทั้งการพัฒนาอย่างยั่งยืน 2) คุณลักษณะสำคัญที่จะนำไปสู่การเป็นเมืองแห่งการเรียนรู้ 6 ประการ ได้แก่ การส่งเสริมการเรียนรู้ ตั้งแต่พื้นฐานจนถึงอุดมศึกษา การส่งเสริมการเรียนรู้ในครอบครัวและชุมชน การ อำนวยความสะดวกให้มีการเรียนรู้อย่างมีประสิทธิภาพในสถานที่ทำงาน การส่งเสริมการใช้เทคโนโลยีเกี่ยวกับการ เรียนรู้ที่ทันสมัยการส่งเสริมคุณภาพและความเป็นเลิศในการเรียนรู้ และการสนับสนุนวัฒนธรรมการเรียนรู้ตลอด ชีวิตอย่างเข้มแข็ง 3) เงื่อนไขสำคัญที่เป็นพื้นฐานการสร้างเมืองแห่งความรู้ 3 ประการ ได้แก่ ความมุ่งมั่น และ ความ เข้มแข็งของผู้นำการบริหารเมืองและการมีส่วนร่วมของผู้มีส่วนได้เสีย รวมทั้งการเคลื่อนย้าย และการใช้ ทรัพยากรเมืองมีความเจริญเติบโตด้วยการพัฒนา มุ่งเน้นการเชื่อมโยงนโยบายเมืองแห่งการเรียนรู้ที่สอดคล้องการดำเนินงาน ในระดับท้องถิ่น การจัดทำแผนปฏิบัติการระดับท้องถิ่นให้การบรรลุเป้าหมายตามหลักการของสถาบันการเรียนรู้ ตลอดชีวิตของยูเนสโก (UNESCO Institute for Lifelong Learning - UIL) ได้กำหนดกลยุทธ์ที่เป็นรูปธรรมในการ สร้างเมืองแห่งการเรียนรู้สู่การพัฒนาที่ยั่งยืน (Sustainable Development Goals : SDGs) เมื่อปี พ.ศ. 2558 ตาม กรอบในการพัฒนาแบบองค์รวมในระดับโลกและเรียกร้องให้ประเทศสมาชิกร่วมกันขับเคลื่อนเป้าหมาย SDGs ดังกล่าวให้สำเร็จภายใน พ.ศ. 2573 (ค.ศ. 2030) โดยองค์การสหประชาชาติได้กำหนดให้การพัฒนาด้านการศึกษา อยู่ในเป้าหมายที่ 4 (Sustainable Development Goal 4: SDG4) คือ การสร้างหลักประกันเรื่องคุณภาพ ความ ครอบคลุม และการสนับสนุนโอกาสในการเรียนรู้ตลอดชีวิตและเป็นปัจจัยสำคัญซึ่งจะนำไปสู่การพัฒนาเป้าหมาย การพัฒนาที่ยั่งยืนการส่งเสริมพื้นที่เมืองแห่งการเรียนรู้ให้เข้าถึงการใช้ทรัพยากรในทุกภาคส่วนอย่างมีประสิทธิภาพพร้อม สนับสนุนให้เกิดการการเรียนรู้สำหรับประชาชนทุกคนในทุกระดับ ส่งเสริมให้เกิดการเรียนรู้ มีการเรียนรู้อย่างมี คุณภาพ และส่งเสริมวัฒนธรรมการเรียนรู้ตลอดช่วงชีวิต โดยมีคุณลักษณะที่สำคัญ 6 ประการ ดังต่อไปนี้ ส่งเสริม การเรียนรู้ตั้งแต่พื้นฐานจนถึงอุดมศึกษา ส่งเสริมการเรียนรู้ในครอบครัวและชุมชนส่งเสริมการเรียนรู้อย่างมี ประสิทธิภาพในที่ทำงาน ส่งเสริมการใช้เทคโนโลยีที่ทันสมัย ส่งเสริมคุณภาพและความเป็นเลิศในการเรียนรู้ สนับสนุนวัฒนธรรมการเรียนรู้ตลอดชีวิตอย่างเข้มแข็ง เพื่อเป็นแนวทางกำหนดกรอบทิศทางการพัฒนาท้องถิ่น ให้ สอดคล้องกับแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาตินโยบายของรัฐแผนพัฒนาจังหวัดกรอบยุทธศาสตร์ในการ พัฒนาท้องถิ่นในเขตจังหวัด ตามพระราชบัญญัติกำหนดแผนและขั้นตอนการกระจายอำนาจให้องค์กรปกครองส่วน ท้องถิ่น พ.ศ.2542 มาตรา 16 บัญญัติให้เทศบาล มีอำนาจหน้าที่ในการจัดทำแผนพัฒนาท้องถิ่นของตนเอง ประกอบกับระเบียบกระทรวงมหาดไทย ว่าด้วยการจัดทำแผนขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น พ.ศ.๒๕๔๘ แก้ไขถึง ฉบับที่ 3 พ.ศ.2561 กำหนดให้เทศบาลต้องจัดทำแผนพัฒนาท้องถิ่นตามเงื่อนไขสำคัญที่เป็นพื้นฐานการสร้างเมือง แห่งความรู้ 3 ประการ ประกอบด้วย (1) ความมุ่งมั่นและความเข้มแข็งของผู้นำ (2) การบริหารเมืองและการมีส่วน ร่วมของผู้มีส่วนได้เสีย (3) การจัดสรรและการบริหารทรัพยากรอย่างมีประสิทธิภาพ (แผนงานและส่งเสริมศักยภาพ ของเมือง, 2560 ) เทศบาลเมืองปากพูน อำเภอเมือง จังหวัดนครศรีธรรมราช เป็นอีกหนึ่งพื้นที่มีองค์ประกอบพื้นฐานการ สร้างเมืองแห่งความรู้เป็นสำคัญ จากดำเนินงานภายใต้วิสัยทัศน์ "ปากพูนเมืองธรรมาภิบาล สืบสานประเพณี วัฒนธรรมน้อมนำเศรษฐกิจพอเพียง ฟื้นฟูทรัพยากรธรรมชาติน้ำสะอาด ไฟสว่าง ทางสะดวก" ด้วยลักษณะ ภูมิศาสตร์ภายในพื้นที่มีเป็นที่ราบชายฝั่งทะเล มีเขตการปกครองทั้งหมด 12 หมู่บ้าน คือ บ้านท่าแพ บ้านดอนทะเล บ้านสักงาน บ้านห้วยไทร บ้านสวนจันทร์ บ้านท่าเตียน บ้านบ่อโพธิ์ บ้านปากพูน บ้านตลาดพฤหัส บ้านศาลาปางปู บ้านปากพะยิง บ้านปากน้ำเก่า ตามลำดับ (แผนพัฒนาท้องถิ่นเทศบาลเมืองปากพูน ,2561) ลักษณะภูมิศาสตร์ใน พื้นที่เป็นที่ราบลุ่มชายฝั่งทะเลอ่าวไทย พื้นที่โดยส่วนใหญ่เป็นที่ราบลุ่มเกิดการทับถมของสันดอนดินปนทรายร้อยละ 70 และพื้นที่ ดินเหนียวและดินเหนียวปนทรายร้อยละ 30 เนื้อที่โดยส่วนใหญ่มีลักษณะดินปนทรายและดินปนทราย และดินตะกอนที่มีความอุดมสมบูรณ์ปานกลางตามชื่อบ้านนามเมืองที่เรียกขานว่า "ปากน้ำปากพูน" ตามประวัติศาสตร์ภายในพื้นที่มีความสำคัญในการแลกเปลี่ยนสินค้าทางการเกษตรเนื่องประชากร ในพื้นที่ส่วนใหญ่ ประกอบอาชีพเกษตรกรกรรมเป็นอาชีพหลัก ดังนี้ สวนมะพร้าว นาข้าว สวนยางพารา สวนปาล์มน้ำมัน สวนสละ และ สวนผัก เป็นต้น นอกจากนี้ยังมีชุมชนประมงในพื้นที่ชายฝั่งบางพื้นที่ประกอบอาชีพประมงพื้นบ้านเป็นฐานการผลิต เครื่องอุปโภคบริโภคที่ใช้ในชีวิตประจำวัน ซึ่งเกิดเป็นการเชื่อมโยงของเครือข่ายการแลกเปลี่ยนสินค้าในลักษณะทาง ภูมิศาสตร์ในจังหวัดนครศรีธรรมราชตามลักษณะภูมิศาสตร์ 4 พื้นที่คือ พื้นที่เทือกเขา พื้นที่ลุ่มน้ำ พื้นที่ชายฝั่งพื้นที่ ราบลุ่ม เพื่อสนับสนุนการทำงานวิจัยเชิงพื้นที่ให้มีประสิทธิภาพ โดยการตั้งหน่วยบริหารจัดการงานวิจัยเชิงพื้นที่ขึ้น เพื่อกำกับ ติดตามและดูแล กระบวนการดำเนินงานวิจัยตั้งแต่ระยะต้นน้ำตลอดจนถึงปลายน้ำ รวมถึงมีการ ปรับแก้กฎระเบียบ ประกาศ ข้อบังคับเชิงนโยบาย อาทิเช่น ประกาศมหาวิทยาลัยราชภัฏนครศรีธรรมราช เรื่อง หลักเกณฑ์การสนับสนุนทุนวิจัยเพื่อการดำเนินการวิจัยร่วมกับองค์กรอื่น (Matching Fund) พ.ศ.2562 ประกาศ มหาวิทยาลัยราชภัฏนครศรีธรรมราช เรื่อง หลักเกณฑ์ค่าธรรมเนียม และค่าตอบแทนเกี่ยวกับการตีพิมพ์ เผยแพร่บทความวิชาการและบทความวิจัยในวารสารของมหาวิทยาลัยราชภัฏนครศรีธรรมราช พ.ศ. 2562 ประกาศมหาวิทยาลัยราชภัฏนครศรีธรรมราช เรื่อง หลักเกณฑ์และอัตราการจัดสรรผลประโยชน์ในผลงาน ทรัพย์สินทางปัญญา พ.ศ.2562 เป็นต้น ปัจจุบันมหาวิทยาลัยราชภัฏนครศรีธรรมราชกำลังดำเนินการปรับแก้โดย การเพิ่มน้ำหนักในการนับภาระงานให้แก่การทำงานวิจัยเชิงพื้นที่ของบุคลากร จึงส่งผลให้การทำงานวิจัยเชิง พื้นที่ของมหาวิทยาลัยราชภัฏนครศรีธรรมราชมีประสิทธิภาพและเข้มแข็งเพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่อง ทั้งนี้ยังเป็น มหาวิทยาลัยเพื่อพัฒนาท้องถิ่นมีหน้าที่หลายด้าน ซึ่งสอดรับการจัดการทุนภารกิจด้านวิจัยและนวัตกรรมเพื่อการ พัฒนาเชิงพื้นที่ การพัฒนาชุมชน หรือท้องถิ่น เพื่อให้ประชาชนมีชีวิตความเป็นอยู่ที่ดีขึ้นก็เป็นอีกบทบาทหน้าที่ที่จะ ช่วยกัน ยกระดับความสามารถในการแข่งขัน ของผู้ประกอบการรายใหม่ วิสาหกิจขนาดกลางและขนาดย่อม วิสาหกิจชุมชนเพื่อสังคมในระดับพื้นที่ เน้นความร่วมมือของผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย ภาควิชาการ สถาบันการศึกษาใน พื้นที่ ภาคราชการ จังหวัด องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น ภาคประชาสังคมและภาคเอกชน ดังนั้นการมีหลักสูตรแนว บูรณาการ จึงเกิดขึ้นกับการทำงานพื้นที่เพื่อการพัฒนาท้องถิ่นได้อย่างดียิ่ง สอดคล้องกับการพัฒนาเศรษฐกิจชุมชน เป็นการพัฒนาจากทุนทรัพยากรสิ่งแวดล้อมและทุนทางศิลปวัฒนธรรม เพื่อนำมาใช้ในการสร้างคุณค่าและมูลค่าเพิ่ม ควบคู่กับการอนุรักษ์และพัฒนาไว้ซึ่งเอกลักษณ์นั้นจังหวัดนครศรีธรรมราช เป็นจังหวัดที่มีความโดดเด่นด้าน วัฒนธรรม และทรัพยากรธรรมชาติ ครอบคลุมแหล่งท่องเที่ยววัฒนธรรมในมิติเทือกเขา ป่าไม้ นา และทะเล ดังนั้น ความอุดมสมบูรณ์จึงมีสูงมากในทางธรรมชาติ ดังนั้นการบูรณาการเพื่อการศึกษาการบริหารจัดการเมืองที่ดีในสภาวการณ์ที่เจริญขึ้นทุกด้านกับ หน่วยงานปกครองส่วนท้องถิ่นและหน่วยงานเกี่ยวข้อง นำไปสู่การจัดทำแผนและแนวทางพัฒนาเมือง คนในชุมชน เมืองมีคุณภาพชีวิตที่ดีตามพระราชบัญญัติกำหนดแผนและขั้นตอนการกระจายอำนาจให้องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น พ.ศ.2542 มาตรา 16 บัญญัติให้เทศบาล มีอำนาจหน้าที่ในการจัดทำแผนพัฒนาท้องถิ่นของตนเอง ประกอบกับ ระเบียบกระทรวงมหาดไทย ว่าด้วยการจัดทำแผนขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น พ.ศ.2548 แก้ไขถึงฉบับที่ 3 พ.ศ. 2561 กำหนดให้เทศบาลต้องจัดทำแผนพัฒนาท้องถิ่น เพื่อกำหนดกรอบทิศทางและแนวทางในการพัฒนาท้องถิ่น ให้สอดคล้องกับแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาตินโยบายของรัฐแผนพัฒนาจังหวัดกรอบยุทธศาสตร์ในการ พัฒนาท้องถิ่นในเขตจังหวัด และนโยบายของผู้บริหารท้องถิ่น โดยเฉพาะอย่างยิ่งปากพูนมีเนื้อที่ส่วนใหญ่มีลักษณะดินปนทรายและดินตกตะกอนที่มีความอุดมสมบูรณ์ปานกลาง รูปร่างของตำบลเป็นแนวยาวและอยู่บนภูมิ ประเทศที่เป็นสันดอนจากการตกตะกอนทับถมของทรายทำให้มีปัญหาเรื่องการระบายน้ำ ส่วนชายทะเลจะมีพื้นที่ป่า ชายเลนอยู่ในสภาพพื้นที่น่าเป็นห่วง ในปัจจุบัน เนื่องจากทรัพยากรเหล่านี้กำลังประสบปัญหากับสภาวะแวดล้อมเป็น พิษทางน้ำ เนื่องจากการบุกรุกสร้างบ้านเรือนที่อยู่อาศัยริมคลองและมีคลองที่สำคัญอยู่ 2 สาย คือ คลองท่าแพ ต้นน้ำเขา หลวงผ่านจากคลองบ้านตาลไหลผ่านตำบลท่างิ้ว ต้นน้ำมาจากอำเภอพรหมคีรีไหลออกสู่ปากอ่าวไทยบริเวณปากน้ำ คลองปากพะยิง ต้นน้ำจากเทือกเขาหลวงไหลผ่านอำเภอพรหมคีรี บ้านหลาโอนไหลสู่อ่าวไทย ซึ่งการวิเคราะห์ศักยภาพเพื่อประเมินสภาพการณ์พัฒนาในปัจจุบัน และโอกาสในการพัฒนาในอนาคต ของเทศบาลเมืองปากพูน เป็นการประเมินถึงโอกาสและภาวะคุกคามหรือข้อจำกัด อันเป็นสภาวะแวดล้อม ภายนอกที่มีผลต่อการพัฒนาท้องถิ่น รวมถึงจุดแข็งและจุดอ่อนของท้องถิ่น อันเป็นสภาวะแวดล้อมภายในของ องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น โดยใช้เทคนิคการ SWOT ANALYSIS เพื่อพิจารณาศักยภาพการพัฒนาของแต่ละ ยุทธศาสตร์เทศบาลเมืองปากพูน ได้รวบรวมปัญหา ความต้องการของประชาชนในเขตเทศบาล ซึ่งได้จากการจัด ประชาคมท้องถิ่น และข้อมูลจากหน่วยงานต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้อง นำมาจัดทำแผนพัฒนาท้องถิ่น (พ.ศ.2561-2565) เทศบาลเมืองปากพูน โดยผ่านการกลั่นกรองของคณะกรรมการพัฒนาเทศบาลเพื่อใช้เป็นกรอบทิศทางในการ พัฒนาเทศบาลจะเป็นประโยชน์ในการวางแผนการพัฒนาเทศบาลเมืองปากพูนต่อไป (เทศบาลเมืองปากพูน, 2561) ประกอบการลงพื้นที่เพื่อค้นหาโจทย์วิจัยเกี่ยวกับการพัฒนาเมืองแห่งการเรียนรู้ (Learning City) การพัฒนาเมืองน่าอยู่และการกระจายศูนย์กลางความเจริญ สอดคล้องกับการพัฒนาในอนาคตของเทศบาลเมือง ปากพูน ที่สามารถสร้างเศรษฐกิจท้องถิ่นและคุณภาพชีวิตในพื้นที่ ได้ข้อมูลถึงการพัฒนาเป็นแหล่งเรียนรู้ถึง 11 แหล่ง ได้แก่ ป่าชายเลน เครื่องปั้นดินเผา ป่าชุมชน น้ำตาลมะพร้าว อาหารทะเล ผักปลอดสารพิษ หลวงปู่ทวดเหยียบน้ำทะเล จืด ประมงพื้นบ้าน ตลาดน้ำ การแกะหนังตะลุง และการเลี้ยงผึ่ง ซึ่งปรากฏว่าหลายแหล่งเรียนรู้ที่กล่าวมา สามารถต่อ ยอดได้อยู่ 3 แหล่ง คือ ป่าชายเลน น้ำตาลมะพร้าว ผักปลอดสารพิษ และศักยภาพอื่นที่มีความเพียบพร้อมให้ปากพูน เป็นเมืองแห่งการเรียนรู้ โดยเฉพาะอย่างยิ่งความเข้มแข็งหรือความพร้อมความมุ่งมั่นของผู้นำ ซึ่งเป็นเงื่อนไขหนึ่ง ที่สำคัญ พื้นฐานในการสร้างเมืองแห่งความรู้ตามหลักการของสถาบันการเรียนรู้ตลอดชีวิตของยูเนสโก (UNESCO) เห็น ได้จากกรณีคระผู้บริหารตำบลนำโดย นายธนาวุฒิ ถาวรพราหมณ์ นายกองค์การองค์การบริหารส่วนตำบลปากพูน (ขณะนั้น) ผลักดันฐานะจากองค์การบริหารส่วนตำบลปากพูน ขึ้นเป็นเทศบาลเมืองปากพูน โดยประกาศ กระทรวงมหาดไทย เมื่อวันที่ 7 ตุลาคม พ.ศ. 2554 จัดตั้งเป็นเทศบาลเมืองปากพูน จะเห็นได้ว่าปากพูนมีศักยภาพมี ความพร้อมยิ่งเลื่อนขั้นข้ามผ่านการเป็นเทศบาลตำบล มาเป็นเทศบาลเมืองในคราวเดียว และในขณะเดียวกัน ใน การเป็นสังคมเมืองปากพูน สำคัญยิ่งเมืองปากพูนซึ่งเป็นเมืองแห่งพื้นที่ตั้งของแหล่งสำคัญหลายแหล่ง เช่น กองทัพ ภาคที่ 4 ท่าอากาศยานนครศรีธรรมราช สนามบินเอกชน เป็นต้น และปากพูนถือว่าเป็นพื้นที่ที่ถูกจัดวางและมี นโยบาย ในการขยายการพัฒนาของรัฐบาลและจังหวัด ประกอบด้วย ขยายสนามบินนครศรีธรรมราช ให้เป็นสนามบินนานาชาติ ตัดเชื่อมต่อถนน 4 เลน สัญจรเพิ่มในพื้นที่ นอกจากนี้มีการขยายตัวของบ้าน จัดสรร อสังหาริมทรัพย์ จำนวนหลายโครงการ ขณะที่เมืองกำลังขยายและเติบโตขึ้นอย่างรวดเร็ว ประชาชน ในพื้นที่ชุมชนชนปากพูนส่วนใหญ่ยังคงมีวิถีชีวิตประจำวันผูกพันสังคมชนบทแบบดั้งเดิม สอดคล้องกับหลักการของ UNESCO ที่ได้นิยามเมืองแห่งการเรียนรู้ (Learning City) นั่นต้องมีความหลากหลายฯ ในพื้นที่ ตรงกับเป้าหมาย การพัฒนาที่ยั่งยืน (Sustainable Development Goals : SDGs) ด้วยเหตุผลดังกล่าวคณะผู้วิจัยและผู้บริหาร ตำบลปากพูนสรุปเห็นพ้องตรงกันว่าจะบูรณาการสร้างเมืองปากพูนให้เป็นต้นแบบการพัฒนาเมืองแห่งการเรียนรู้ (Learning City) จากความสำคัญดังกล่าวมหาวิทยาลัยราชภัฏนครศรีธรรมราชจึงได้ดำเนินงานวิจัยเชิงพื้นที่โดยการขับเคลื่อนงานด้านการพัฒนาพื้นที่แบบบูรณาการร่วมกับหน่วยงานรัฐ ชุมชน หน่วยงานเอกชน และกลุ่มองค์กรต่าง ๆ ในพื้นที่ พบว่าโครงการประสบผลสำเร็จอย่างสูง สามารถสร้างการเปลี่ยนแปลงในทางที่ดีขึ้นทั้งในส่วนของหน่วยงานต่างๆ และชุมชนในพื้นที่ ดังนั้นในโครงการ flagship ในปีงบประมาณ พ.ศ.2564 นี้ ทางมหาวิทยาลัยราชภัฏ นครศรีธรรมราชจึงได้ทำโครงการวิจัย เรื่อง "การยกระดับการเรียนรู้ของประชาชน เพื่อสร้างเศรษฐกิจท้องถิ่นผ่านพื้นที่การเรียนรู้ด้วยกลไกความร่วมมือระดับ เมือง ภายใต้ฐานทรัพยากรชีวภาพและอัตลักษณ์วัฒนธรรม" โดยมี 5 โครงการย่อยภายใต้แผนงานวิจัยนี้การวิจัย ดังนี้ 1) อุโมงค์โกงกาง : ความหลากหลายทางชีวภาพในพื้นที่ป่าชายเลนเพื่อพัฒนาและยกระดับสู่การพัฒนาพิพิธภัณฑ์มีชีวิต สนับสนุนการเรียนรู้สู่ความยั่งยืนต่อยอดสู่ผลิตภัณฑ์และการ บริการในพื้นชุมชนเมืองปากพูน ตำบลปากพูน อำเภอเมือง จังหวัดนครศรีธรรมราช 2) เกลอปากพูน : การสร้างกลไกความร่วมมือและเครือข่ายพัฒนาพื้นที่การเรียนรู้พิพิธภัณฑ์มีชีวิตเพื่อสร้างเศรษฐกิจท้องถิ่นและคุณภาพชีวิตในพื้นที่ เทศบาลเมืองปากพูน อำเภอเมือง จังหวัดนครศรีธรรมราช 3) พร้าวผูกเกลอ : กระบวนการสร้างเครือข่ายการเรียนรู้ในการปรับเปลี่ยนวิถีการผลิตเพื่อยกระดับเศรษฐกิจท้องถิ่น และคุณภาพชีวิตของผู้ประกอบการชาวสวนมะพร้าวในพื้นที่เทศบาลเมืองปากพูน ตำบลปากพูน อำเภอเมือง จังหวัดนครศรีธรรมราช 4) ทุนประวัติศาสตร์ปากพูนเพื่อสร้างความภูมิใจในท้องถิ่นและการฟื้นฟูทรัพยากร และ 5) การประเมินและพัฒนาระดับคุณภาพชีวิตและเศรษฐกิจ ของชาวชุมชนเทศบาลเมืองปากพูนตำบลปากพูน อำเภอเมือง จังหวัดนครศรีธรรมราช ภายใต้แผนงานย่อยการพัฒนากลไกการพัฒนาเมืองและกติการ่วมของการพัฒนาเมือง โปรแกรม (Program) การพัฒนาเมืองน่าอยู่และการกระจายศูนย์กลางความเจริญ เพื่อนำประสบการณ์และความสำเร็จสู่ทุกภาคส่วนตามกลไกความร่วมมือ ทั้งนี้เป้าหมายสูงสุดของมหาวิทยาลัยราชภัฏนครศรีธรรมราชและเทศบาลเมืองปากพูน ต้องการยกระดับเมืองปากพูน ตำบลปากพูน อำเมืองจังหวัดนครศรีธรรมราช เป็นเมืองแห่งการเรียนรู้ (Learning City) ส่งผลต่อคุณภาพชีวิตที่ดีของคนในชุมชนปากพูนในที่สุด
ชุดโครงการ
นักวิจัยหลัก	ผศ.ดร. ดำรงศ์พันธ์ ใจห้าววีระพงศ์ หัวหน้าโครงการวิจัย
แหล่งทุน	กองทุนส่งเสริมวิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม (กองทุน ววน.) และ หน่วยบริหารและจัดการทุนวิจัยและนวัตกรรมด้านการพัฒนาระดับพื้นที่ (บพท.)งบประมาณด้าน ววน. Full Proposal ประจำปีงบประมาณ พ.ศ.2564
กลุ่มเป้าหมาย	ประชาชนในชุมชนเมืองปากพูน
พื้นที่ดำเนินการ	เทศบาลเมืองปากพูน อำเภอเมือง จังหวัดนครศรีธรรมราช
ระดับ	ระดับพื้นที่/เทศบาล
วิธีการวิจัย	วิธีการดำเนินการวิจัยโดยสรุป 1. การสำรวจความหลากหลายของพันธุ์พืช 1.1 กำหนดบริเวณ ไดแก ในพื้นที่อุโมงค์ป่าโกงกาง เทศบาลเมืองปากพูน ตำบลปากพูน อำเภอเมือง นครศรีธรรมราช จังหวัดนครศรีธรรมราช 1.2 ศึกษาความหลากหลายของพันธุ์พืช ทั้งที่เป็นพืชที่ขึ้นเองตามธรรมชาติ และพืชที่ชาวบ้านนำมาเพาะปลูก 1.3 ตรวจหาชื่อพันธุ์ไม้ 1) นำขอมูลจากขอ 13.1.4 มาตรวจสอบความถูกตองจากหนังสือ และเอกสารทางวิชาการได้แก่ กนกอร (2537) สวนพฤกษศาสตรปาไม (2544) กองกานดา (2545) และ Barlow (2002) 2) นำตัวอยางพรรณไมไปเปรียบเทียบกับตัวอยางพรรณไม่แห่งของสำนักงานหอพรรณไม้กรมอุทยานแหงชาติสัตวป่า และพันธ,พืช กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล อม โดยมีนักพฤกษศาสตรของสำนักงานหอพรรณไม้ช่วยตรวจสอบ 1.4 คำนวณหาค่าดัชนีความหลากชนิดของพันธุ์พืช โดยวิธีของ Shannon-Wiener (1949) 2. การสำรวจความหลากหลายของพันธุ์สัตว์ 2.1 กำหนดบริเวณ ไดแก ในพื้นที่อุโมงค์ป่าโกงกาง เทศบาลเมืองปากพูน ตำบลปากพูน อำเภอเมือง นครศรีธรรมราช จังหวัดนครศรีธรรมราช 2.2 ศึกษาความหลากหลายของพันธุ์สัตว์ 1) ดำเนินการศึกษาเก็บข้อมูลภาคสนาม แบ่งประเภทของสัตว์อกเป็น 3 กลุ่ม ได้แก่ สัตว์สะเทินน้ำ สะเทินบก สัตว์เลื้อยคลาน สัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม โดย วิธีการสังเกตค้นหาโดยตรง (Direct method) เป็นการสำรวจภาคสนาม (field survey) เพื่อค้นหาตัวสัตว์ หรือ สำรวจภาคสนาม (field survey) เพื่อค้นหาตัวสัตว์ หรือสิ่งบ่งชี้ที่ระบุชนิดสัตว์ เช่น รอยตีน กองมูล ซาก ขน คราบ รู และโพรง ร่องรอยการทำรัง หรือการทำเครื่องหมาย และจากการจำแนกจากเสียงร้อง เฝ้าสังเกตตามสถานที่บางแห่ง โดยการศึกษาสัตว์แต่ละกลุ่มมี รายละเอียดดังนี้ 1.1) กลุ่มสัตว์เลื้อยคลานและกลุ่มสัตว์เลี้ยง ลูกด้วยนม ใช้การสำรวจในพื้นที่ทั้งบนพื้นดิน ในโพรงและมองหาบนต้นไม้ ขณะที่เดินตามเส้นทางสำรวจตามธรรมชาติสำรวจตามแหล่งน้ำที่กระจายอยู่ในพื้นที่โดยเฉพาะสัตว์ สะเทินน้ำสะเทินบกตัวเต็มวัย ตามลำห้วย และแหล่งน้ำขัง กับชาวบ้านในชุมชนท้องถิ่น ข้อมูลจากวิธีนี้ได้ใช้เสริมความหลากชนิดสัตว์ที่ไม่พบจากการค้นหาโดยตรงโดยเฉพาะข้อมูลด้านพบสัตว์ที่คุ้นเคย ข้อมูลที่เคยได้จากล่าสัตว์ และชนิดสัตว์ที่เคยนำมาบริโภค หรือเกิดการใช้ประโยชน์ในชีวิตประจำวันของชาวบ้านในชุมชนท้องถิ่น 3) การจำแนกชนิดและการตรวจสอบความ ถูกต้องของสัตว์แต่ละชนิด การเรียงลำดับอนุกรมวิธานในตารางบัญชีรายชื่อสัตว์แต่ละประเภท ใช้เอกสารดังต่อไปนี้เป็นหลัก 2.3 คำนวณหาค่าดัชนีความหลากชนิด โดยวิธีของ Shannon-Wiener (1949) 3. การจัดทำฐานข้อมูลของพันธุ์พืชและสัตว์ทำการเก็บรวบรวมข้อมูลฐานทรัพยากรชีวภาพของพันธุ์พืชและพันธุ์สัตว์ที่ได้ ตรวจสอบความถูกต้องของ ข้อมูล และนำมาจัดแสดงในพิพิธภัณฑ์มีชีวิต 4. ภูมิปัญญาการใช้ประโยชน์จากอุโมงค์ป่าโกงกางศึกษาภูมิปัญญาการใช้ประโยชน์ โดยเน้นเรื่องผึ้งเป็นหลัก แล้วต่อยอดยกระดับเป็นผลิตภัณฑ์ชุมชน สร้างรายได้ 5. การจัดตั้งพิพิธภัณฑ์มีชีวิตศึกษาข้อกำหนดในการจัดตั้งพิพิธภัณฑ์มีชีวิต,กำหนดพื้นที่ที่จัดตั้งพิพิธภัณฑ์มีชีวิต โดยผ่านการเห็นชอบจากที่ประชุมระหว่างหน่วยงานที่เกี่ยวข้องกับทีมวิจัย

หมายเลขโครงการ	A15F640135
ชื่อโครงการ	อุโมงค์โกงกาง : ความหลากหลายทางชีวภาพในพื้นที่ป่าชายเลน เพื่อ พัฒนาและยกระดับสู่การพัฒนาพิพิธภัณฑ์มีชีวิต สนับสนุนการเรียนรู้สู่ความ ยั่งยืนต่อยอดสู่ผลิตภัณฑ์และบริการในพื้นที่ชุมชนเมืองปากพูน ตำบลปากพูน อำเภอเมือง จังหวัดนครศรีธรรมราช
หัวหน้าโครงการ	รองศาสตราจารย์ ดร.สุภาวดี รามสูตร
ทีมวิจัย	มหาวิทยาลัยราชภัฏนครศรีธรรมราช
วันเริ่มต้น	2021-06-01
Objective	1) เพื่อศึกษาความหลากหลายของพันธุ์พืชและสัตว์บกในพื้นที่อุโมงค์ป่าโกงกาง เทศบาลเมือง ปากพูน ตำบลปากพูน อำเภอเมืองนครศรีธรรมราช จังหวัดนครศรีธรรมราช 2) เพื่อศึกษาข้อมูลชุมชนด้านทรัพยากรชีวภาพและภูมิปัญญาท้องถิ่นในพื้นที่อุโมงค์ป่าโกงกาง เทศบาลเมืองปากพูน ตำบลปากพูน อำเภอเมืองนครศรีธรรมราช จังหวัดนครศรีธรรมราช (local study) 3) เพื่อยกระดับผลิตภัณฑ์ชุมชน (local product) ในรูปแบบการพัฒนาบรรจุภัณฑ์ภายใต้ฐาน ทรัพยากรชีวภาพ ให้เป็นผลิตภัณฑ์อัตลักษณ์ชุมชน 4) เพื่อจัดทำพิพิธภัณฑ์มีชีวิต (living museum) 5) เพื่อพัฒนารูปแบบการบริหารจัดการพิพิธภัณฑ์ชีวิต (local service)
Abstract	งานวิจัยนี้ศึกษาความหลากหลายพันธุ์พืชและสัตว์ในพื้นที่อุโมงค์ป่าโกงกาง เทศบาลเมืองปากพูนตำบลปากพูน อำเภอเมืองนครศรีธรรมราช จังหวัดนครศรีธรรมราช เพื่อพัฒนาและยกระดับสู่การพัฒนาพิพิธภัณฑ์มีชีวิต สนับสนุนการเรียนรู้สู่ความยั่งยืนต่อยอดสู่ผลิตภัณฑ์และบริการในพื้นที่ชุมชนเมืองปากพูน ตำบลปากพูน อำเภอเมือง จังหวัดนครศรีธรรมราช โดยพบพันธุ์พืชทั้งสิ้น 17 ชนิด และพันธุ์สัตว์ทั้งสิ้น 41 วงศ์ 49 สกุล 51 สปีชีส์ จัดอยู่ในกลุ่มสัตว์มีกระดูกสันหลังทั้งสิ้น 20 วงศ์ 26 สกุล 27 สปีชีส์และสัตว์ไม่มีกระดูกสันหลังทั้งสิ้น 21 วงศ์ 23 สกุล 24 สปีชีส์ ข้อมูลด้านภูมิปัญญาการใช้ประโยชน์จากอุโมงค์โกงกางมีการจับสัตว์น้ำในบริเวณป่าชายเลน ประกอบด้วยการสร้างหรรัม (บ้านปลา) กร่ำโดยการปักล้อมกิ่งไม้โกงกางเป็นที่พักของปลาและทำการล้อมจับภายหลัง การยกยอจับสัตว์น้ำ จับกุ้งด้วยมือ (ตบกุ้ง) จับปูดำด้วยมือเปล่า จับปูแสม (เปี้ยว) การล้อมสัตว์น้ำในป่าโกงกางให้เข้าบ่อเลี้ยงธรรมชาติ การหาหอยนางรมจากรากไม้โกงกาง เพื่อนำมาประกอบอาหารทั้งทานสดและแปรรูป เน้นภูมิปัญญาการตีผึ้งและการผลิตน้ำผึ้งเพื่อยกระดับผลิตภัณฑ์เป็นสินค้าอัตลักษณ์ชุมชน โดยผลการตรวจสอบคุณภาพน้ำผึ้งพบว่าการตรวจสอบค่าทั้งทางกายภาพ เคมี และชีวภาพส่วนใหญ่อยู่ในเกณฑ์มาตรฐานที่สำนักงานมาตรฐานสินค้าเกษตรและอาหารแห่งชาติ (มกอช.) กำหนด ทั้งยังมีการออกแบบตราสัญลักษณ์และพัฒนาบรรจุภัณฑ์ที่แสดงถึงอัตลักษณ์ชุมชนปากพูน การจัดทำพิพิธภัณฑ์มีชีวิต (living museum) ในอุโมงค์โกงกางในรูปแบบของแผนที่ภาพรวมทั้งหมดของอุโมงค์ป่าโกงกาง แผนที่แสดงจุดสำคัญของอุโมงค์ โกงกาง ป้ายแสดงพันธุ์ไม้-สัตว์ และจุดสำคัญที่จะแสดงข้อมูลเกี่ยวกับพืชและสัตว์ในอุโมงค์โกงกาง และป้ายแสดงภูมิปัญญาท้องถิ่น และฐานข้อมูลระบบ SPBS Model for Community Living Museum to Promote Lifelong Learning / Smart Pakpoon City ร่วมกับเทศบาลเมืองปากพูน นำไปสู่รูปแบบการบริหารจัดการพิพิธภัณฑ์มีชีวิตเพื่อเป็นแหล่งเรียนรู้ตลอดชีวิต และเพื่อส่งเสริมการท่องเที่ยวของชุมชนปากพูนอย่างยั่งยืน
Tag
ปี	2565
รายละเอียด	จากการประชุมสมัชชาภาคีอนุสัญญาว่าด้วยความหลากหลายทางชีวภาพ สมัยที่ 10 ได้ รับรองแผน กลยุทธ์สำหรับระยะ 2562-2563 (Strategic Plan for Biodiversity 2011-2020 and the Aichi Targets) ที่ตระหนักในคุณค่าและได้รับการอนุรักษ์ ฟื้นฟู พัฒนาและนำไปสู่การใช้ประโยชน์อย่าง ชาญฉลาด เพื่อธำรง รักษาบริการจากระบบนิเวศ และผดุงพื้นพิภพที่สมบูรณ์พูนผลให้ยั่งยืน รวมทั้ง อำนวยผลประโยชน์ที่สำคัญยิ่ง ให้แก่มนุษย์และธรรมชาติทั้งปวง โดยใช้ยุทธศาสตร์การวิจัยเพื่อชี้นำและ สนับสนุนให้เกิดการวิจัยด้านความหลากหลายทางชีวภาพและขับเคลื่อนให้มีการนำผลวิจัยดังกล่าวในการ เสริมสร้างความอุดมสมบูรณ์ของความหลากหลายทางชีวภาพให้เป็นฐานที่มั่นคงของการดำรงชีวิตของคน ไทยควบคู่กับการวิจัยคุณค่าความหลากหลายทางชีวภาพให้เกิดการนำมาใช้ประโยชน์ทางเศรษฐกิจของ ประเทศอย่างยั่งยืน รวมทั้งสร้างกลไกในการเข้าถึงและเกิดการแบ่งปันผลประโยชน์จากการพัฒนาความ หลากหลายทางชีวรูปที่มีความยุติธรรมและเท่าเทียมให้กับประเทศ ตลอดจนพัฒนาคุณค่าเพื่อใช้ประโยชน์ ทั้งในเชิงเศรษฐกิจระดับชุมชนและระดับประเทศ ยุทธศาสตร์การวิจัยรายประเด็นด้านความหลากหลาย ทางชีวภาพ มีวัตถุประสงค์เพื่อชี้นำและสนับสนุนให้เกิดการสร้างงานวิจัยที่สามารถนำมาใช้ลดอัตราการ สูญเสียความหลากหลายทางชีวภาพลงอย่างมีนัยสำคัญ โดยสามารถธำรงรักษาระบบนิเวศประเภทต่างๆ ชนิดพันธุ์ แหล่งพันธุกรรมที่สำคัญ และคุ้มครององค์ประกอบความหลากหลายทางชีวรูปที่เกี่ยวข้องไว้ได้ อย่างยั่งยืน การสร้างทรัพย์สินทางปัญญาและนวัตกรรม และการศึกษาวิจัยการใช้ประโยชน์ความ หลากหลายเป็นไปตามหลักการการเข้าถึงและการแบ่งปันผลประโยชน์จากทรัพยากรชีวภาพอย่างเท่าเทียมและยุติธรรม (ภาณุวัตร, 2563) ทีมผู้วิจัยตระหนักถึงความสำคัญ และสนใจในการศึกษาความหลากหลายทางชีวภาพของพืชและสัตว์ในพื้นที่ป่าโกงกาง ซึ่งเป็นป่าไม้ที่ขึ้นบริเวณป่าชายเลน มีระบบ ความสัมพันธ์ของสิ่งมีชีวิตที่มีความซับซ้อน เชื่อมต่อระหว่างระบบนิเวศบนบกและนิเวศทางทะเล ทำ หน้าที่ช่วยเก็บกักตะกอนและกลั่นกรองความสกปรกที่เกิดจากกิจกรรมบนบก และรักษามวลดินและหน้า ดินไม่ให้ถูกพัดพาออกจากขอบฝั่งและริมตลิ่ง (ความหลากหลายทางชีวภาพทางทะเลและชายฝั่ง, 2564) ป่าชายเลนเป็นพื้นที่ที่มีความหลากหลายทางชีวภาพสูงที่มีคุณค่าและมีความสำคัญต่อมนุษย์และสิ่งมีชีวิต ต่างๆ ทั้งการใช้ประโยชน์โดยทางตรงและทางอ้อม อาทิ เป็นแหล่งอาหาร ยารักษาโรค แหล่งอนุบาลและ หลบภัยสัตว์น้ำวัยอ่อน ที่มีผลต่อการประมงและความสำคัญต่อเศรษฐกิจของประเทศ (แสงจันทร์ และ คณะ, 2561) โดยเน้นอุโมงค์ป่าโกงกางหรืออุโมงค์อเมซอนเป็นพื้นที่ศึกษาความหลากหลาย เนื่องจาก พื้นที่ดังกล่าวเป็นแหล่งท่องเที่ยว และเป็นแหล่งรวมความหลากหลายทางชีวภาพอันเป็นแหล่งสนับสนุน ปัจจัยการดํารงชีวิตของคนในชุมชนโดยเฉพาะชุมชนในเขตพื้นที่เทศบาลเมืองปากพูน ตำบลปากพูน อำเภอเมืองนครศรีธรรมราช จังหวัดนครศรีธรรมราช เนื่องจากคนในท้องถิ่นได้เข้าไปใช้ประโยชน์ผลผลิต จากป่าเพื่อใช้บริโภคตามฤดูกาล เช่น ผลไม้ป่า เห็ด หน่อไม้ แมลงต่างๆ ฯลฯ จากข้อมูลดังกล่าวแสดงให้ เห็นถึงฐานข้อมูลทรัพยากรธรรมชาติป่าชายเลนที่สมบูรณ์ แต่อย่างไรก็ตามยังขาดการจัดการข้อมูล เกี่ยวกับฐานทรัพยากรดังกล่าวอย่างเป็นระบบ ดังนั้นจึงนำมาสู่ความสนใจในการศึกษาความหลากหลาย ของพันธุ์พืชและพันธุ์สัตว์ ข้อมูลด้านทรัพยากรชีวภาพและภูมิปัญญาท้องถิ่นในพื้นที่อุโมงค์ป่าโกงกาง (local study) ผลิตภัณฑ์อัตลักษณ์ชุมชน (local product) เพื่อที่จะนำข้อมูลพื้นฐานดังกล่าวไปเก็บ รวบรวมและดำเนินการจัดตั้งเป็นพิพิธภัณฑ์มีชีวิต (living museum) ส่งเสริมให้เกิดการสร้างเครือข่าย ความร่วมมือระหว่างมหาวิทยาลัยกับองค์การเทศบาลตำบลท้องถิ่นและชุมชนในท้องถิ่น สำหรับวิธีการดำเนินงานวิจัยประกอบด้วยการศึกษาและสำรวจความหลากหลายของ ทรัพยากรพืช-สัตว์และภูมิปัญญาท้องถิ่น โดยทำการเก็บตัวอย่างพันธุ์พืชและพันธุ์สัตว์ ถ่ายภาพตาม ธรรมชาติ จำแนกชนิดและการตรวจสอบความถูกต้อง และมีการสำรวจทางอ้อมโดยใช้การพูดคุยกับ ชาวบ้านในชุมชนท้องถิ่น เพื่อเสริมความหลากชนิดของพืช-สัตว์ที่ไม่พบจากการค้นหาโดยตรง และนำ ผลการวิจัยนี้เป็นข้อมูลพื้นฐานเพื่อจัดทำเป็นฐานข้อมูลความหลากหลายด้านทรัพยากรชีวภาพและภูมิ ปัญญาท้องถิ่นในพื้นที่อุโมงค์ป่าโกงกาง ซึ่งจะถูกนำมาจัดแสดงในพิพิธภัณฑ์มีชีวิต นอกจากนี้ยังรวมไปถึง การออกแบบบรรจุภัณฑ์ผลิตภัณฑ์น้ำผึ้งที่พบในพื้นที่ป่าอุโมงค์โกงกาง ทั้งนี้เพื่อส่งเสริมให้เทศบาลเมือง ปากพูนเป็นพื้นที่เรียนรู้ของคน เกิดการหวงแหน และการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและสร้างความ ร่วมมือระหว่างเครือข่ายท้องถิ่น เพื่อส่งเสริมการพัฒนาทางการศึกษาและการเรียนรู้ นอกจากนี้ทางด้าน เศรษฐกิจโดยเฉพาะการท่องเที่ยว และความภาคภูมิใจของเมืองแห่งการเรียนรู้ และนำไปสู่การพัฒนา อย่างยั่งยืน
ชุดโครงการ	การยกระดับการเรียนรู้ของประชาชน เพื่อสร้างเศรษฐกิจท้องถิ่นผ่านพื้นที่การเรียนรู้ด้วยกลไกความร่วมมือระดับเมือง ภายใต้ฐานทรัพยากรชีวภาพและอัตลักษณ์วัฒนธรรม ยกระดับเมืองปากพูน ตำบลปากพูน อำเภอเมือง จังหวัดนครศรีธรรมราช เป็นเมืองแห่งการเรียนรู้ (Learning City)
นักวิจัยหลัก	รองศาสตราจารย์ ดร.สุภาวดี รามสูตร หัวหน้าโครงการวิจัย, ดร.มัณฑกา วีระพงศ์ นักวิจัย
แหล่งทุน	กองทุนส่งเสริมวิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม (กองทุน ววน.) และ หน่วยบริหารและจัดการทุนวิจัยและนวัตกรรมด้านการพัฒนาระดับพื้นที่ (บพท.)งบประมาณด้าน ววน. Full Proposal ประจำปีงบประมาณ พ.ศ.2564
กลุ่มเป้าหมาย	ชุมชนเมืองปากพูน
พื้นที่ดำเนินการ	เทศบาลเมืองปากพูน อำเภอเมือง จังหวัดนครศรีธรรมราช
ระดับ	โครงการย่อยในชุดโครงการใหญ่ ระดับพื้นที่/เทศบาล
วิธีการวิจัย	1. การศึกษาและสำรวจความหลากหลายของทรัพยากรพืช-สัตว์และภูมิปัญญาท้องถิ่นในพื้นที่อุโมงค์ป่าโกงกาง 1.1 การศึกษาและสำรวจความหลากหลายของพันธุ์พืช 1.1.1 กําหนดบริเวณ ไดแก ในพื้นที่อุโมงค์ป่าโกงกาง เทศบาลเมืองปากพูน ตำบลปากพูน อำเภอเมืองนครศรีธรรมราช จังหวัดนครศรีธรรมราช 1.1.2 ศึกษาความหลากหลายของพันธุ์พืช 1) สำรวจและเก็บตัวอย่างพันธุ์พืช ถ่ายภาพตามธรรมชาติ จำแนกชนิดและการ ตรวจสอบความถูกต้อง 2) วิธีการสำรวจทางอ้อม ใช้การพูดคุยกับชาวบ้านในชุมชนท้องถิ่นหรือใช้ข้อมูลที่ได้ จากการสำรวจมาแล้ว 1.1.3 ตรวจหาชื่อพันธุ์ไม้ 1) นําขอมูลจากขอ 1.1.2 มาตรวจสอบความถูกตองจากหนังสือ และเอกสารทาง วิชาการ ไดแก กนกอร (2537) สวนพฤกษศาสตรปาไม (2544) กองกานดา (2545) และ Barlow (2002) 2) คำนวณหาค่าดัชนีความหลากชนิดของพันธุ์พืช โดยวิธีของ Shannon-Wiener (1949) 1.2 การศึกษาและสำรวจความหลากหลายของพันธุ์สัตว์ 1.2.1 กําหนดบริเวณ ได้แก่ ในพื้นที่อุโมงค์ป่าโกงกาง เทศบาลเมืองปากพูน ตำบลปากพูน อำเภอเมืองนครศรีธรรมราช จังหวัดนครศรีธรรมราช 1.2.2 ศึกษาความหลากหลายของพันธุ์สัตว์ 1) ดำเนินการศึกษาเก็บข้อมูลภาคสนาม แบ่งประเภทของสัตว์ออกเป็น 3 กลุ่ม ได้แก่ สัตว์สะเทินน้ำสะเทินบก สัตว์เลื้อยคลาน สัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม โดยวิธีการสังเกตค้นหาโดยตรง (Direct method) เป็นการสำรวจภาคสนาม (field survey) เพื่อค้นหาตัวสัตว์ หรือสิ่งบ่งชี้ที่ระบุชนิดสัตว์ เช่น รอยตีน กองมูล ซาก ขน คราบ รู และโพรง ร่องรอยการทำรัง หรือการทำเครื่องหมาย และจากการจำแนกจากเสียงร้อง เฝ้าสังเกตตามสถานที่บางแห่ง โดยการศึกษาสัตว์แต่ละกลุ่มมีรายละเอียดดังนี้ 1.1) กลุ่มสัตว์เลื้อยคลานและกลุ่มสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม ใช้การสำรวจในพื้นที่ทั้ง บนพื้นดิน ในโพรง และมองหาบนต้นไม้ ขณะที่เดินตามเส้นทางสำรวจตามธรรมชาติ 1.2) กลุ่มสัตว์สะเทินน้ำสะเทินบก ใช้การสำรวจตามแหล่งน้ำที่กระจายอยู่ใน พื้นที่โดยเฉพาะสัตว์สะเทินน้ำสะเทินบกตัวเต็มวัย ตามลำห้วย และแหล่งน้ำขัง 2) โดยวิธีการสำรวจทางอ้อม ใช้การพูดคุยกับชาวบ้านในชุมชนท้องถิ่น ข้อมูลจาก วิธีนี้ได้ใช้เสริมความหลากชนิดสัตว์ที่ไม่พบจากการค้นหาโดยตรง โดยเฉพาะข้อมูลด้านพบสัตว์ที่คุ้นเคยข้อมูลที่เคยได้จากล่าสัตว์ และชนิดสัตว์ที่เคยนำมาบริโภค หรือเกิดการใช้ประโยชน์ในชีวิตประจำวันของชาวบ้านในชุมชนท้องถิ่น 3) การจำแนกชนิดและการตรวจสอบความถูกต้องของสัตว์แต่ละชนิด การ เรียงลำดับอนุกรมวิธานในตารางบัญชีรายชื่อสัตว์แต่ละประเภท ใช้เอกสารดังต่อไปนี้เป็นหลัก ได้แก่ สัตว์สะเทินน้ำสะเทินบกใช้เอกสารของธัญญา (2546) และ Taylor (1962) และ Pough et al. (2004), สัตว์เลื้อยคลานใช้เอกสารของ Taylor (1963) Cok (1991) และ Pough et al. (2004) ส่วนสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมใช้เอกสารของ Lekagul and Mcneely (1988) Corbet and Hill (1992) อย่างไรก็ตามทำการตรวจสอบและปรับปรุงชื่อสามัญ ชื่อวิทยาศาสตร์ของสัตว์ที่พบโดยตรวจสอบจาก Catalogue of Life:24th September 2013 (IUCN, 2013) ที่สามารถเข้าถึงได้ตาม http://catalogueoflife.org/annualchecklist/col/details/id/6849003 4) คำนวณหาค่าดัชนีความหลากชนิด โดยวิธีของ Shannon-Wiener (1949) 1.3 การศึกษาและสำรวจภูมิปัญญาท้องถิ่น/ภูมิปัญญาการใช้ประโยชน์จากอุโมงค์ป่าโกงกางศึกษาและสำรวจภูมิปัญญาท้องถิ่น/ภูมิปัญญาการใช้ประโยชน์จากการสัมภาษณ์/พูดคุยกับชาวบ้าน/ปราชญ์ชาวบ้านในชุมชนท้องถิ่น

หมายเลขโครงการ	มรภ.-บพท. 020/2564
ชื่อโครงการ	เกลอปากพูน : การสร้างกลไกความร่วมมือและเครือข่ายพัฒนาพื้นที่ การเรียนรู้พิพิธภัณฑ์มีชีวิตเพื่อสร้างเศรษฐกิจท้องถิ่นและคุณภาพชีวิตใน พื้นที่เทศบาลเมืองปากพูน จังหวัดนครศรีธรรมราช
หัวหน้าโครงการ	ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.เชษฐา มุหะหมัด
ทีมวิจัย	มหาวิทยาลัยราชภัฏนครศรีธรรมราช
วันเริ่มต้น	2021-06-01
Objective	1) เพื่อสร้างกลไกความร่วมมือและเครือข่ายพัฒนาพื้นที่การเรียนรู้พิพิธภัณฑ์มีชีวิต เพื่อสร้างเศรษฐกิจท้องถิ่นและคุณภาพชีวิตในพื้นที่เทศบาลเมืองปากพูน จังหวัดนครศรีธรรมราช 2) เพื่อสร้างพื้นที่การเรียนรู้เพื่อสร้างเศรษฐกิจท้องถิ่นและคุณภาพชีวิตในพื้นที่เทศบาล เมืองปากพูน จังหวัดนครศรีธรรมราช 3) เพื่อสร้างเส้นทางการเรียนรู้พิพิธภัณฑ์มีชีวิตเพื่อสร้างเศรษฐกิจท้องถิ่นและคุณภาพชีวิต ในพื้นที่เทศบาลเมืองปากพูน จังหวัดนครศรีธรรมราช
Abstract	โครงการวิจัยเรื่อง เกลอปากพูน : การสร้างกลไกความร่วมมือและเครือข่ายพัฒนาพื้นที่ การเรียนรู้พิพิธภัณฑ์มีชีวิตเพื่อสร้างเศรษฐกิจท้องถิ่นและคุณภาพชีวิตในพื้นที่เทศบาลเมืองปากพูน จังหวัดนครศรีธรรมราช มีวัตถุประสงค์ 3 ประการ คือ เพื่อสร้างกลไกความร่วมมือและเครือข่าย พัฒนาพื้นที่การเรียนรู้พิพิธภัณฑ์มีชีวิตเพื่อสร้างเศรษฐกิจท้องถิ่นและคุณภาพชีวิตในพื้นที่เทศบาล เมืองปากพูน จังหวัดนครศรีธรรมราช เพื่อสร้างพื้นที่การเรียนรู้เพื่อสร้างเศรษฐกิจท้องถิ่น และคุณภาพชีวิตในพื้นที่เทศบาลเมืองปากพูน จังหวัดนครศรีธรรมราช และเพื่อสร้างเส้นทาง การเรียนรู้พิพิธภัณฑ์มีชีวิตเพื่อสร้างเศรษฐกิจท้องถิ่นและคุณภาพชีวิตในพื้นที่เทศบาลเมืองปากพูน จังหวัดนครศรีธรรมราช ทำการรวบรวมข้อมูลจากเอกสารและข้อมูลภาคสนามด้วยการสัมภาษณ์ แบบเจาะลึกผู้ให้ข้อมูลหลักประกอบด้วย กลุ่มองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นผู้บริหารและเจ้าหน้าที่ เทศบาลเมืองปากพูน จังหวัดนครศรีธรรมราชกำนัน ผู้ใหญ่บ้าน โดยเลือกแบบเจาะจง (Purposive Selection) กลุ่มสถานประกอบการ วิสาหกิจชุมชนสถานที่ท่องเที่ยวเชิงนิเวศวิทยาป่าชายเลน พิพิธภัณฑ์ชุมชน อุโมงค์โกงกาง สถานประกอบการสวนมะพร้าว การทำน้ำผึ้งป่าโกงกาง ประวัติศาสตร์ปากพูนโดยเลือกแบบเจาะจง (Purposive Selection) กลุ่มสถาบันการศึกษา มหาวิทยาลัยราชภัฏนครศรีธรรมราช โรงเรียนอนุบาลปากพูน (สังกัดเทศบาลเมืองปากพูน) ชมรม โรงเรียนผู้สูงอายุ กลุ่มภาคเอกชนในพื้นที่โดยการเลือกแบบสโน บอล (Snow Ball) ใช้การสนทนากลุ่มย่อยการสังเกตแบบมีส่วนร่วม และการประชุมเชิงปฏิบัติการ ผลการวิจัยพบว่า คณะผู้วิจัยใช้ ไอ้เฒ่าปากพูน” เป็นกลไกความร่วมมือและครือข่ายการ พัฒนาเมืองแห่งการเรียนรู้ กลไก ไอ้เฒ่า ประกอบด้วย 8 กลไก คือ 1) การตระหนักถึง ความจำเป็นในการสร้างเครือข่าย 2) การประสานหน่วยงานและองค์กรเครือข่าย 3) การสร้างพันธ สัญญาร่วมกัน 4) การร่วมคิดและวางแผนกิจกรรมร่วมกัน 5) การดำเนินการกิจกรรมร่วมกัน 6) การบริหารจัดการเครือข่าย 7) การพัฒนาความสัมพันธ์ 8) การรักษาความสัมพันธ์อย่างต่อเนื่อง และการสร้างเครือข่าย และมี 4 เสาหลัก อันได้แก่ ภาครัฐ ภาคท้องถิ่น ภาคชุมชน ภาคเอกชน และ 3 พลัง ได้แก่ รัฐฐานุภาพ คณานุภาพ และวิชานุภาพ โดยมีพื้นที่ตลาดความสุขชาวเล เป็นพื้นที่ ต้นแบบแห่งการเรียนรู้ผ่านความร่วมมือจากชาวบ้าน ผู้ประกอบการ รัฐ และภาคเอกชน ในขณะเดียวกันพื้นที่ปากพูนยังมีเส้นทางการท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรมและประวัติศาสตร์ เส้นทางการ ท่องเที่ยวเชิงธรรมชาติบำบัด เส้นทางท่องเที่ยวเชิงเศรษฐกิจชุมชน และอาหารท้องถิ่น ในการ ยกระดับเศรษฐกิจท้องถิ่นและคุณภาพชีวิตอย่างยั่งยืน
Tag
ปี	2565
รายละเอียด	พระราชบัญญัติกำหนดแผน และขั้นตอนการกระจายอำนาจให้องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น พ.ศ. 2542 มาตรา 16 บัญญัติให้เทศบาลมีอำนาจหน้าที่ในการจัดทำแผนพัฒนาท้องถิ่นของตนเอง ประกอบกับระเบียบกระทรวงมหาดไทยว่าด้วย การจัดทำแผนขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น พ.ศ. 2548 แก้ไขถึงฉบับที่ 3 พ.ศ. 2561 กำหนดให้เทศบาลต้องจัดทำแผนพัฒนาท้องถิ่น เพื่อกำหนดกรอบทิศทาง และแนวทางในการพัฒนาท้องถิ่นให้สอดคล้องกับแผนพัฒนาเศรษฐกิจ และสังคมแห่งชาติ นโยบายของรัฐ แผนพัฒนาจังหวัดกรอบยุทธศาสตร์ในการพัฒนาท้องถิ่น ในเขตจังหวัด และนโยบายของผู้บริหารท้องถิ่น โดยเฉพาะอย่างยิ่ง พื้นที่ปากพูน มีเนื้อที่ส่วนใหญ่มีลักษณะดินปนทรายและดินตกตะกอน ที่มีความอุดมสมบูรณ์ปานกลาง รูปร่างของตำบลเป็นแนวยาวและอยู่บนภูมิประเทศที่เป็นสันดอน จากการตกตะกอนทับถมของทรายทำให้มีปัญหาเรื่องการระบายน้ำ ส่วนชายทะเลจะมีพื้นที่ป่าชาย เลนอยู่ในสภาพพื้นที่น่าเป็นห่วงในปัจจุบัน เนื่องจากทรัพยากรเหล่านี้กำลังประสบปัญหากับสภาวะ แวดล้อมเป็นพิษทางน้ำ เนื่องจากการบุกรุกสร้างบ้านเรือนที่อยู่อาศัยริมคลองและมีคลองที่สำคัญอยู่2 สาย คือ คลองท่าแพ ต้นน้ำเขาหลวงผ่านจากคลองบ้านตาลไหลผ่านตำบลท่างิ้ว ต้นน้ำมาจาก อำเภอพรหมคีรี ไหลออกสู่ปากอ่าวไทยบริเวณปากน้ำคลองปากพยิง ต้นน้ำจากเทือกเขาหลวง ไหลผ่านอำเภอพรหมคีรี บ้านหลาโอนไหลสู่อ่าวไทย จากการวิเคราะห์ศักยภาพเพื่อประเมินสภาพการณ์พัฒนาในปัจจุบัน และโอกาส ในการพัฒนาในอนาคตของเทศบาลเมืองปากพูน เป็นการประเมินถึงโอกาสและภาวะคุกคามหรือ ข้อจำกัดอันเป็นสภาวะแวดล้อมภายนอกที่มีผลต่อการพัฒนาท้องถิ่น รวมถึงจุดแข็งและจุดอ่อน ของท้องถิ่น อันเป็นสภาวะแวดล้อมภายในขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น โดยใช้เทคนิคการ SWOT ANALYSIS เพื่อพิจารณาศักยภาพการพัฒนาของแต่ละยุทธศาสตร์เทศบาลเมืองปากพูนได้รวบรวม ปัญหาความต้องการของประชาชนในเขตเทศบาล ซึ่งได้จากการจัดประชาคมท้องถิ่นและข้อมูล จากหน่วยงานต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้อง นำมาจัดทำแผนพัฒนาท้องถิ่น (พ.ศ. 2561-2565) ของเทศบาล เมืองปากพูน โดยผ่านการกลั่นกรองของคณะกรรมการพัฒนาเทศบาลเพื่อใช้เป็นกรอบทิศทาง ในการพัฒนาเทศบาลจะเป็นประโยชน์ในการวางแผนการพัฒนาเทศบาลเมืองปากพูนต่อไป (เทศบาล เมืองปากพูน, 2561) ดังนั้นคณะผู้วิจัยจึงลงพื้นที่เทศบาลเมืองปากพูนเพื่อค้นหาโจทย์วิจัยเกี่ยวกับการพัฒนา เมืองแห่งการเรียนรู้ (Learning City) การพัฒนาเมืองน่าอยู่และการกระจายศูนย์กลางความเจริญ สอดคล้องกับการพัฒนาในอนาคตของเทศบาลเมืองปากพูนที่สามารถสร้างเศรษฐกิจท้องถิ่น และคุณภาพชีวิตในพื้นที่ จากข้อมูลดังกล่าวข้างต้นทราบถึงแหล่งเรียนรู้ 11 แหล่ง ได้แก่ ป่าชายเลน เครื่องปั้นดินเผา ป่าชุมชน น้ำตาลมะพร้าว อาหารทะเล ผักปลอดสารพิษ หลวงปู่ทวดเหยียบน้ำทะเล จืด ประมงพื้นบ้าน ตลาดน้ำ การแกะหนังตะลุง และการเลี้ยงผึ้ง ซึ่งปรากฏว่าหลายแหล่งเรียนรู้ ที่กล่าวมาสามารดต่อยอดได้อยู่ 2 แหล่ง คือ แหล่งฐานทรัพยากรธรรมชาติป่าโกงกาง และแหล่งฐาน ทางวัฒนธรรม เช่น สถานประกอบการสวนมะพร้าว การทำน้ำผึ้งป่า และประวัติศาสตร์ปากพูน ซึ่งสามารถเป็นต้นแบบการพัฒนาเมืองแห่งการเรียนรู้ (Learning City) ผู้วิจัยกำหนดวัตถุประสงค์ ในการศึกษาประกอบด้วย 1) เพื่อสร้างกลไกความร่วมมือและเครือข่ายพัฒนาพื้นที่การเรียนรู้ พิพิธภัณฑ์มีชีวิตเพื่อสร้างเศรษฐกิจท้องถิ่นและคุณภาพชีวิตในพื้นที่เทศบาลเมืองปากพูน จังหวัดนครศรีธรรมราช 2) เพื่อสร้างการเรียนรู้เพื่อสร้างเศรษฐกิจท้องถิ่นและคุณภาพชีวิตในพื้นที่ เทศบาลเมืองปากพูน จังหวัดนครศรีธรรมราช 3) เพื่อสร้างเส้นทางการเรียนรู้พิพิธภัณฑ์มีชีวิต เพื่อสร้างเศรษฐกิจท้องถิ่นและคุณภาพชีวิตในพื้นที่เทศบาลเมืองปากพูน จังหวัดนครศรีธรรมราชและนำข้อมูลที่ผ่านการเก็บรวบรวมอย่างเป็นระบบตามหลักวิชาการ และเผยแพร่องค์ความรู้ ที่มีคุณค่าเพื่อประโยชน์ต่อการนำไปพัฒนาอย่างยั่งยืนต่อไป
ชุดโครงการ	การยกระดับการเรียนรู้ของประชาชน เพื่อสร้างเศรษฐกิจท้องถิ่นผ่านพื้นที่การเรียนรู้ด้วยกลไกความร่วมมือระดับเมือง ภายใต้ฐานทรัพยากรชีวภาพและอัตลักษณ์วัฒนธรรม ยกระดับเมืองปากพูน ตำบลปากพูน อำเภอเมือง จังหวัดนครศรีธรรมราช เป็นเมืองแห่งการเรียนรู้ (Learning City)
นักวิจัยหลัก	ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.เชษฐา มุหะหมัด หัวหน้าโครงการวิจัย
แหล่งทุน	กองทุนส่งเสริมวิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม (กองทุน ววน.) และ หน่วยบริหารและจัดการทุนวิจัยและนวัตกรรมด้านการพัฒนาระดับพื้นที่ (บพท.)งบประมาณด้าน ววน. Full Proposal ประจำปีงบประมาณ พ.ศ.2564
กลุ่มเป้าหมาย	ประชาชนในชุมชนเมืองปากพูน
พื้นที่ดำเนินการ	เทศบาลเมืองปากพูน อำเภอเมือง จังหวัดนครศรีธรรมราช
ระดับ	โครงการย่อยในชุดโครงการใหญ่ ระดับพื้นที่/เทศบาล
วิธีการวิจัย	งานวิจัยนี้เป็นงานวิจัยเชิงคุณภาพ ผู้วิจัยกำหนดกลุ่มผู้ให้ข้อมูลสำคัญ ประกอบด้วย เทศบาลเมืองปากพูน จังหวัดนครศรีธรรมราช/แกนนำชุมชน/ผู้นำชุมชน/ปราชญ์ชาวบ้าน/ตัวแทนสถาบันการศึกษาในชุมชน/ เครือข่ายศิลปิน/ตัวแทนองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น/ตัวแทนหน่วยงานด้านวัฒนธรรม/ภาคธุรกิจ เก็บรวบรวม ข้อมูลโดยการสัมภาษณ์เชิงลึก และการสนทนากลุ่ม โดยใช้เครื่องมือแบบสัมภาษณ์และแนวคำถามสนทนากลุ่ม ขั้นตอนการดำเนินการวิจัยประกอบด้วย การประชุมชี้แจงโครงการวิจัย การวางแผนการดำเนินการวิจัย การศึกษา ด้านความร่วมมือและเครือข่ายหลังการเรียนรู้ ได้แก่ 1)กลไกความร่วมมือและเครือข่ายพัฒนาพื้นที่การเรียนรู้ พิพิธภัณฑ์มีชีวิตเพื่อสร้างเศรษฐกิจท้องถิ่นและคุณภาพชีวิตในพื้นที่เทศบาลเมืองปากพูน จังหวัดนครศรีธรรมราช 2) เพื่อสร้างพื้นที่การเรียนรู้ (learning space) เพื่อสร้างเศรษฐกิจท้องถิ่นและคุณภาพชีวิตในพื้นที่เทศบาลเมือง ปากพูน จังหวัดนครศรีธรรมราช และ3) เส้นทางการท่องเที่ยวพื้นที่การเรียนรู้พิพิธภัณฑ์มีชีวิตเพื่อสร้าง เศรษฐกิจท้องถิ่นและคุณภาพชีวิตในพื้นที่เทศบาลเมืองปากพูน จังหวัดนครศรีธรรมราช และการนำข้อมูลมา วิเคราะห์ พรรณนา และเผยแพร่ข้อมูลต่อสาธารณะและผู้ที่สนใจต่อไป 1. สร้างกลไกความร่วมมือและเครือข่ายพัฒนาพื้นที่การเรียนรู้พิพิธภัณฑ์มีชีวิตเพื่อสร้างเศรษฐกิจท้องถิ่นและ คุณภาพชีวิตในพื้นที่เทศบาลเมืองปากพูน จังหวัดนครศรีธรรมราช 1.1 ข้อมูลทุติยภูมิ โดยการศึกษาจากเอกสารงานวิชาการ และงานวิจัย 1.2 ข้อมูลปฐมภูมิ โดยการสังเกต การสัมภาษณ์ เชิงลึกและการสนทนากลุ่มแกนนำชุมชน/ผู้นำชุมชน/ ปราชญ์ชาวบ้าน/ตัวแทนสถาบันการศึกษาในชุมชน/เครือข่ายศิลปิน/ตัวแทนองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น/ตัวแทนหน่วยงานด้านวัฒนธรรม/ภาคธุรกิจ 2. สร้างพื้นที่การเรียนรู้ (learning space) เพื่อสร้างเศรษฐกิจท้องถิ่นและคุณภาพชีวิตในพื้นที่เทศบาลเมืองปากพูน จังหวัดนครศรีธรรมราช 2.1 ข้อมูลทุติยภูมิโดยการศึกษาจากเอกสาร งานวิชาการ และงานวิจัย 2.2 ข้อมูลปฐมภูมิ โดยการสังเกต การสัมภาษณ์เชิงลึกและการสนทนากลุ่มจากแกนนำชุมชน/ผู้นำชุมชน/ปราชญ์ชาวบ้าน/ตัวแทนสถาบันการศึกษาในชุมชน/เครือข่ายศิลปิน/ตัวแทนองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น/ตัวแทนหน่วยงานด้านวัฒนธรรม/ภาคธุรกิจ 3. เพื่อเส้นทางการท่องเที่ยวพื้นที่การเรียนรู้พิพิธภัณฑ์มีชีวิตเพื่อสร้างเศรษฐกิจท้องถิ่นและคุณภาพชีวิตในพื้นที่เทศบาลเมืองปากพูน จังหวัดนครศรีธรรมราช 3.1 ข้อมูลทุติยภูมิ โดยการศึกษาจากเอกสารงานวิชาการและงานวิจัย 3.2 ข้อมูลปฐมภูมิ โดยการสังเกต การสัมภาษณ์เชิงลึกและการสนทนากลุ่มจากแกนนำชุมชน/ผู้นำชุมชน/ปราชญ์ชาวบ้าน/ตัวแทนสถาบันการศึกษาในชุมชน/เครือข่ายศิลปิน/ตัวแทนองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น/ตัวแทนหน่วยงานด้านวัฒนธรรม/ภาคธุรกิจ 4. การวิเคราะห์ข้อมูล 5. สรุปผลกลไกเครือข่ายและแนวทางการรวมกลุ่มวิสาหกิจวัฒนธรรม โดยการสนทนากลุ่ม และ SWOT Analysis 6. การจัดทำและเผยแพร่รายงานการวิจัย

หมายเลขโครงการ	มรภ.-บพท. 021/2564
ชื่อโครงการ	พร้าวผูกเกลอ : กระบวนการสร้างเครือข่ายการเรียนรู้ทางธุรกิจในการปรับเปลี่ยนวิถี การผลิตเพื่อยกระดับเศรษฐกิจท้องถิ่น และคุณภาพชีวิตของผู้ประกอบการ ชาวสวนมะพร้าวในพื้นที่เทศบาลเมืองปากพูน จังหวัดนครศรีธรรมราช
หัวหน้าโครงการ	ดร. จิตติมา ดำรงวัฒนะ
ทีมวิจัย	มหาวิทยาลัยราชภัฏนครศรีธรรมราช
วันเริ่มต้น	2021-06-01
Objective	2.1 เพื่อสำรวจและประเมินศักยภาพของเครือข่ายการเรียนรู้ทางธุรกิจในการปรับเปลี่ยนวิถีการ ผลิตผู้ประกอบการชาวสวนมะพร้าว ในพื้นที่เทศบาลเมืองปากพูน จังหวัดนครศรีธรรมราช 2.2 เพื่อพัฒนาแผนพัฒนาอาชีพ ยกระดับเศรษฐกิจท้องถิ่น และคุณภาพชีวิตของผู้ประกอบการ ชาวสวนมะพร้าว ในพื้นที่เทศบาลเมืองปากพูน จังหวัดนครศรีธรรมราช 2.3 เพื่อพัฒนาศูนย์การเรียนรู้หลักสูตรมะพร้าวครบวงจร และเส้นทางการท่องเที่ยวทาง การศึกษาของผู้ประกอบการชาวสวนมะพร้าว ในพื้นที่เทศบาลเมืองปากพูน จังหวัดนครศรีธรรมราช
Abstract	การวิจัยเรื่อง พร้าวผูกเกลอ : กระบวนการสร้างเครือข่ายการเรียนรู้ทางธุรกิจในการ ปรับเปลี่ยนวิถี การผลิตเพื่อยกระดับเศรษฐกิจท้องถิ่น และคุณภาพชีวิตของผู้ประกอบการชาวสวนมะพร้าว ในพื้นที่เทศบาลเมืองปากพูน จังหวัดนครศรีธรรมราช เป็นการศึกษาภายใต้ประเด็นริเริ่มสำคัญ (Flagship) ประจำปี 2564 “การพัฒนาเมืองในพื้นที่เทศบาลเมืองปากพูน จังหวัดนครศรีธรรมราชภายใต้กลไกการเติบโตใหม่” ที่เล็งเห็นความสำคัญของกระบวนการขับเคลื่อนเมืองแห่งการเรียนรู้สู่ความ ยั่งยืนสู่เมืองแห่งการเรียนรู้ (Learning City) วัตถุประสงค์ในการศึกษา ประกอบด้วย (1) สำรวจและประเมินศักยภาพเครือข่ายการเรียนรู้ทางธุรกิจในการปรับเปลี่ยนวิถีการผลิต (2) พัฒนาแผนพัฒนาอาชีพ ยกระดับเศรษฐกิจท้องถิ่น และคุณภาพชีวิต และ (3) พัฒนาศูนย์การเรียนรู้หลักสูตรมะพร้าวครบวงจร และเส้นทางการท่องเที่ยวทางการศึกษาของผู้ประกอบการชาวสวนมะพร้าว ในพื้นที่เทศบาลเมืองปากพูน จังหวัดนครศรีธรรมราช รูปแบบการวิจัยแบบผสมผสาน ทั้งเชิงเชิงปริมาณ และเชิงคุณภาพ (Mixed Method) โดยใช้การวิจัยเชิงปริมาณ (Quantitative Research) เก็บรวบรวมข้อมูลจากค่าสถิติ และการ วิจัยเชิงคุณภาพเก็บรวบรวมข้อมูลด้วยการสัมภาษณ์เชิงลึกในพื้นที่ศึกษา พบว่า ผลการสำรวจและประเมินศักยภาพของเครือข่ายการเรียนรู้ทางธุรกิจในการปรับเปลี่ยนวิถีการผลิตผู้ประกอบการชาวสวน มะพร้าว ในพื้นที่เทศบาลเมืองปากพูน จังหวัดนครศรีธรรมราช แบ่งออกเป็น 5 ด้าน ดังต่อไปนี้ (1) ด้านการบริหารจัดการผู้ประกอบชาวสวนมะพร้าวในพื้นที่เทศบาลเมืองปากพูนมีความรับผิดชอบต่อลูกค้า เช่น ตรงเวลา ซื่อสัตย์ สินค้ามีคุณภาพ (2) ด้านการผลิตของผู้ประกอบชาวสวนมะพร้าวในพื้นที่เทศบาลเมืองปากพูนมีผลผลิตมีความเป็นเอกลักษณ์เฉพาะที่สะท้อนถึงภูมิปัญญาท้องถิ่น (3) ด้านการตลาดของผู้ ประกอบชาวสวนมะพร้าวในพื้นที่เทศบาลเมืองปากพูน มีการติดตามความต้องการของลูกค้า หรือตลาด (4) ด้านประสิทธิภาพการดำเนินงานของผู้ประกอบชาวสวนมะพร้าวในพื้นที่เทศบาลเมืองปากพูน มีการ บริการความเสี่ยงเพื่อลดความผิดพลาด หรือการสูญเสียในการดำเนินงานกิจกรรมภายในสวนมะพร้าว (5) ด้านการจัดการความรู้ของผู้ประกอบชาวสวนมะพร้าวในพื้นที่เทศบาลเมืองปากพูน มีการถ่ายทอดความรู้ เกี่ยวกับการปลูกมะพร้าวแก่ลูกหลาน เครือญาติ หรือบุคคลทั่วไปที่สนใจ โดยรวมอยู่ในระดับมากที่สุด ด้านการพัฒนาอาชีพ และการพัฒนาศูนย์การเรียนรู้หลักสูตรมะพร้าวครบวงจรโดยการนำ ฐานความรู้เดิมของบรรพบุรุษผ่านการถ่ายทอดองค์ความรู้ในการประกอบอาชีพจากรุ่นสู่รุ่น ในเขตเทศบาลเมืองปากพูนจำนวนสวนมะพร้าว 5 แหล่ง คือ สวนมะพร้าวบ้านสวนพอเพียง สวนมะพร้าวบ้าน พ่อเชื่อง สวนมะพร้าวสวนลุงแดง สวนมะพร้าวสวนปันสุข และสวนมะพร้าวแบบสมรมเอกาพันธุ์ โดยใช้วิธีการวิจัยในรูปแบบปฏิบัติการชุมชนแบบมีส่วนร่วมตั้งแต่การลงพื้นที่สำรวจข้อมูลชุมชนสวนมะพร้าว ด้วยการ “เดินเยี่ยมสวน” จากนั้นนำข้อมูลวางวิเคราะห์ลำดับความสำคัญ“ชวนกันคุย”วางแผนดำเนินแล้วลงมือปฏิบัติ “ลุยเนื้องาน” แล้วพัฒนาผลิตผลิต “พัฒนาน้ำตาล” และศึกษาจัดการต้นกล้ามะพร้าว “จัดการผล” นี้ คณะผู้วิจัยได้แบ่งประเด็นออกเป็น 2 นัยยะ คือ นัยยะแรก คือ แบบแผนการสร้างความสัมพันธ์แบบผูกมิตรบนพื้นที่ทางเศรษฐกิจและวัฒนธรรม ความสัมพันธ์ระหว่างชาวปากน้ำปากพูน กับกลุ่มชาวเหนือ (พื้นที่เขา) กลุ่มชาวนอก (พื้นที่ป่า) กลุ่มชาวปากน้ำ (พื้นที่นา) กลุ่มชาวปากเล (พื้นที่ทะเล) และกลุ่มชาวเมือง(พื้นที่ตลาด หรือศูนย์กลางของเมือง) ที่มีการแลกเปลี่ยนผลผลิตพึ่งพาอาศัยซึ่ง กันและกัน นัยยะที่สอง คือ กระบวนการปฏิบัติงานวิจัยภาคสนามของคณะนักวิจัย และผู้ประกอบการชาวสวนมะพร้าวที่มีส่วนร่วมในการสร้างเครือข่ายแลกเปลี่ยนเรียนรู้ร่วมกัน ตั้งแต่ขั้นตอนที่ 1 คือ การ ปรุงรสดิน จากพื้นที่แปลงนากุ้งเก่าซึ่งเกษตรกรชาวสวนมะพร้าวได้ค้นหาวิธีการปลูกพื้นที่เหมาะสมกบสภาพดิน และการใช้พลังงานทางเลือกที่เหมาะสมกับสภาพพื้นที่ ขั้นตอนที่ 2 คือ หลาดหน่วยพร้าว ด้วย วิธีการผสมผสานจัดการตลาดแบบดั้งเดิม และการผสมผสานการตลาดแบบสมัยใหม่ รวมถึงการสร้างมูลค่าเพิ่มจากผลมะพร้าวนำมาเพาะพันธุ์ต้นกล้าวางจำหน่ายทั้งในตลาดภายใน ภายนอกในพื้นที่ ขั้นตอน ที่ 3 ส่งออกน้ำตาล เป็นการต่อยอดภูมิปัญญาที่ได้รับการสืบสานจากบรรพบุรุษมาพัฒนาบรรจุภัณฑ์ที่ทันสมัยมีมาตรฐานเป็นที่ยอมรับในปัจจุบัน พร้อมนำสินค้าสู่การส่งออกช่องทางการตลาดสู่การเศรษกิจ ชุมชนพึ่งตนเอง สำหรับการศึกษาครั้งต่อไปการพัฒนารูปแบบเครือข่ายการเรียนรู้ที่เอื้อต่อกระบวนการจัดการศึกษาในชุมชนวิเคราะห์เชิงนโยบายของหน่วยงานที่เกี่ยวข้องในการเสนอแนวทางการพัฒนาเมือง แห่งการเรียนรู้ และการประเมินผลการจัดการชุดความรู้หลักสูตรท้องถิ่นต่อไป
Tag	เครือข่ายการเรียนรู้ทางธุรกิจ, วิถีการผลิต, เศรษฐกิจท้องถิ่น, คุณภาพชีวิต, ผู้ประกอบการ สวนมะพร้าว
ปี	2565
รายละเอียด	เทศบาลเมืองปากพูน อำเภอเมือง จังหวัดนครศรีธรรมราช เป็นอีกหนึ่งพื้นที่มีองค์ประกอบ พื้นฐานการสร้างเมืองเมืองแห่งการเรียนรู้ (Learning City) จากดำเนินงานภายใต้วิสัยทัศน์ “ปากพูนเมือง ธรรมาภิบาล สืบสานประเพณีวัฒนธรรมน้อมนำเศรษฐกิจพอเพียง ฟื้นฟูทรัพยากรธรรมชาติ น้ำสะอาด ไฟ สว่าง ทางสะดวก” ด้วยลักษณะภูมิศาสตร์ภายในพื้นที่เป็นที่ราบชายฝั่งทะเล มีเขตการปกครองทั้งหมด 12 หมู่บ้าน คือ บ้านท่าแพ บ้านดอนทะเล บ้านสักงาน บ้านห้วยไทร บ้านสวนจันทร์ บ้านท่าเตียน บ้าน บ่อโพธิ์ บ้านปากพูน บ้านตลาดพฤหัส บ้านศาลาปางปู บ้านปากพยิง บ้านปากน้ำเก่าตามลำดับ (แผนพัฒนาท้องถิ่นเทศบาลเมืองปากพูน, 2561) ลักษณะภูมิศาสตร์ในพื้นที่เป็นที่ราบลุ่มชายฝั่งทะเลอ่าว ไทย พื้นที่โดยส่วนใหญ่เป็นที่ราบลุ่มเกิดการทับถมของสันดอนดินปนทราย ร้อยละ 70 และพื้นที่ดินเหนียว และดินเหนียวปนทราย ร้อยละ 30 เนื้อที่โดยส่วนใหญ่มีลักษณะดินปนทราย และดินตะกอนที่มีความอุดม สมบูรณ์ปานกลางตามชื่อบ้านนามเมืองที่เรียกขานว่า “ปากน้ำปากพูน” ตามประวัติศาสตร์ภายในพื้นที่มี ความสำคัญในการแลกเปลี่ยนสินค้าทางการเกษตร เนื่องจากประชากรในพื้นที่ส่วนใหญ่ประกอบอาชีพ เกษตรกรกรรมเป็นอาชีพหลัก ดังนี้ สวนมะพร้าว นาข้าว สวนยางพารา สวนปาล์มน้ำมัน สวนสละ และ สวนผัก เป็นต้น นอกจากนี้ยังมีชุมชนประมงในพื้นที่ชายฝั่ง บางพื้นที่ประกอบอาชีพประมงพื้นบ้านเป็น ฐานการผลิตเครื่องอุปโภคบริโภคที่ใช้ในชีวิตประจำวัน ซึ่งเกิดเป็นการเชื่อมโยงของเครือข่ายการ แลกเปลี่ยนสินค้าในลักษณะทางภูมิศาสตร์ในจังหวัดนครศรีธรรมราช ตามลักษณะภูมิศาสตร์ 4 พื้นที่ คือ พื้นที่เทือกเขา พื้นที่ลุ่มน้ำ พื้นที่ชายฝั่งพื้นที่ราบลุ่ม (เมือง) โดยใช้เส้นทางน้ำในการคมนาคมโดยอาศัย เส้นทางเรือล่องมาตามแม่น้ำออกสู่ชายฝั่งปากน้ำอ่าวไทยตามคำนิยามศัพท์ว่า เรือเหนือ ซึ่งใช้เป็นเรือเป็นศูนย์กลางในการขนส่งแลกเปลี่ยนสินค้า ท่ามกลางกระแสการแลกเปลี่ยนสินค้าเกิดพันธะเครือข่าย ระหว่างผู้แลกเปลี่ยนสินค้าที่เดินทางจากเส้นทางเทือกเขาออกสู่อ่าวชายฝั่งทะเล จนก่อเกิดคำว่า “การผูก เกลอ” เมื่อมีความสัมพันธ์กันอย่างเหนียวแน่นจึงมีการปรองดองสนิทสนมซึ่งที่มาของคำว่า “ผูกเกลอเขา– เกลอเล” ที่สื่อถึงกระบวนการการปรับเปลี่ยนวิถีการผลิตแบบดั้งเดิมสู่การบูรณาการเกษตรแบบ ผสมผสานระบบความสัมพันธ์ในความทรงจำทางสังคมวิถีการผลิตของชาวสวนมะพร้าวในพื้นที่ปากน้ำ ปากพูน พบว่า ลักษณะการจัดสวนมะพร้าวความสัมพันธ์กับภูมิศาสตร์ ซึ่งมีอาณาเขตแบ่งตามเส้นทางน้ำ บริเวณพื้นที่ “ปากน้ำปากพูน” เป็นพื้นที่ปากอ่าวที่มีทรัพยากรธรรมชาติ มีป่าชายเลนยังคงความอุดม สมบูรณ์ ชาวบ้านสามารถใช้ประโยชน์จากป่าชายเลนได้ จึงเป็นเหตุปัจจัยที่ดึงดูดให้ชาวบ้านพื้นที่นิยม ปลูกต้นมะพร้าว (ภาษาถิ่นเรียกว่า หน่วยพร้าว) เป็นพืชท้องถิ่นดั้งเดิมที่มีการเจริญเติบโตในพื้นที่เป็นดิน ร่วน หรือร่วนปนทราย อุ้มน้ำได้ดี เหมาะสมกับลักษณะภูมิอากาศชายฝั่งทะเล การปลูกสวนมะพร้าวตาม พื้นที่สันดอนจากการทับถมของดินตะกอนทรายริมตลิ่งปากอ่าวจนถึงชายฝั่งปากอ่าวริมทะเลอ่าวไทย เป็น พื้นที่จุดนัดพบในเส้นทางสัญจรทางน้ำหรือจุดจอดเทียบท่าของเรือเหนือ (เรือเหนือ คือ เรือที่ใช้บรรทุก สินค้าล่องตามแม่น้ำจากพื้นที่บริเวณเทือกเขาสู่ริมชายฝั่งปากแม่น้ำ) ระบบความสัมพันธ์กับชุมชน ภายนอก การแลกเปลี่ยนผลผลิตเพื่อเป็นปัจจัยในการดำรงชีพ ซึ่งมีลักษณะเฉพาะของชุมชน กลุ่มคนใน ชุมชนจะนำผลผลิตมาแปรรูปแล้วบรรทุกลงบนลำเรือ และล่องลงไปตามแม่น้ำเพื่อแลกเปลี่ยน เช่น ผลไม้ พืชผัก สมุนไพร แลกเปลี่ยนกับข้าวสาร ปลาแห้ง เกลือ กะปิ เป็นต้น นำสู่ช่องการแลกเปลี่ยนวิถีชีวิตใน ความสัมพันธ์ระบบการผูกเกลอ (ผูกเกลอ คือ การสร้างความสัมพันธ์แบบผูกมิตรบนพื้นที่ทางเศรษฐกิจ และวัฒนธรรม ดังต่อไปนี้ ความสัมพันธ์ระหว่างชาวปากน้ำปากพูนกับกลุ่มชาวเหนือ (ชาวเหนือ คือ กลุ่ม ผู้ที่อยู่ในพื้นที่ลักษณะภูมิศาสตร์เทือกเขา ส่วนใหญ่จะทำสวนผลไม้ พืชผัก และเก็บเกี่ยวพืชสมุนไพรใน ป่า) ความสัมพันธ์ระหว่างชาวปากน้ำปากพูนกับกลุ่มชาวนอก (ชาวนอก หรือชาวนอกเขา คือ กลุ่มผู้ที่อยู่ ในพื้นที่ลักษณะภูมิศาสตร์พื้นที่เขตลุ่มน้ำ อาศัยอยู่ตามที่ราบลุ่มริมฝั่งทะเลตะวันออกนอกตัวเมืองออกไป มีอาชีพทำนา ปลูกผัก จักสานเครื่องใช้สอยในครัวเรือน)ความสัมพันธ์ระหว่างชาวปากน้ำปากพูนกับกลุ่ม ชาวเมือง (ชาวเมือง หรือชาวหลาด (ตลาด) คือกลุ่มที่อาศัยในบริเวณตัวเมืองนครศรีธรรมราช ซึ่งเป็น แหล่งรวมตลาดสินค้า ส่วนใหญ่จะมีอาชีพรับราชการ ค้าขายสินค้าต่างๆ) ความสัมพันธ์ระหว่างชาว ปากน้ำปากพูนกับกลุ่มชาวเล (ชาวเลหรือชาวปากเล คือ กลุ่มที่อาศัยในบริเวณริมชายฝั่งทะเล ส่วนใหญ่ ทำประมงล่องเรือจับปลา สัตว์น้ำกลางท้องทะเล และถักทอเครื่องมือดักจับสัตว์น้ำ) จากปรากฏการณ์ ดังกล่าวจึงเป็นจุดเริ่มต้นของระบบความสัมพันธ์ เกลอเขา–เกลอเล ของชาวสวนมะพร้าวบริเวณพื้นที่ ปากน้ำปากพูน จึงนับได้ว่า “มะพร้าวเป็นพืชผลแห่งความผูกพันกับวิถีชีวิตของชาวปากน้ำปากพูน” อย่าง ต่อเนื่องแม้นในยุคปัจจุบัน พื้นที่เทศบาลเมืองปากพูนส่วนใหญ่ยังมีการปลูกมะพร้าวไว้ในบริเวณบ้าน รวมถึงในพื้นที่สวนเกษตรกรรมทั้ง 12 หมู่บ้าน จึงเป็นเหตุให้ชาวบ้านส่วนใหญ่มีรายได้เสริมจากการจำหน่ายสินค้าจากสวนมะพร้าวครบวงจร ขั้นตอนการผลิต ขั้นตอนการแปรรูป ขั้นตอนการบริโภค ขั้นตอนการจำหน่าย ขั้นตอนการส่งออกภายในชุมชน และเครือข่ายตลาดภายนอกชุมชน จากปรากฏการณ์ที่กล่าวข้างต้น คณะวิจัยจึงลงพื้นที่เพื่อค้นหากลุ่มผู้ประกอบการชาวสวน มะพร้าวที่ถือครองที่ดินในการทำการเกษตรขนาด 5 ไร่ขึ้นไป มีอาชีพหลักจากการขายมะพร้าวตลอดทั้งปี พบจำนวน 5 แหล่ง ดังนี้ สวนมะพร้าวลุงแดง สวนมะพร้าวบ้านพ่อเชื่อง สวนมะพร้าวสวนปันสุข สวน มะพร้าวบ้านสวนพอเพียง และสวนมะพร้าวแบบสมรมเอกาพันธุ์ ซี่งมีแบบแผนการผลิตในการเลือกพื้นที่ ที่แตกต่างกันไปคือ (1) การปลูกมะพร้าวในพื้นที่ดินตะกอน (2) การปลูกมะพร้าวในพื้นที่นากุ้งเก่า (3) การ ปลูกมะพร้าวผสมผสานกับบ่อปลา (3) การปลูกมะพร้าวผสมผสานกับคอกไก่ คอกเป็ด (4) การปลูกเลี้ยง ด้วง และแมลงในลำต้นมะพร้าว ซึ่งมีการสืบทอดภูมิปัญญา ชุดองค์ความรู้ในการปรับเปลี่ยนแปรรูป ผลผลิต คือการแปรรูปเนื้อมะพร้าวผลอ่อน การแปรรูปเนื้อมะพร้าวผลแก่ การแปรรูปน้ำมะพร้าว การ แปรรูปช่อดอกมะพร้าว (น้ำช่อดอกมะพร้าว, น้ำตาลปึก) การแปรรูปยอดมะพร้าวอ่อน การแปรรูปไม้ลำ ต้นมะพร้าว การแปรรูปกาบเปลือกผลมะพร้าวเป็นปุ๋ย เพื่อนำชุดองค์ความรู้ครั้งนี้ไปพัฒนาสู่แผนพัฒนา อาชีพผู้ประกอบการชาวสวนมะพร้าว และศูนย์การเรียนรู้ตามอัธยาศัย โรงเรียนมะพร้าวครบวงจร คณะวิจัยจึงได้กำหนดโจทย์วิจัยเรื่อง พร้าวผูกเกลอ : กระบวนการสร้างเครือข่ายการเรียนรู้ทางธุรกิจใน การปรับเปลี่ยนวิถีการผลิตเพื่อยกระดับเศรษฐกิจท้องถิ่น และคุณภาพชีวิตของผู้ประกอบการชาวสวน มะพร้าว ในพื้นที่เทศบาลเมืองปากพูน จังหวัดนครศรีธรรมราช เพื่อให้ประเด็นการศึกษาที่การค้นพบ ข้อเท็จจริงจากการศึกษาในครั้งนี้นำไปสู่เป้าหมายการพัฒนาเมืองแห่งการเรียนรู้ (Learning City) การ พัฒนาเมืองน่าอยู่และการกระจายศูนย์กลางความเจริญ สอดคล้องกับการพัฒนาในอนาคตของเทศบาล เมืองปากพูน ที่สามารถสร้างเศรษฐกิจท้องถิ่น และคุณภาพชีวิตในพื้นที่นำไปสู่กระบวนการขับเคลื่อน เมืองแห่ง การเรียนรู้สู่ความยั่งยืนสู่เมืองแห่งการเรียนรู้ (Learning City) อย่างสมบูรณ์แบบ
ชุดโครงการ	การยกระดับการเรียนรู้ของประชาชน เพื่อสร้างเศรษฐกิจท้องถิ่นผ่านพื้นที่การเรียนรู้ด้วยกลไกความร่วมมือระดับเมือง ภายใต้ฐานทรัพยากรชีวภาพและอัตลักษณ์วัฒนธรรม ยกระดับเมืองปากพูน ตำบลปากพูน อำเภอเมือง จังหวัดนครศรีธรรมราช เป็นเมืองแห่งการเรียนรู้ (Learning City)
นักวิจัยหลัก	อาจารย์ ดร.จิตติมา ดำรงวัฒนะ มหาวิทยาลัยราชภัฏนครศรีธรรมราช, อาจารย์ ดร.ประนอม การชะนันท์ มหาวิทยาลัยราชภัฏนครศรีธรรมราช, นายยงยุทธ เจริญวงศ์ โรงเรียนสามัญศึกษาวัดแจ้ง
แหล่งทุน	กองทุนส่งเสริมวิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม (กองทุน ววน.) และ หน่วยบริหารและจัดการทุนวิจัยและนวัตกรรมด้านการพัฒนาระดับพื้นที่ (บพท.)งบประมาณด้าน ววน. Full Proposal ประจำปีงบประมาณ พ.ศ.2564
กลุ่มเป้าหมาย	ประชาชนในชุมชนเมืองปากพูน
พื้นที่ดำเนินการ	เทศบาลเมืองปากพูน อำเภอเมือง จังหวัดนครศรีธรรมราช
ระดับ	โครงการย่อยในชุดโครงการใหญ่ ระดับพื้นที่/เทศบาล
วิธีการวิจัย	การวิจัยครั้งนี้ รูปแบบการวิจัยแบบผสมผสานทั้งเชิงเชิงปริมาณ และเชิงคุณภาพ (Mixed Method) โดยใช้การวิจัยเชิงปริมาณ (Quantitative Research)เก็บรวบรวมข้อมูลที่ง่าย ๆ ไม่ซับซ้อน และการวิจัยเชิง คุณภาพเก็บรวบรวมข้อมูลที่ละเอียดจากข้อมูลเชิงลึกในพื้นที่ศึกษา การวิจัยเชิงปริมาณ 1. กลุ่มประชากร คือ ผู้ที่มาใช้บริการ และมีส่วนได้ส่วนเสียในการซื้อ-ขายผลผลิตจากผู้ประกอบการสวน มะพร้าวทั้ง 5 แหล่ง คือ สวนมะพร้าวใจดีการเกษตร สวนมะพร้าวลุงเดือน สวนมะพร้าวคำสิงห์ สวนมะพร้าวบ้านพ่อ ศูนย์การเรียนรู้การทำน้ำตาลสวนมะพร้าวแม่ทองพริ้งพื้นที่ละ 100 คน รวมจำนวน 500 คน โดยเลือกใช้การสุ่มตัวอย่างแบบโควต้า (Quota Sampling) ด้วยเหตุผลคือเป็นตัวแทนที่ดีของประชากร คือ มีลักษณะของประชากรที่จะศึกษาอย่างครบถ้วนหรือมากที่สุดเท่าที่จะ เป็นไปได้ 2. ได้ข้อมูลที่ต้องการโดยเสียค่าใช้จ่ายน้อยที่ สุดแต่มีความคลาดเคลื่อนน้อยที่สุด 3. มีขนาดที่พอเหมาะ โดยทั่วไปขนาดตัวอย่างยิ่งมากเท่าใดค่าประมาณที่ได้จากกลุ่มตัวอย่างก็มีความถูกต้องและเชื่อถือได้มากขึ้นเท่านั้น โดยผู้วิจัยต้องพิจารณาว่าค่าความเชื่อมั่นที่ต้องสูงขึ้นในอัตราเดียวกันกับตัวอย่างที่เพิ่มมากขึ้นด้วย 4. มีความ คล่องตัว กล่าวคือ อาจเพิ่มหรือลดจำนวนตัวอย่างได้โดยใช้ความคลาดเคลื่อนของกลุ่มตัวอย่าง 5% เป็นจำนวน ทั้งหมด 222 คน 2. เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัย ได้แก่ แบบสอบถามกระบวนการสร้างเครือข่ายการเรียนรู้ในการปรับเปลี่ยน วิถีการผลิตเพื่อยกระดับเศรษฐกิจท้องถิ่น และคุณภาพชีวิตของผู้ประกอบการชาวสวนมะพร้าว ในพื้นที่เทศบาล เมืองปากพูน จังหวัดนครศรีธรรมราช โดยผู้วิจัยสร้างแบบสอบถามในการเก็บรวบรวมข้อมูลและการแปล ความหมาย โดยใช้ค่าเฉลี่ยเพื่อจัดกลุ่มแล้วนำคะแนนที่ได้จากแบบสอบถามมาจัดกลุ่ม แบ่งระดับเป็น 5 ระดับ ได้แก่ คะแนนเฉลี่ย 4.51-5.00 หมายถึง ปัจจัยที่ มีผลในระดับมากที่สุด คะแนนเฉลี่ย 3.51-4.50 หมายถึง ปัจจัยที่มี ผลในระดับมาก คะแนนเฉลี่ย 2.51-3.50 หมายถึง ปัจจัยที่มี ผลในระดับปานกลาง คะแนนเฉลี่ย 1.51-2.50 หมายถึง ปัจจัยที่มี ผลในระดับน้อย คะแนนเฉลี่ย 1.00-1.50 หมายถึง ปัจจัยที่มีผลในระดับน้อยที่สุด 3. การรวบรวมข้อมูล ผู้วิจัยเลือกพื้นที่ในการเก็บรวบรวมข้อมูลตามขั้นตอนของการวิจัยในชั้นเรียนมี 4 ขั้นตอน คือ (1) การวางแผนหลังจากที่วิเคราะห์ และกำหนดประเด็นปัญหาที่ต้องการแก้ไข (2) การปฏิบัติตามแผนที่กำหนด (3) การสังเกตผลที่เกิดขึ้นจากการปฏิบัติ (4) การสะท้อนผลหลังจากการปฏิบัติงานให้ผู้ที่มีส่วนร่วมได้วิพากษ์วิจารณ์ โดยการศึกษาครั้งนี้ผู้วิจัยได้นำทั้ง 4 ขั้นตอน มาประยุกต์กระบวนการสร้างเครือข่ายการเรียนรู้ในการปรับเปลี่ยนวิถีการผลิตโดยมีส่วนร่วมในการส่งเสริมทักษะการเรียนรู้รายวิชากระบวนการจัดทำแผนพัฒนาชุมชนท้องถิ่น โดยใช้กิจกรรมห้องปฏิบัติการทางสังคมในศูนย์การเรียนรู้คุ้มตาหนุ่ย 4 ขั้นตอน คือ (1) ร่วมกันศึกษาสภาพปัญหา ร่วมกันศึกษา วิธีการแก้ไขปัญหาชุมชน และร่วมกันศึกษาวางแผนชุมชน (2) วางแผนการสำรวจพื้นที่ และผู้วิจัยดำเนินการเก็บรวบรวมข้อมูล (3) นำข้อมูลจากแบบสอบถามมาวิเคราะห์ และสรุปผลแบบสอบถามที่ได้ลงพื้นที่มาวิเคราะห์ข้อมูลโดยใช้โปรแกรมสำเร็จรูปหาค่าเฉลี่ย และส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐานและ (4) การเปิดเวทีแสดงความคิดเห็นการสะท้อนผล และหาแนวทางการแก้ไขปัญหาอย่างมีส่วนร่วมการวิจัยเชิงคุณภาพ รายละเอียดดังนี้ 1. ผู้ให้ข้อมูลสำคัญ รวมจำนวนทั้งสิ้น 25 คน คือ หัวหน้าครอบครัวอาชีพ และสมาชิกเครือญาติของผู้ประกอบการชาวสวนมะพร้าว โดยเลือกแบบเจาะจงบุคคลที่เข้ามาดำเนินงานบริหารจัดการอาชีพชาวสวนมะพร้าวตั้งแต่ปี พ.ศ. 2550 ในช่วงระยะเวลา 10 ปีเป็น ต้นมา และมีส่วนร่วมในการวางแผนพัฒนาชุมชนแบบพึ่งตนเองอย่างต่อเนื่อง และยินดีให้ข้อมูล 2. เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัย ได้แก่ แบบสัมภาษณ์จัดเวทีประชุมชาวบ้านพูดคุย (2) การศึกษาศักยภาพ ชุมชน และสภาพปัญหาภายในชุมชน (3) การลำดับความสำคัญของปัญหา (4) การจัดทำแผนงานโครงการ และแผนกิจกรรม (5) การนำเสนอแผนชุมชน และ (6) การนำแผนสู่การปฏิบัติการชุมชน 3. การเก็บรวบรวมข้อมูล ผู้วิจัยใช้แบบสัมภาษณ์ในการเก็บรวบรวมข้อมูล ได้แก่ (1) การสำรวจพื้นที่เพื่อให้ข้อมูลที่ได้มามีความละเอียดครอบคลุมประเด็นที่ต้องการจะศึกษา (2) ผู้วิจัยดำเนินการเก็บรวบรวมข้อมูลตามแบบสัมภาษณ์ที่จัดเตรียมไว้ (3) นำข้อมูลจากแบบสัมภาษณ์มาเตรียมวิเคราะห์ และสรุปผล 4. การวิเคราะห์ข้อมูล ผู้วิจัยนำข้อมูลจากแบบสัมภาษณ์เพื่อการสนับสนุนข้อมูลปรากฏการณ์เชิงพื้นที่มาประกอบกับการทบทวนวรรณกรรม นำมาทำการประมวลวิเคราะห์ข้อมูลและนำเสนอข้อค้นพบเชิงพรรณนา

หมายเลขโครงการ	มรภ. - บพท. 022/2564
ชื่อโครงการ	ทุนประวัติศาสตร์ปากพูนเพื่อสร้างความภูมิใจในท้องถิ่นและการฟื้นฟูทรัพยากร
หัวหน้าโครงการ	มานะ ขุนวีช่วย
ทีมวิจัย	มหาวิทยาลัยราชภัฏนครศรีธรรมราช
วันเริ่มต้น	2021-06-01
Objective	1. เพื่อศึกษาประวัติศาสตร์ของเทศบาลเมืองปากพูนใน 3 ประเด็น คือ 1) ความรับรู้เกี่ยวกับสงครามมหาเอเชียบูรพา 2) การอพยพแบบเทครัวของคนจากต่างพื้นที่เข้ามาทำมาหากิน 3) ความทรงจำเรื่องการทำ “หมฺรัม” (บ้านปลา) 2. เพื่อจัดทำนิทรรศการเคลื่อนที่เกี่ยวกับ ปากพูนกับสงครามมหาเอเชียบูรพา การอพยพแบบเทครัว และการทำหมฺรัม 3. จัดสร้าง “หมฺรัมชุมชน”
Abstract	โครงการวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาประวัติศาสตร์ของเทศบาลเมืองปากพูน อำเภอ เมือง จังหวัดนครศรีธรรมราช คือ 1) ความรับรู้เกี่ยวกับสงครามมหาเอเชียบูรพา 2) การอพยพแบบ เทครัวของคนจากต่างพื้นที่เข้ามาทำมาหากิน 3) ความทรงจำเรื่องการทำ “หมฺรัม” เพื่อจัดทำ นิทรรศการเคลื่อนที่ และเพื่อสร้าง “หมฺรัมชุมชน” โดยใช้วิธีการศึกษาจากเอกสารที่เกี่ยวข้อง การศึกษาภาคสนาม การสนทนากลุ่ม การสัมภาษณ์ และการสังเกต การวิจัยปฏิบัติการเพื่อจัดทำ นิทรรศการเคลื่อนที่ และการสร้างหมรัมชุมชน ผลการศึกษาพบว่า ประวัติศาสตร์ของเทศบาลเมืองปากพูนเป็นความทรงจำร่วมของผู้คน ในพื้นที่ กล่าวคือ การยกพลขึ้นบกของทหารญี่ปุ่นในช่วงระหว่างสงครามมหาเอเชียบูรพา เกิดขึ้นเมื่อ วันที่ 8 ธันวาคม 2484 โดยการยกพลผ่านทางคลองท่าแพ (คลองปากพูน) ขึ้นฝั่งตรงบริเวณตลาดท่า แพ และมีการสู้รบกันระหว่างทหารไทยกับทหารญี่ปุ่นใช้เวลาในการสู้รบประมาณครึ่งวัน และ หลังจากนั้นรัฐบาลไทยทำสัญญาเป็นพันธมิตรกับญี่ปุ่น อนุญาตให้ทหารญี่ปุ่นสามารถยกพลขึ้นบก ผ่านดินแดนของประเทศไทยเพื่อเดินทางไปยังมลายูและพม่าได้ สำหรับการอพยพแบบเทครัวนั้นพบว่า ในพื้นที่เทศบาลเมืองปากพูนเป็นลักษณะของการ อพยพแบบเทครัวเพื่อแสวงหาที่ดินทำกินใหม่ ชาวบ้านบางส่วนอพยพมาจากอำเภอบ้านแหลม จังหวัดเพชรบุรี การอพยพเกิดขึ้นเมื่อทศวรรษ 2470 เป็นต้นมา หลังจากนั้นอีกหนึ่งทศวรรษก็มีคน อพยพตามกันมา ปัจจุบันกลุ่มผู้อพยพอาศัยอยู่ในพื้นที่บ้านปากน้ำปากพูน (หมู่ 2 และ หมู่ 4) ของ ตำบลปากพูน โดยกลุ่มคนอพยพเหล่านี้ยังคงรักษาเอกลักษณ์บางอย่างไว้ เช่น ภาษาและการทำ ประมงพื้นบ้าน “การทำหมรัม” ส่วนการทำหมรัมเป็นวิธีการทำประมงพื้นบ้านเพื่อจับสัตว์น้ำบริเวณลำคลองปากแม่น้ำ ซึ่ง เป็นภูมิปัญญาสำคัญของชาวประมงพื้นบ้านในชุมชนปากพูน การทำหมรัมมีการสืบทอดต่อกันมาจาก บรรพบุรุษที่อพยพจากภาคกลางแถบจังหวัดเพชรบุรี ได้นำภูมิปัญญาเหล่านี้มาปรับใช้ในพื้นที่แห่ง ใหม่ของเทศบาลเมืองปากพูน นับเป็นความทรงจำหนึ่งที่มีการสืบต่อและสามารถใช้ภูมิปัญญาเหล่านี้ ได้จริงจนถึงปัจจุบัน ในส่วนของการวิจัยเชิงปฏิบัติการทีมวิจัยได้จัดทำนิทรรศการเคลื่อนที่จำนวน 2 ชุด มอบ ให้กับชุมชน และมีการจัดสร้างหมรัมชุมชนประกอบด้วยหมรัมปลาดุกและปลากะพงจำนวน 40 ตัว กิจกรรมเหล่านี้ทำให้ชุมชนได้ดูแลฟื้นฟูทรัพยากรสามารถสร้างความภูมิใจโดยอาศัยทุนประวัติศาสตร์ ที่มีอยู่ร่วมกันได้
Tag
ปี	2565
รายละเอียด	เงื่อนไขสำคัญที่นำมาสู่การพัฒนาโครงการวิจัยนี้มีประเด็นสำคัญ คือ ประการแรก ทีมวิจัย เชื่อว่า ประวัติศาสตร์ท้องถิ่น เป็นทุนที่สำคัญของชุมชนอย่างหนึ่ง ประวัติศาสตร์ท้องถิ่นส่งผลต่อ สำนึกหรือความตระหนักถึงคุณค่าของตัวเองและชุมชน เป็นความรู้สำหรับการกำหนดนโยบายการ พัฒนาให้สอดคล้องและเหมาะสมกับศักยภาพและข้อจำกัดของแต่ละท้องถิ่น รวมทั้งเป็นองค์ความรู้ที่ ช่วยให้มีความสมดุลแก่การศึกษาประวัติศาสตร์และสังคมศาสตร์ที่ให้ความสำคัญกับศูนย์กลางมาก เกินไป นับได้ว่าความสำคัญและบทบาทของประวัติศาสตร์ท้องถิ่นจึงเป็นทุนทางสังคมที่สามารถนำไป เป็นเครื่องมือใช้ขับเคลื่อนการจัดการทรัพยากรให้เกิดความยั่งยืนและเห็นคุณค่าของท้องถิ่นได้ และเมื่อนำมาพิจารณาในเชิงพื้นที่ของเทศบาลเมืองปากพูน อำเภอเมือง จังหวัด นครศรีธรรมราช ก็จะพบลักษณะความพิเศษของทรัพยากรธรรมชาติและวัฒนธรรมที่มีความโดดเด่น ส่วนในมิติประวัติศาสตร์นั้นก็พบความทรงจำร่วมของคนรุ่นเก่าในพื้นที่ 3 ประเด็น ที่อาจนำมาเป็น พลังให้เกิดความเข้มแข็งกับชุมชนได้ ประเด็นที่ 1 ความทรงจำหรือความรับรู้ของผู้คนเกี่ยวกับ สงครามมหาเอเชียบูรพา กรณีการขึ้นฝั่งของทหารญี่ปุ่นในพื้นที่เทศบาลเมืองปากพูนเมื่อวันที่ 8 ธันวาคม 2484 ประเด็นที่ 2 ความทรงจำเกี่ยวกับการอพยพแบบเทครัวของคนจากต่างพื้นที่เข้ามา ทำมาหากินในพื้นที่เทศบาลเมืองปากพูน ได้แก่ การอพยพของผู้คนจากพื้นที่อำเภอบ้านแหลม จังหวัด เพชรบุรี และคนจากพื้นที่เขตหนองจอก กรุงเทพมหานคร ประเด็นที่ 3 เกี่ยวกับความทรงจำเรื่องการ ทำประมงพื้นบ้านในอดีต ซึ่งเรียกว่าการทำ “หมฺรัม” (บ้านปลา) โดยทางโครงการวิจัยมองว่าการ สร้างความรู้สึกร่วมของผู้คนโดยกระบวนการศึกษาท้องถิ่นเป็นสิ่งสำคัญที่จะทำให้ชาวบ้านในพื้นที่ เทศบาลเมืองปากพูนเกิดความรัก ความหวงแหนต่อทรัพยากรและวัฒนธรรมของท้องถิ่น ประการที่สอง เป็นประเด็นเกี่ยวกับความสำคัญของท้องถิ่นศึกษา ในฐานะส่วนหนึ่งของ สังคมไทย โดยที่ทางโครงการวิจัยมองว่าความเข้มแข็งของท้องถิ่นที่หลากหลายหมายถึงความเข้มแข็ง ของสังคมไทย การเริ่มต้นศึกษาและพัฒนาคู่มือการเรียนรู้ที่เทศบาลเมืองปากพูน อำเภอเมือง จังหวัด นครศรีธรรมราช เป็นการเริ่มต้นพัฒนาความเป็นชุมชนเข้มแข็ง
ชุดโครงการ	การยกระดับการเรียนรู้ของประชาชน เพื่อสร้างเศรษฐกิจท้องถิ่นผ่านพื้นที่การเรียนรู้ด้วยกลไกความร่วมมือระดับเมือง ภายใต้ฐานทรัพยากรชีวภาพและอัตลักษณ์วัฒนธรรม ยกระดับเมืองปากพูน ตำบลปากพูน อำเภอเมือง จังหวัดนครศรีธรรมราช เป็นเมืองแห่งการเรียนรู้ (Learning City)
นักวิจัยหลัก	มานะ ขุนวีช่วย หัวหน้าโครงการวิจัย, นฤมล ขุนวีช่วย นักวิจัย
แหล่งทุน	กองทุนส่งเสริมวิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม (กองทุน ววน.) และ หน่วยบริหารและจัดการทุนวิจัยและนวัตกรรมด้านการพัฒนาระดับพื้นที่ (บพท.)งบประมาณด้าน ววน. Full Proposal ประจำปีงบประมาณ พ.ศ.2564
กลุ่มเป้าหมาย	ชุมชนเมืองปากพูน
พื้นที่ดำเนินการ	เทศบาลเมืองปากพูน อำเภอเมือง จังหวัดนครศรีธรรมราช
ระดับ	โครงการย่อยในชุดโครงการใหญ่ ระดับพื้นที่/เทศบาล
วิธีการวิจัย	งานวิจัยนี้เป็นการวิจัยและพัฒนาที่ใช้ระเบียบวิธีวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม (Participatory Action Research : PAR) เพื่อร่วมกันศึกษาประวัติศาสตร์ความ ทรงจำใน 3 ประเด็น ประเด็นที่ 1 ความรับรู้เกี่ยวกับสงครามมหาเอเชียบูรพา กรณีการขึ้นฝั่งของทหารญี่ปุ่นในพื้นที่เทศบาลเมืองปากพูนเมื่อวันที่ 8 ธันวาคม 2484 ประเด็นที่ 2 เกี่ยวกับการอพยพแบบเทครัวของคนจากต่างพื้นที่เข้ามาทำมาหากินในพื้นที่เทศบาลเมืองปากพูน ได้แก่ การอพยพของผู้คนจากพื้นที่อำเภอบ้านแหลม จังหวัดเพชรบุรี และคนจากพื้นที่เขตหนองจอก กรุงเทพมหานคร ประเด็นที่ 3 เกี่ยวกับการทำประมง พื้นบ้านในอดีต ซึ่งเรียกว่าการทำ "หมูรัม" (บ้านปลา) การศึกษาประวัติศาสตร์ท้องถิ่นในสองประเด็นแรกจะนำไปสู่การสร้างความภูมิใจในท้องถิ่นให้กับผู้เข้าร่วมกระบวนการวิจัย ส่วนประเด็นที่ 3 จะส่งผลให้เกิดการฟื้นฟูทรัพยากร โดยเฉพาะกรณีของทรัพยากรประมงกล่าวคือ การทำ หมูรัม จะส่งผลให้สัตว์ทะเลได้ใช้เป็นที่อาศัย วางไข่ การสร้าง หมูรัม ในพื้นที่ชายฝั่งทะเลรวมทั้ง ในพื้นที่ลำคลองของพื้นที่เทศบาลปากพูนจะส่งผลต่อทรัพยากรทางทะเลที่มีเพิ่มขึ้นนั่นเอง โครงการวิจัยมีแผนดำเนินงานทั้งหมด 1 ปี โดยวิธีการวิจัยเริ่มจากการเก็บรวบรวมข้อมูลจากการศึกษาเอกสารที่เกี่ยวข้อง และการเก็บรวบรวมข้อมูลภาคสนามโดยการสังเกต สัมภาษณ์เชิงลึก และการสนทนากลุ่ม เพื่อศึกษาประวัติศาสตร์ท้องถิ่นทั้ง 3 ประเด็นตามที่กล่าวมาหลังจากนั้นจะนำข้อมูลที่ศึกษาในเชิงประวัติศาสตร์ท้องถิ่นนั้นมาปฏิบัติการ ได้แก่ การจัดทำแผนที่เส้นทางยกพลขึ้นบกของทหารญี่ปุ่น จัดทำนิทรรศการเคลื่อนที่ และจัดสร้างหมรัมชุมชน

หมายเลขโครงการ	มรภ.บพท. 023/2564
ชื่อโครงการ	การประเมินและพัฒนาระดับคุณภาพชีวิตและเศรษฐกิจชุมชน เทศบาลเมืองปากพูน อำเภอเมือง จังหวัดนครศรีธรรมราช
หัวหน้าโครงการ	นางสาวนอรีนี ตะหวา
ทีมวิจัย	มหาวิทยาลัยราชภัฏนครศรีธรรมราช
วันเริ่มต้น	2021-06-01
Objective	2.1 เพื่อประเมินและพัฒนาระดับคุณภาพชีวิตและเศรษฐกิจชุมชนเทศบาลเมืองปากพูน จังหวัดนครศรีธรรมราช 2.2 เพื่อความสัมพันธ์ระหว่างระดับคุณภาพชีวิตและเครื่องบ่งชี้ระดับการพัฒนาเศรษฐกิจของชุมชนเทศบาลเมือง ปากพูน 2.3 เพื่อประเมินสัดส่วนของกำไรต่อค่าใช้จ่ายที่ใช้ในการลงทุน (Return on Investment, ROI) ประเมิน ผลตอบแทนทางสังคม (Social Return on Investment, SROI)
Abstract	การศึกษาแบบตัดขวาง มีวัตถุประสงค์ 1) เพื่อประเมินและศึกษาคุณภาพชีวิตและเศรษฐกิจในกลุ่มวัย ทำงาน 2) เพื่อศึกษาปัจจัยที่มีความสัมพันธ์กับระดับคุณภาพชีวิต กลุ่มตัวอย่างจำนวน 396 คน เก็บรวบรวมข้อมูล โดยใช้แบบสัมภาษณ์ แบบสอบถาม แบบประเมินและสนทนากลุ่มย่อย วิเคราะห์ข้อมูลใช้สถิติเชิงพรรณนา และสถิติ วิเคราะห์หาค่าสัมประสิทธิสหสัมพันธ์แบบเพียร์สัน ผลการวิจัยพบว่าร้อยละ 54.3 เป็นเพศหญิงอายุเฉลี่ย 44 ปี (SD =11.68) ร้อยละ 54.5 เป็นแรงงานภาคบริการร้อยละ 46.0 มีรายได้อยู่ระหว่าง 5,001-10,000 บาทต่อเดือน ร้อยละ 48.5 รายได้เพียงพอแต่ไม่เหลือเก็บร้อยละ 88.4 ไม่เคยจัดทำบัญชีรายรับ-รายจ่ายในครอบครัวร้อยละ 92.7 เลือกบริการด้านสุขภาพโดยการใช้การประกันสุขภาพถ้วนหน้า สำหรับปัจจัยแต่ละด้านที่มีผลต่อคุณภาพชีวิต โดยรวมอยู่ในระดับดีร้อยละ 63.9 ระดับคุณภาพชีวิตโดยรวมอยู่ในระดับดีร้อยละ 82.3 มีภาวะความสุขอยู่ในระดับดี ร้อยละ 70.7 ผลการวิเคราะห์ปัจจัยที่มีความสัมพันธ์กับระดับคุณภาพชีวิต พบว่า ปัจจัยส่วนบุคคล ได้แก่ รายได้การ เลือกใช้บริการด้านสุขภาพ (r = .14, r =.11, p-value = .05) และระดับการศึกษา (r = .18, p-value = .001) มี ความสัมพันธ์ทางบวกอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติกับระดับคุณภาพชีวิตส่วนสถานภาพสมรส (r = -.13, p-value = .05) อายุความพอเพียงต่อรายได้ (r = -.18, r = -.16, p-value = .001) มีความสัมพันธ์ทางลบอย่างมีนัยสำคัญ ทางสถิติกับระดับคุณภาพชีวิตและปัจจัยที่มีผลต่อคุณภาพชีวิตของกลุ่มวัยทำงานได้แก่ด้านสุขภาพมาตรฐานการ ครองชีพสัมพันธภาพทางสังคมและด้านการทำงานมีความสัมพันธ์ทางบวกกับระดับคุณภาพชีวิตอย่างมีนัยสำคัญทาง สถิติ (r = 0.602, r = 0.284, r = 0.434, r = 0.317, p-value = .001) การวิจัยชี้ให้เห็นว่าผู้มีส่วนได้ส่วนเสียใน ชุมชนทั้งภาครัฐและเอกชนควรให้ความสำคัญกับปัจจัยเหล่านี้ในกลุ่มวัยทำงานเพื่อการขับเคลื่อนเศรษฐกิจชุมชน ปากพูนและส่งเสริมให้พวกเขาเป็นกลุ่มวัยทำงานที่มีสุขภาพดี
Tag
ปี	2565
รายละเอียด	ยุทธศาสตร์ชาติ 20 ปี (พ.ศ. 2560-2579) ยึดคนเป็นศูนย์กลางการพัฒนามุ่งสร้างคุณภาพชีวิตและสุขภาวะ ที่ดีสำหรับคนไทยแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ ทรัพยากรมนุษย์ เป็นสิ่งสำคัญในการพัฒนาประเทศ การ ส่งเสริมสนับสนุนให้ประชาชนมีชีวิตที่ดีขึ้น ไม่ว่าจะด้านวัตถุ ด้านสังคม ด้านเศรษฐกิจ ด้านความก้าวหน้าของ เทคโนโลยี เพื่ออำนวยความสะดวกสบายในชีวิตแก่พลเมือง รวมถึงการส่งเสริมทางด้านร่างกายและสภาพจิตใจ ต่าง ก็เป็นประเด็นที่มุ่งส่งเสริมคุณภาพชีวิตของประชาชนทั้งสิ้น การตื่นตัวในการศึกษาคุณภาพชีวิตของประชากรมีมา นานหลังจากที่แพร่ขยายในประเทศทางตะวันตกโดยเฉพาะอย่างยิ่งสหรัฐอเมริกาและแคนาดาไปสู่นานาประเทศทั่ว โลก เป็นการยืนยันถึงความสำคัญ และความจำเป็นของการศึกษาคุณภาพชีวิตของประชากร อันจะนำไปสู่แนวทาง ในการปรับปรุงหรือวางแผนนโยบายของประเทศ เพื่อยกระดับคุณภาพชีวิตของคนในประเทศ (จินางค์กูร โรจนนันต์, 2560) สำหรับประเทศไทยนั้นจากแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ ฉบับที่ 12 (พ.ศ. 2560-2564) ยึดหลัก “ปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง” “การพัฒนาที่ยั่งยืน” และ “คนเป็นศูนย์กลางพัฒนา” ซึ่งมีแนวทางการพัฒนาบน พื้นฐานของการให้ “คนเป็นศูนย์กลางพัฒนา” และจากการกำหนดยุทธศาสตร์การพัฒนา จึงต้องให้ความสำคัญกับ การวางรากฐานการพัฒนาคนให้มีความสมบูรณ์ ดังนั้นการพัฒนาคุณภาพชีวิตมีความสำคัญอย่างมาก เพื่อให้ ประชาชนสามารถพัฒนาตนเองและสังคมไปสู่เป้าหมายที่พึงปรารถนา ทั้งในส่วนบุคคล ครอบครัว ชุมชน จึงต้องมี การพัฒนาในด้านร่างกายและจิตใจเพื่อให้มีแนวคิดเจตคติที่ดี รู้จักการบริหารตนเอง การเอื้ออาทรต่อบุคคลอื่น มี อาชีพและรายได้มีพอเพียงต่อการดำรงชีวิต มีคุณธรรม ศีลธรรม ถ้าหากปฏิบัติได้เท่ากับเป็นการยกระดับทั้งตนเอง และสังคม ทำให้มีคุณค่า มีความเจริญงอกงาม ปัญหาต่าง ๆ ในสังคมลดน้อยลง เช่น ปัญหาครอบครัว ปัญหา อาชญากรรม ปัญหามลภาวะเป็นพิษ เป็นต้น ประเทศต่าง ๆ จึงพยายามอย่างเต็มที่ในการพัฒนาและปรับปรุงคุณภาพชีวิตของประชาชนให้มีคุณภาพชีวิตในระดับที่สูงขึ้น เพื่อช่วยให้สมาชิกทุกคนในสังคมกินดีอยู่ดี มีความสุขสมบูรณ์ ในแผนยุทธศาสตร์กรมพัฒนาชุมชน (พ.ศ. 2560-2564) กรมพัฒนาชุมชนได้กำหนดทิศทางนโยบาย และ ยุทธศาสตร์ที่เกี่ยวข้องกับการพัฒนาคนพัฒนาชุมชน ซึ่งเป็นหน่วยงานที่ดูแลรับผิดชอบส่งเสริมพัฒนาคนและพัฒนา ชุมชน (กรมพัฒนาชุมชน กระทรวงมหาดไทย, 2560) กล่าวได้ว่า คุณภาพชีวิตเป็นสิ่งที่มีคุณค่ามีความสำคัญและ จำเป็นต่อบุคคลและสังคมเป็นสิ่งที่มนุษย์สามารถกำหนดและสร้างเพื่อให้ระดับการมีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้นได้ จึงต้องมี การพัฒนาตนเองเพราะคุณภาพชีวิตเป็นเรื่องสำคัญมากทั้งในระดับบุคคลและสังคมในปัจจุบันและความสำคัญของ ประเทศชาติเมื่อประชาชนในสังคมมีคุณภาพชีวิตที่ดีย่อมทำให้คุณภาพชีวิตในสังคมและประเทศดีขึ้นด้วย แต่ทั้งนี้รัฐ ต้องมีนโยบายที่จะเอื้อต่อการพัฒนาคุณภาพชีวิตของประชากร เช่น สภาพแวดล้อมการศึกษา การประกอบอาชีพ รายได้ของประชากร เป็นต้น คุณภาพชีวิตของประชาชน คือ มาตรฐานการดำรงชีวิตอันเหมาะสมของประชาชนตาม ความจำเป็นพื้นฐานในสังคม สิ่งแวดล้อม ครอบครัว การมีที่อยู่อาศัย ฐานะทางการเงิน วัฒนธรรมเพื่อนบ้าน การ พัฒนาทรัพยากรมนุษย์ คือ การทำให้มนุษย์มีประสิทธิภาพและมีคุณภาพในด้านการทำงานเพื่อพัฒนาตนเอง ครอบครัว สังคมและประเทศชาติ ซึ่งสถานการณ์คุณภาพชีวิตของประชาชนคนไทยในปัจจุบัน ด้านคุณภาพ การศึกษา ได้แก่ ปัญหาการไม่รู้หนังสือ ขาดความรู้ในการประกอบอาชีพ ปัญหาความเสมอภาคทางการศึกษา ด้าน การว่างงาน ส่งให้เกิดปัญหาอื่น ๆ ตามมา เช่น ปัญหาอาชญากรรม แหล่งชุมชนแออัด ความเสื่อมโทรมของศีลธรรม เช่น การแพร่ระบาดของยาเสพติดให้โทษ การก่ออาชญากรรมทางเพศ การอพยพย้ายถิ่นของคนในชนบทเข้าสู่เมือง ทำให้เกิดปัญหาชุมชนเมือง การอพยพย้ายถิ่นของคนในชนบทเข้าสู่เมืองมีสาเหตุจากฝนแล้ง ผลผลิตราคาตกต่ำ ความยากจน ปัญหาการทำลายลายทรัพยากรธรรมชาติมีสาเหตุจากความยากจนและขาดความรู้ความเข้าใจในคุณค่าของ ทรัพยากรธรรมชาติ เช่น การบุกรุกพื้นที่เขตป่าสงวนเพราะขาดที่ดินทำมาหากิน (ทศพร พวงสมบัติ, 2560) แผนพัฒนาสุขภาพแห่งชาติ ฉบับที่ 12 (พ.ศ. 2560 - 2564) ได้สรุปสถานการณ์และปัจจัยที่มีผลต่อการ พัฒนาสุขภาพพบว่า ปัจจุบันระบบสุขภาพของทุกประเทศทั่วโลกประสบปัญหาท้าทายที่ซับซ้อนและ เปลี่ยนแปลง อย่างรวดเร็วเช่นเดียวกับประเทศไทยกำลังเผชิญกับสภาวการณ์ที่มีความหลากหลาย ทั้งโครงสร้างของประชากรที่ กำลังก้าวเข้าสู่สังคมผู้สูงอายุ ตลอดจนการเกิดปัจจัยภัยคุกคามสุขภาพของประชาชนจากภาวะโรคที่มีแนวโน้มเป็น โรคไม่ติดต่อหรือโรคเรื้อรังเพิ่มมากขึ้น การเกิดโรคอุบัติ ใหม่ในพืชและสัตว์ โรคติดต่อจากสัตว์สู่คนมีแนวโน้มซับซ้อน รุนแรง และควบคุมยากขึ้น การเคลื่อนย้ายของประชากร การเข้ามาทำงานของแรงงานต่างชาติ ทั้งการเกิดภัย ธรรมชาติที่จะมี ความรุนแรงและมีความถี่มากขึ้น ความไม่เท่าเทียมในการเข้าถึงเทคโนโลยีทางการแพทย์ของคน กลุ่มต่าง ๆ ขณะเดียวกันโรคมะเร็งและอุบัติเหตุยังถือเป็นสาเหตุการเสียชีวิต 2 อันดับแรกของคนไทย ซึ่งปัญหา สุขภาพเหล่านี้มีแนวโน้มที่เกิดจากพฤติกรรมและวิถีการใช้ชีวิตของประชาชน ซึ่งส่งผลต่อ เศรษฐกิจ สังคมและ สิ่งแวดล้อมอย่างมาก โดยยังขาดระบบข้อมูลเพื่อการเฝ้าระวัง ด้านการป้องกัน โรคและภัยคุกคามสุขภาพ ขาดกลไก ลการมีส่วนร่วมและการบูรณาการในการบริหารจัดการ เพื่อพัฒนาสุขภาพของประชากรในระดับพื้นที่และท้องถิ่น กฎหมายและข้อระเบียบบางประการยังไม่เอื้อต่อการสร้างเสริมสุขภาพและการมีสุขภาพที่ดีในระดับชุมชน จึงมีความที่จะต้องเสริมศักยภาพและบทบาทให้องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นในการจัดการปัจจัยเสี่ยงและภาวะคุกคาม สุขภาพโดยชุมชนเอง อันเป็นหลักการที่สำคัญเพื่อสร้างความต่อเนื่องและยั่งยืนของการพัฒนา จากการวิเคราะห์ปัญหา และความต้องการของประชาชนในเขตเทศบาลเมืองปากพูน จังหวัด นครศรีธรรมราช (เทศบาลเมืองปากพูน, 2564) สามารถสะท้อนถึงคุณภาพชีวิตด้านต่าง ๆ ของชุมชน ซึ่งสามารถ สรุปปัญหาของประชาชนในเขตเทศบาลเมืองปากพูน จังหวัดนครศรีธรรมราช พบว่ามีปัญหาด้านโครงสร้างพื้นฐาน และบริการสาธารณะการบริการด้านการประปาการบริการด้านไฟฟ้าท่อระบายน้ำหรือรางระบายน้ำสวนสาธารณะ การพัฒนาด้านเทคโนโลยีสารสนเทศด้านการพัฒนาด้านเศรษฐกิจด้านสาธารณสุขด้านการศึกษา กีฬา ศาสนาและ ศิลปวัฒนธรรมด้านสังคมและสวัสดิการสังคมสงเคราะห์ด้านการเมืองและการบริหารจัดการที่ดีและด้าน ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม ซึ่งความต้องการของประชาชนในเขตเทศบาลเมืองปากพูน จังหวัด นครศรีธรรมราช สามารถสรุปรายละเอียดที่เกี่ยวข้องได้ดังนี้ชุมชนต้องการให้มีการส่งเสริมอาชีพเพื่อเพิ่มรายได้ของ ครัวเรือน ส่งเสริมกลุ่มอาชีพ โดยยึดหลักเศรษฐกิจพอเพียง ต้องการให้มีการส่งเสริมสนับสนุนเงินทุนหมุนเวียนใน การประกอบอาชีพ ความต้องการให้มีการส่งเสริมอาชีพให้แก่ ผู้สูงอายุ และการสนับสนุนด้านวิชาการเพื่อพัฒนา ทักษะการประกอบอาชีพต้องการให้มีศูนย์การเรียนรู้ ไอซีที และมีบริการอินเตอร์เน็ตให้ครอบคลุมทุกพื้นที่ในตำบล ให้กับเด็กเยาวชน และประชาชนทั่วไป จากข้อมูลข้างต้น ผู้วิจัยเล็งเห็นความสำคัญในประเด็นการพัฒนาคนในทุกด้านซึ่งเมื่อคนได้รับการพัฒนาและ แก้ไขปัญหาที่เกิดขึ้นจะช่วยให้มีการพัฒนาคุณภาพชีวิตที่ดีตามมา ดังนั้นจึงต้องมีการวัดระดับคุณภาพชีวิต และ ระดับการพัฒนาเศรษฐกิจเพื่อนำไปสู่แนวทางในการปรับปรุงหรือวางแผนในระดับนโยบายของเทศบาลเมืองปากพูน ปรับปรุงคุณภาพชีวิตของประชาชนให้มีคุณภาพชีวิตในระดับที่สูงขึ้น พัฒนาศักยภาพด้านต่าง ๆ ตามความต้องการ ของชุมชน ยังตระหนักถึงการติดตามประเมินผลการดำเนินโครงการทั้งการสำรวจความต้องการของชุมชน การ ประเมินผลผลิตของโครงการ และการประเมินผลลัพธ์ทางสังคมของโครงการ โดยเฉพาะการประเมินผลลัพธ์หรือ ผลกระทบทางสังคมที่เกิดจากการดำเนินโครงการวิจัยในรูปแบบการประเมินแบบความสมดุลสามเสาหลัก (Threepillar Approach) ได้แก่ ผลลัพธ์ด้านเศรษฐกิจ ด้านสังคมและด้านสิ่งแวดล้อม การหาแนวทางในการประเมินความคุ้มค่าของการดำเนินโครงการ รวมทั้งส่งเสริมให้ชุมชนมีคุณภาพชีวิตดีทั้งด้านร่างกาย จิตใจ สังคม เศรษฐกิจ และ สิ่งแวดล้อม เพื่อพัฒนาแนวทางการยกระดับคุณภาพชีวิตของประชาชนชุมชนปากพูนให้เป็นชุมชนเข้มแข็งอยู่ดีมีสุข
ชุดโครงการ	การยกระดับการเรียนรู้ของประชาชน เพื่อสร้างเศรษฐกิจท้องถิ่นผ่านพื้นที่การเรียนรู้ด้วยกลไกความร่วมมือระดับเมือง ภายใต้ฐานทรัพยากรชีวภาพและอัตลักษณ์วัฒนธรรม ยกระดับเมืองปากพูน ตำบลปากพูน อำเภอเมือง จังหวัดนครศรีธรรมราช เป็นเมืองแห่งการเรียนรู้ (Learning City)
นักวิจัยหลัก	นางสาวนอรีนี ตะหวา หัวหน้าโครงการ, นางสาวหทัยรัตน์ ตัลยารักษ์ ผู้ร่วมวิจัย
แหล่งทุน	กองทุนส่งเสริมวิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม (กองทุน ววน.) และ หน่วยบริหารและจัดการทุนวิจัยและนวัตกรรมด้านการพัฒนาระดับพื้นที่ (บพท.)งบประมาณด้าน ววน. Full Proposal ประจำปีงบประมาณ พ.ศ.2564
กลุ่มเป้าหมาย	ชุมชนเมืองปากพูน
พื้นที่ดำเนินการ	เทศบาลเมืองปากพูน อำเภอเมือง จังหวัดนครศรีธรรมราช
ระดับ	โครงการย่อยในชุดโครงการใหญ่ ระดับพื้นที่/เทศบาล
วิธีการวิจัย	ระยะที่ 1 การเตรียมความพร้อมในการดำเนินการวิจัยระหว่างทีมวิจัย ภาครัฐ องค์ก???ที่เกี่ยวข้อง ในท้องถิ่น ขอความร่วมมือในการเก็บข้อมูลจากกลุ่มตัวอย่าง และการตอบรับยินดีเข้าร่วมโครงการ สร้าง เครื่องมือในการเก็บข้อมูล อบรมผู้ช่วยวิจัยในการใช้เครื่องมือในการเก็บข้อมูล ระยะที่ 2 การลงพื้นที่เก็บรวบรวมข้อมูลโดยการสัมภาษณ์ การประชุม/อบรมเชิงปฏิบัติการ การสนทนา กลุ่มย่อย และวิเคราะห์ข้อมูล จัดทำรายงาน นำเสนอข้อมูลแก่หน่วยงานที่เกี่ยวข้องนำไปใช้วางแผนและ แก้ปัญหาร่วมกันกับชุมชน ถ่ายทอดข้อมูลคืนสู่ชุมชนสำหรับการประเมินผลลัพธ์และผลตอบแทนทาง สังคมจากการลงทุนมีรายละเอียดของขั้นตอนการดำเนินการ ดังนี้ 1. การประชุมเชิงปฏิบัติการผู้ช่วย นักวิจัย สำหรับการเป็นผู้ช่วยผู้ประเมินในการเก็บรวบรวมข้อมูล 2. การดำเนินการเก็บรวบรวมข้อมูล โดยมีการ สนทนากลุ่ม (Focus Group) โดยการจัดให้มีการสนทนากลุ่ม ๆ ละ 6-10 คนและตามกลุ่มของผู้ประกอบอาชีพที่ รวมกลุ่ม และการสัมภาษณ์เชิงลึก (In-depth Interview) ในลักษณะการสัมภาษณ์แบบกึ่งโครงสร้าง สร้างประเด็น การสัมภาษณ์ ตามกรอบการประเมินตามหลักความสมดุลสามเสาหลัก (Three-pillar Approach) ได้แก่ ผลลัพธ์ (Descriptive ด้านเศรษฐกิจ ด้านสังคมและด้านสิ่งแวดล้อม การวิเคราะห์ข้อมูลการประเมินผลลัพธ์ทางสังคมจากการ ดำเนินโครงการฯ โดยการวิเคราะห์เนื้อหา สรุปผลเป็นแผนที่ผลลัพธ์ ได้แก่ ปัจจัยนำเข้า (Input) กระบวนการ กิจกรรม (Activities) ผลผลิต (Output) และ ผลลัพธ์ที่เกิดขึ้น (Outcome/Impact) 4. การวิเคราะห์ข้อมูลการ ประเมินผลตอบแทนทางสังคมจากการลงทุนโครงการฯ (SROI) โดยการคำนวณหาอัตราส่วนผลตอบแทนทาง สังคมจากการลงทุน เมื่อเปรียบเทียบกับมูลค่าการลงทุน ในงบประมาณทุก ๆ 1 บาทที่ใช้ไป การวิเคราะห์ข้อมูล 1) ศึกษาและประเมินระดับคุณภาพชีวิต ประชาชนในชุมชน และระดับการพัฒนาเศรษฐกิจของเทศบาลเมืองปากพูน โดยใช้สถิติเชิงพรรณนา Statistics) โดยการหาค่าร้อยละ (Percentage) ค่าเฉลี่ย (Mean) ส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน (S.D) และความถี่ (frequency) 2) เพื่อศึกษาความสัมพันธ์ระหว่างระดับคุณภาพชีวิตและเครื่องบ่งชี้ระดับการพัฒนาเศรษฐกิจของชุมชนเทศบาลเมืองปากพูน โดยใช้สถิติวิเคราะห์ คือ ค่าสัมประสิทธิสหสัมพันธ์แบบเพียร์สัน (Pearson Product Moment Correlation Coefficient) เพื่อเปรียบเทียบระดับคุณภาพชีวิตประชาชนในชุมชน และระดับการพัฒนาเศรษฐกิจของเทศบาลเมืองปากพูน ก่อนและหลังการศึกษาโดยใช้สถิติ Independent Paired T-Test

หมายเลขโครงการ	A15F640123
ชื่อโครงการ	การพัฒนาแพลตฟอร์มต้นแบบกฎบัตรเมืองอัจฉริยะเพื่อยกระดับขีดความสามารถทางเศรษฐกิจและสังคม สู่นครสวรรค์เมืองแห่งการเรียนรู้
หัวหน้าโครงการ	นายฐาปนา บุณยประวิตร
ทีมวิจัย	สมาคมการผังเมืองไทย
วันเริ่มต้น	2021-06-01
Objective	3.1) พัฒนากลไกการขับเคลื่อนเมืองแห่งการเรียนรู้สู่ความความยั่งยืน (Learning City for Social and Economic Sustainability) ในระดับพื้นที่ โดยอาศัยแนวทางของกฎบัตรเมืองอัจฉริยะ (Smart City Charter) ร่วมกับกระบวนการตกลงร่วมกันของทุกภาคส่วน (Social Collaboration) 3.2) พัฒนากระบวนการศึกษาท้องถิ่น (Local Study) ทำให้เกิดความร่วมมือทางสังคม ความภูมิใจ ในท้องถิ่น และนำไปสู่การต่อยอดผลิตภัณฑ์และการบริการในพื้นที่ ด้วยกระบวนการเพิ่มสมรรถนะในการ พัฒนาเมือง การพึ่งพาตนเอง และการบริหารจัดการตนเองให้แก่ประชาชนในพื้นที่ 3.3) พัฒนาพื้นที่การเรียนรู้ (Learning Space) ในรูปแบบของย่านอัจฉริยะ (Smartblock) เพื่อเป็น พื นที่น าร่อง (Sandbox) ในการยกระดับทางกายภาพควบคู่กับการพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมในระดับย่าน โดยให้ความสำคัญต่อการพัฒนาเศรษฐกิจท้องถิ่นและคุณภาพชีวิตของประชาชน
Abstract	โครงการ การพัฒนาแพลตฟอร์มต้นแบบกฎบัตรเมืองอัจฉริยะเพื่อยกระดับขีดความสามารถทาง เศรษฐกิจและสังคม สู่นครสวรรค์เมืองแห่งการเรียนรู้ มีวัตถุประสงค์ในการสร้างการมีส่วนร่วมของทุกภาคส่วน ในการพัฒนาเทศบาลนครนครสวรรค์เป็นเมืองอัจฉริยะ โดยอาศัยกลไกการสร้างแพลตฟอร์มการพัฒนาเมือง จากเกณฑ์การเติบโตอย่างชาญฉลาด (Smart Growth) เกณฑ์ LEED-ND เกณฑ์ LEED for City and Communities และเกณฑ์ WELL Builiding Standard พร้อมด้วยแนวคิดเศรษฐกิจเขียว (Green Economy) เศรษฐกิจหมุนเวียน (Circular Economy) รวมเกณฑ์ Smart City ที่เกี่ยวข้อง ทั้งนี้ เกณฑ์ดังกล่าวจะได้รับ การบูรณาการกับตัวชี้วัดและค่าเป้าหมายของกฎบัตรไทย (Thailand National Charter) แปลงเป็นค่า เป้าหมายของกฎบัตรนครสวรรค์เมืองอัจฉริยะ โดยใช้วิธีการวิจัยผสมผสาน (Mixes Method) ทั้งการวิจัยเชิงคุณภาพและการวิจัยเชิงปริมาณ และ การสร้างแบบจ าจ าลอง (Simulation Method) ด้วยการทดสอบสถานการณ์จ าลอง (Tactical Urbanism) และการสร้างปรากฎการณ์ตามวิธีการวิจัย Grounded Method มีพื้นที่ศึกษาสองระดับโดยระดับแรกศึกษา น าร่องบริเวณโดยรอบสถานีขนส่งจังหวัดนครสวรรค์ และพื้นที่ระดับสองศึกษาข้อมูลทั้งเทศบาลนคร นครสวรรค์ ทั้งนี้ได้ใช้กลไกการจัดตั้งคณะกรรมการกฎบัตรเมืองอัจฉริยะนครสวรรค์เป็นแกนกลางการ ขับเคลื่อน พร้อมทั้งอาศัยกลไกผู้จัดการเมือง (City Manager) ร่วมขับเคลื่อนภารกิจด้วยการให้องค์องความรู้ และสร้างการเรียนรู้แก่คณะกรรมการกฎบัตร เครือข่าย และผู้ประกอบการในพื้นที่ด้วยการฝึกอบรม การ ปฏิบัติการ และการท าความเข้าใจลักษณะกลุ่ม ส าหรับการปฏิบัติการออกแบบเมืองอัจฉริยะที่เกี่ยวข้องกับการ ปรับปรุงโครงสร้างทางกายภาพใช้เทคนิคการทดสอบสถานการณ์จ าลองบริเวณด้านหน้าสถานีขนส่งจังหวัด นครสวรรค์เพื่อสร้างการรับรู้รูปแบบทางกายภาพใหม่ที่จะเกิดขึ้นในจังหวัดนครสวรรค์ พร้อมน าข้อมูลจัดท า แบบแนวคิดการออกแบบเมืองอัจฉริยะให้ภาคส่วนได้ร่วมปฏิบัติการและให้ความเห็น ผลการศึกษาพบว่า กลไกการสร้างผู้จัดการเมืองเป็นกลไกที่มีประสิทธิภาพสูงสุดในการพัฒนาเมือง อัจฉริยะ ผู้จัดการเมืองจะเป็นผู้น าในการท าความเข้าใจและสร้างการเปลี่ยนแปลงแก่พื้นที่ อีกกลไกที่พบว่ามี ประสิทธิภาพ ได้แก่ กลไกการให้ความรู้แก่ผู้ประกอบการประเด็นองค์ความรู้ด้านเศรษฐกิจเขียวและเศรษฐกิจ หมุนเวียน โดยผู้ประกอบการส่วนใหญ่มีความพร้อมในการลงทุนทั้งการปรับปรุงอาคารเพื่อสุขภาพ (Healthy Building) การลงทุนการค้าปลีก การแพทย์และการส่งเสริมสุขภาพ ส าหรับการลงทุนเศรษฐกิจหมุนเวียน ผู้ประกอบการสนใจลงทุนในสาขาการจัดการอาหาร มลพิษ และสาขาที่เกี่ยวข้องกับการจัดการสิ่งแวดล้อมที่ได้ จากกิจกรรมการค้าค้าปลีก อาหารและเกษตร ผลการด าเนินการได้ผลักดันให้เทศบาลนครนครสวรรค์วางแผน งบประมาณในการปรับปรุงฟื้นฟูกายภาพพื้นที่รอบสถานีขนส่งจังหวัดนครสวรรค์ การปรับปรุงตัวอาคารสถานี และการปรับผังเมืองรวมให้เอื้ออ านวยต่อการก่อสร้างอาคารขนาดใหญ่พิเศษ ซึ่งจะท าให้พื้นที่บริเวณโดยรอบ สถานีขนส่งนครสวรรค์ในอนาคตเป็นศูนย์เศรษฐกิจแห่งใหม่ต่อไป
Tag	กฎบัตรเมืองอัจฉริยะ,ย่านอัจฉริยะ,การพัฒนาเมืองเพื่อการเรียนรู้
ปี	2565
รายละเอียด	จังหวัดนครสวรรค์ เป็นจังหวัดหนึ่งที่มีภูมิศาสตร์ส าคัญต่อการพัฒนาเมือง มีบทบาทส าคัญเป็น ศูนย์กลางของภาคเหนือตอนล่าง 2 เป็นศูนย์กลางการบริหาร การปกครอง การพาณิชยกรรม การศึกษา และ การบริการสาธารณะสุขภายในจังหวัดและระดับภาค ถูกก าหนดให้เป็นศูนย์กลางด้านการแพทย์และ สาธารณสุขของภูมิภาค มีโครงการพัฒนารถไฟทางคู่สายลพบุรี-ปากน้ำโพ-เด่นชัย และโครงการพัฒนารถไฟ ความเร็วสูง เส้นทางกรุงเทพฯ-เชียงใหม่ ระยะที่ 1 (กรุงเทพฯ-พิษณุโลก) มีสถานีรถไฟที่สำคัญ คือ สถานีรถไฟ นครสวรรค์ จึงเป็นโอกาสในการพัฒนาสถานีขนส่งผู้โดยสารจังหวัดนครสวรรค์และพื นที่โดยรอบสถานีเป็น ศูนย์กลางการเชื่อมโยงการคมนาคมและขนส่งในภูมิภาค รวมทั งเป็นแหล่งพาณิชยกรรมของเมือง จากยุทธศาสตร์ชาติ 20 ปี ด้านการสร้างความสามารถในการแข่งขัน เพื่อสร้างความเชื่อมั่น ส่งเสริม การค้า การลงทุน ทั้งภาครัฐ และเอกชน พัฒนาประเทศสู่ความเป็นชาติการค้า การพัฒนาภาคการผลิต เพื่อส่งเสริมขีดความสามารถในการแข่งขันของประเทศ การพัฒนาพื นที่เมืองให้มีการเชื่อมโยงกับภูมิภาคและ เศรษฐกิจโลก แผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ ฉบับที่ 12 ยุทธศาสตร์ที่ 3 การสร้างความเข้มแข็ง ทางเศรษฐกิจและแข่งขันได้อย่างยั งยืน ยุทธศาสตร์ที่ 9 การพัฒนาภาค เมือง และพื นที่เศรษฐกิจ รวมทั งการ ปรับโครงสร้างประเทศไปสู่ประเทศไทย 4.0 การปฏิรูปโครงสร้างทางเศรษฐกิจเน้นการใช้นวัตกรรม และ พัฒนาเทคโนโลยี ตลอดจนน าไปสู่แผนยุทธ์ศาสตร์การค้ากลุ่มจังหวัดภาคเหนือตอนล่าง 2 และแผนพัฒนา จังหวัดนครสวรรค์ ในปี พ.ศ. 2562 - 2563 สำนักงานคณะกรรมการส่งเสริมวิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม ได้สนับสนุนงบประมาณ “โครงการศึกษากลไกเชิงพื นที่โดยการวางแผนและการออกแบบเมืองอย่างชาญฉลาด เพื่อยกระดับทางเศรษฐกิจและสังคม ระยะที่ 1 และระยะที่ 2” ได้ทดสอบเชิงพื นในจังหวัดนครสวรรค์ มีการจัดตั งคณะกรรมการกฎบัตรเมืองนครสวรรค์ พร้อมกับรับฟังความคิดเห็นจากทุกภาคส่วน โดยมีข้อตกลง ร่วมกันในการพัฒนาเทศบาลนครนครสวรรค์เป็นเมืองอัจฉริยะ (Nakhon Sawan Smart City) และได้กำหนด พื้นที่เขตเมืองบริเวณสถานีขนส่งจังหวัดนครสวรรค์เป็นพื นที่ออกแบบปรับปรุงฟื้นฟูให้เป็นย่านอัจฉริยะ หรือที่เรียกว่า Smartblock Nakhon Sawan ซึ่งขั้นตอนต่อจากนี โครงการฯจะร่วมมือกับเทศบาลนคร นครสวรรค์ และทุกภาคส่วนวางแผนและออกแบบปรับปรุงฟื้นฟูพื้นที่โดยใช้เกณฑ์ Smart Growth และ LEED-ND รวมทั้ง LEED for Cities and Communities เพื่อพัฒนาให้ย่านอัจฉริยะดังกล่าวเป็นพื นที่ที่มีความสมบูรณ์ทางด้านกายภาพ เศรษฐกิจ สังคม และสิ่งแวดล้อม พร้อมกันนี้ โครงการฯ จะได้พัฒนาองค์ความรู้ และ ประสบการณ์การพัฒนาเมืองร่วมกับประชาชน ผู้ประกอบการ และหน่วยงานที่เกี่ยวข้องเพื่อให้พื นที่ดังกล่าว เป็น Smart city Sandbox เป็นแบบอย่างให้กับเทศบาลอื่น ๆ ต่อไป
ชุดโครงการ	การพัฒนาเมืองและกลไกการเติบโตใหม่
นักวิจัยหลัก	นายฐาปนา บุณยประวิตร
แหล่งทุน	กองทุนส่งเสริมวิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม (กองทุน ววน.) และ หน่วยบริหารและจัดการทุนวิจัยและนวัตกรรมด้านการพัฒนาระดับพื้นที่ (บพท.)งบประมาณด้าน ววน. Full Proposal ประจำปีงบประมาณ พ.ศ.2564
กลุ่มเป้าหมาย	พื้นที่เศรษฐกิจของ เมืองนครสวรรค์
พื้นที่ดำเนินการ	จากพื้นที่ศึกษาในจังหวัดนครสวรรค์ ทีมวิจัยได้เลือกขอบเขตพื้นที่ศึกษาที่เป็นศูนย์เศรษฐกิจของ เมืองและในพื้นที่มีถนนที่มีศักยภาพสามารถพัฒนาให้เป็นพื้นที่ส่งเสริมและฟื้นฟูเศรษฐกิจได้ ขนาดพื นที่ศึกษา ไม่เกิน 1 ตารางกิโลเมตรและพิจารณาก าหนดรูปแบบการใช้ประโยชน์ของถนนในพื นที่ เพื่อพัฒนาปรับปรุง ฟื้นฟูทางกายภาพ สภาพแวดล้อมและพื นที่สาธารณะ ให้ส่งเสริมกิจกรรมทางเศรษฐกิจ สร้างปฏิสัมพันธ์และ คุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น โดยแบ่งรูปแบบของถนนเป็น 4 รูปแบบ ดังนี้ 1-3 ถนนลำดับที่ 1 ถนนสายหลัก (Main Street) แทนด้วยสีด า เป็นถนนที่ให้ความส าคัญกับทาง สัญจรของรถยนต์ส่วนบุคคลเป็นหลัก มีทางเดินเท้า และให้ความส าคัญกับทางสัญจรของรถขนส่งมวลชนและ จักรยานรองลงมาตามล าดับ ถนนสายหลักต้องมีความกว้างที่เหมาะสม สามารถลงทุนปรับปรุงฟื้นฟูเป็น สถานที่ติดตั งโครงสร้างพื้นฐานดิจิทัล ซึ่งจะก าหนดให้ถนนรอบขอบเขตของพื นที่พัฒนาย่านอัจฉริยะเป็นถนน สายหลัก ถนนลำดับที่ 2 ถนนสายรอง (Local Street) แทนด้วยสีส้ม เป็นถนนให้ความส าคัญกับทางสัญจร ของรถขนส่งมวลชนและทางส าหรับจักรยานเป็นหลัก จ ากัดการเข้าถึงของรถยนต์ส่วนบุคคลบ้างและยังคงมี ทางเดินเท้า ความกว้างของถนนน้อยกว่าเส้นทางหลัก สามารถลงทุนปรับปรุงฟื้นฟูเป็นสถานที่ติดตั งโครงสร้าง พื้นฐานดิจิทัล และมีการเชื่อมต่อกับถนนสายหลักกับพื นที่ภายในพืนที่พัฒนาย่านอัจฉริยะ ถนนลำดับที่ 3 ถนนชุมชน (Neighborhood Street) แทนด้วยสีเขียว เป็นถนนที่มีความกว้างไม่ มาก ส่วนใหญ่เป็นถนนในย่านที่อยู่อาศัย มีโครงข่ายที่เชื่อมต่อกับถนนสายรองและถนนสายหลัก เน้นให้ ความส าคัญกับทางเดินเท้าและพื นที่กิจกรรม พื นที่สีเขียวเป็นหลัก และค านึงถึงทางจักรยานรองลงมา แต่ยัง สามารถให้รถยนต์ส่วนบุคคลเข้ามาได้ โดยมีการจ ากัดหรือบริหารจัดการที่เหมาะสม เพื่อความปลอดภัยต่อการ สัญจรหลักด้วยการเดินในพื้นที่ ถนนลำดับที่ 4 ถนนสายส่งเสริมและฟื้นฟูเศรษฐกิจ (Economic Street หรือ Street Mall) แทนด้วยสีแดง เป็นถนนที่สามารถเข้าถึงได้ง่ายจากถนนสายหลักและสายรอง โดยเน้นให้ความส าคัญกับการ ส่งเสริมกิจกรรมการค้าขายและการเดินเท้าเป็นหลัก เพื่อเพิ่มกิจกรรมทางเศรษฐกิจสองข้างทาง ด้วยการฟื้นฟู ปรับปรุงขยายทางเท้าและสภาพแวดล้อม เพิ่มพื นที่การเดิน แต่ยังสามารถให้เป็นทางสัญจรของรถยนต์ รถขนส่งมวลชนและจักรยานด้วยได้ ทั้งนี้ ต้องคำนึงถึงการจำกัดหรือบริหารจัดการและการก าหนดมาตรการ ควบคุมระบบการสัญจรในพื้นที่อย่างเหมาะสม โดยพื้นที่ศึกษาอยู่บริเวณสถานีขนส่งผู้โดยสารระหว่างจังหวัด จังหวัดนครสวรรค์ ขอบเขตพื้นที่ ศึกษาประมาณ 0.62 ตารางกิโลเมตร โดยมีทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 1 ไปยังจังหวัดเชียงใหม่ และทางหลวง แผ่นดินหมายเลข 117 ไปยังจังหวัดพิษณุโลก บริเวณดังกล่าวมีศักยภาพในการพัฒนาพืนที่ในอนาคตเป็น อย่างยิ่ง ทั้งการพัฒนารอบสถานีขนส่ง การส่งเสริมเมืองแห่งการเดินเชื่อมบริเวณสวนสาธารณะ เป็นต้น
ระดับ
วิธีการวิจัย	4.1.1 ปฏิบัติการออกแบบเมืองและการรับฟังความคิดเห็นจากประชาชน คือ โครงการการพัฒนา แพลตฟอร์มต้นแบบกฎบัตรเมืองอัจฉริยะเพื่อยกระดับขีดความสามารถทางเศรษฐกิจและสังคม สู่นครสวรรค์ เมืองแห่งการเรียนรู้ วันที่ 28-29 ตุลาคม พ.ศ. 2564 และ การประชุมเชิงปฎิบัติการ Workshop 2 วันที่ 12 พฤศจิกายน พ.ศ. 2564 โดยแบ่งเป็นการบรรยายให้ความรู้ พร้อมการส ารวจข้อคิดเห็นด้วย แบบสอบถาม และการประชุมปฏิบัติการ (Workshop) มีรายละเอียดดังนี้ 1) การบรรยายให้ความรู้และการส ารวจข้อคิดเห็นด้วยแบบสอบถาม การฝึกอบรมในห้องประชุมเป็นการบรรยายเพื่อให้ความรู้เกี่ยวกับเกณฑ์การออกแบบย่าน นวัตกรรมอัจฉริยะของ Smart Growth, LEED และ Form-Based Codes และรับฟังข้อเสนอแนะจาก ผู้เข้าร่วมประชุม ดำเนินการตามแผนงานของโครงการการพัฒนาแพลตฟอร์มต้นแบบกฎบัตรเมืองอัจฉริยะ เพื่อยกระดับขีดความสามารถทางเศรษฐกิจและสังคมสู่นครสวรรค์เมืองแห่งการเรียนรู้ โดยจัดการฝึกอบรม และสอบถามความคิดเห็นในวันที่ 28 ตุลาคม พ.ศ. 2564 มีผู้เข้าร่วมทั้งเจ้าหน้าที่เทศบาลและผู้อยู่อาศัยใน พื้นที่ออกแบบ มีจุดประสงค์เพื่อให้เข้าใจแนวทางการออกแบบย่านนวัตกรรมอัจฉริยะ รวมไปถึงข้อดีข้อเสีย หรือผลกระทบที่จะเกิดขึ้น พร้อมทั้งให้ประชาชนในแต่ละภาคส่วนแสดงความคิดเห็นด้วยการกรอก แบบสอบถามและการถามตอบในช่วงเวลาของการประชุม มีรายละเอียดประ??อบด้วย ผู้ตอบแบบสอบถามทั้งหมด 34 คน แบ่งเป็นชาย 11 คน คิดเป็นร้อยละ 32.4 หญิง 23 คน คิดเป็นร้อยละ 67.6 ซึ่งมีอายุ 18-73 ปี ส่วนใหญ่ประกอบอาชีพเป็นผู้ประกอบการธุรกิจ รับราชการ รับจ้าง ทั่วไป และแม่บ้าน โดยในจ านวนผู้ตอบแบบสอบถามนี้มีผู้ที่อาศัยอยู่ในพื้นที่ Smart block จ านวน 12 คน คิดเป็นร้อยละ 35.3 และไม่ได้อยู่ในพื้นที่ Smart block จำนวน 22 คน คิดเป็น 64.75 ถึงแม้จะไม่ได้อาศัยอยู่ ในพื้นที่ Smart block แต่เป็นผู้ที่มีความเกี่ยวข้องด้านกิจกรรมเศรษฐกิจและสังคมและมีสถานที่ท างาน อยู่ในพื้นที่ Smart block โดยในการออกแบบสอบถามนี้ ทางผู้วิจัยได้ออกแบบสอบถามความเข้าใจในการ ปฏิบัติการออกแบบย่านนวัตกรรมอัจฉริยะ 5 ประเด็น สรุปผลได้ ดังนี้ 1.1) ข้อคิดเห็นด้านข้อดีของการออกแบบย่านให้กระชับเพียงใด จากแบบสอบถาม มีผู้ที่เห็นด้วยมาก จ านวน 18 คน คิดเป็นร้อยละ 52.9 รองลงมาคือ เห็นด้วย มากที่สุด จ านวน 14 คน คิดเป็นร้อยละ 41.2 และเห็นด้วยปานกลาง 2 คน คิดเป็นร้อยละ 5.9 1.2) ความเข้าใจวิธีการที่ช่วยเพิ่มประชากรเข้าสู่ย่านเพื่อหล่อเลี้ยงเศรษฐกิจให้ยั่งยืนเพียงใด จากแบบสอบถาม มีผู้ที่เห็นด้วยมากกับวิธีการต่างๆที่ช่วยเพิ่มประชากรเข้าสู่ย่านเพื่อหล่อเลี้ยงเศรษฐกิจและการค้าขายให้ยั่งยืน จ านวน 15 คน คิดเป็นร้อยละ 44.1 รองลงมาคือ เห็นด้วยปานกลาง จำนวน 10 คน คิดเป็นร้อยละ 29.4 และเห็นด้วยมากที่สุด จำนวน 9 คน คิดเป็นร้อยละ 26.5 1.3) ข้อคิดเห็นการลงทุนบนทำเลที่ตั้งที่มีศักยภาพสูงต่อความคุ้มค่าเพียงใด จากแบบสอบถาม มีผู้ที่เห็นด้วยกับการลงทุนให้คุ้มค่าบนท าเลที่ตั้งที่มีศักยภาพสูงมากที่สุด จำนวน 15 คน คิดเป็นร้อยละ 44.1 รองลงมาคือ เห็นด้วยมาก จำนวน 14 คน คิดเป็นร้อยละ 41.2 และเห็นด้วยปานกลาง จำนวน 5 คน คิดเป็นร้อยละ 14.7 1.4) ความคิดเห็นด้านประโยชน์ของการสร้างย่านการเดินเพียงใด จากแบบสอบถาม มีผู้ที่เห็นประโยชน์ของการสร้างย่านการเดินด้วยมากที่สุด จำนวน 18 คน คิดเป็นร้อยละ 52.9 รองลงมาคือ เห็นด้วยมาก จำนวน 14 คน คิดเป็นร้อยละ 41.2 และเห็นด้วยปานกลางจำนวน 2 คน คิดเป็นร้อยละ 5.9 1.5) ข้อคิดเห็นด้านแนวคิดการพัฒนาย่านนวัตกรรมอัจฉริยะเพียงใด จากแบบสอบถาม มีผู้ที่เห็นด้วยกับแนวคิดการพัฒนาย่านนวัตกรรมอัจฉริยะมากที่สุด จำนวน 18 คนคิดเป็นร้อยละ 52.9 รองลงมาคือ เห็นด้วยมาก จ านวน 15 คน คิดเป็นร้อยละ 44.1 และเห็นด้วยปานกลางจำนวน 1 คน คิดเป็นร้อยละ 2.9 2) ข้อเสนอแนะจากผู้ตอบแบบสอบถาม 2.1) สนับสนุนพร้อมร่วมผลักดันให้เกิดย่านนวัตกรรมเพื่อกระตุ้นการพัฒนาธุรกิจขนาดย่อม 2.2) เทศบาลต้องค านึงถึงความเป็นไปได้ของการออกแบบปรับปรุงฟื้นฟูอาคารและสถานที่ รวมถึงการดำเนินกิจกรรมเศรษฐกิจและความคล่องตัวในการสัญจรของประชาชนในพื้นที่และนักท่องเที่ยวในการใช้ประโยชน์และการให้บริการสิ่งอำนวยความสะดวก 2.3) ต้องการให้การดำเนินการพัฒนาย่านนวัตกรรมอัจฉริยะเพื่อกระตุ้นการพัฒนาเมือง ซึ่งจะก่อให้เกิดความเจริญแก่จังหวัด 2.4) แนวคิดการพัฒนาย่านนวัตกรรมเป็นแนวพัฒนาเศรษฐกิจในอนาคตที่ดี 2.5) เป็นกลไกที่ดีที่ทำให้มีความเจริญของจังหวัดมากขึ้น 2.6) ต้องการให้มีการลงทุนของกลุ่มธุรกิจขนาดใหญ่ เพื่อที่จะให้มีศักยภาพในการจ้างงาน 4.1.2 การจัดประชุมปฏิบัติการ (Workshop) การจัดประชุมปฏิบัติการ (Workshop) มีทั้งหมด 2 ครั้ง ประกอบด้วยการปฏิบัติการออกแบบย่านนวัตกรรมอัจฉริยะ ในวันที่ 29 ตุลาคม พ.ศ. 2564 และการประชุมเชิงปฎิบัติการ Workshop 2ในวันที่ 12 พฤศจิกายน พ.ศ. 2564 มีรายละเอียดและประเด็นสำคัญ ดังนี้ 1) ปฏิบัติการออกแบบย่านอัจฉริยะ การปฏิบัติการออกแบบย่านอัจฉริยะ จัดประชุมในวันที่ 29 ตุลาคม พ.ศ. 2564 ซึ่งจัดขึ้นภายหลังการประชุมโครงการการพัฒนาแพลตฟอร์มต้นแบบกฎบัตรเมืองอัจฉริยะเพื่อยกระดับขีดความสามารถทางเศรษฐกิจและสังคม สู่นครสวรรค์เมืองแห่งการเรียนรู้ ณ เทศบาลนครนครสวรรค์ ในวันที่ 28 ตุลาคม พ.ศ. 2564 โดยการจัดประชุมในครั้งนี้ นักวิจัยได้บรรยายให้ความรู้เพิ่มเติมด้านเกณฑ์และตัวชี้วัดการออกแบบย่านนวัตกรรมอัจฉริยะ มีผู้เข้าร่วมทั้งส่วนราชการ ภาคเอกชน และประชาชนที่ให้ความสนใจในการออกแบบย่านนวัตกรรมอัจฉริยะจ านวนมาก โดยแบ่งกลุ่มของผู้เข้าร่วมออกเป็น 2 กลุ่ม เพื่อให้ผู้เข้าร่วมได้มีการระดมความคิดและแลกเปลี่ยนข้อคิดเห็นในการออกแบบเมืองของตนเอง ซึ่งทีมผู้วิจัยเป็นผู้ช่วยเหลือสนับสนุนข้อมูล และชี้แนะแนวทางการพัฒนา รายละเอียดดังนี้ การปฏิบัติการครั้งนี้ นักวิจัยได้ทดสอบออกแบบสถาปัตยกรรมและวางผังกรอบแนวคิดการพัฒนา โดยการออกแบบตามเกณฑ์ Smart Growth, LEED และ Form-Based Codes (FBCs) เป็นการทดสอบความ เข้าใจในการออกแบบย่านนวัตกรรมอัจฉริยะในพื้นที่ Smartblock รอบสถานีขนส่ง โดยเน้นการใช้เกณฑ์ของ FBCs กำหนดรูปแบบของอาคารและสภาพแวดล้อม ทั้งนี้ได้เปิดโอกาสให้ผู้เข้าร่วมช่วยกันออกแบบปรับปรุงรูปแบบการจัดวางอาคารและการก าหนดกิจกรรมเศรษฐกิจ โดบมีเป้าหมายการพัฒนาการใช้ประโยชน์อาคาร และพื้นที่ตามแนวตั้งเพื่อลดการกระจัดกระจายของเมืองหรือการสร้างความกระชับ ซึ่งเป็นการวางแผนยุทธศาสตร์ให้กับพื้นที่ในอีก 15 ปีข้างหน้า 2) การประชุมเชิงปฎิบัติการ Workshop 2 การประชุมเชิงปฎิบัติการ Workshop 2 เป็นการประชุมปฏิบัติในพื้นที่ศึกษาหรือ Smartblock สถานีขนส่งนครสวรรค์ โดยมีผู้อยู่อาศัยในพื้นที่และผู้ที่มีส่วนได้ส่วนเสียในบริเวณโดยรอบเข้าร่วม จัดประชุม วันที่ 12 พฤศจิกายน 2564 ด าเนินการโดยผู้วิจัยและผู้แทนจากเทศบาลนครนครสวรรค์ การประชุมมี เป้าหมายสอบถามประเด็นปัจจัยการใช้ประโยชน์ของพื้นที่ พร้อมข้อคิดเห็นการก าหนดย่านนวัตกรรม เศรษฐกิจในแต่ละบริเวณของเทศบาล โดยเสนอให้มีการคาดการณ์จ านวนประชากรในแต่ละศูนย์เพื่อให้ ผู้เข้าร่วมพิจารณาให้ความเห็น จากสอบถามปัจจัยการใช้ที่ดินและอาคารจากผู้เข้าร่วมการปฏิบัติการ กลุ่มตัวอย่างได้สรุปประเด็น สภาพปัญหาของเมืองเป็นส่วนใหญ่ ผู้ที่เข้าร่วมปฏิบัติการนับเป็นผู้แทนจากกลุ่มตัวอย่าง ข้อมูล ส่วนหนึ่งอาจไม่สามารถวัดผลออกมาได้ในด้านระยะห่างระหว่างบ้านกับสถานที่ท างาน ซึ่งผลจากการสอบถาม พบว่าส่วนใหญ่จะอาศัยอยู่และมีสถานที่ท างานในพื้นที่ Smartblock ซึ่งเป็นไปตามเกณฑ์ Smart Growth ที่ประชาชนสามารถอยู่อาศัยและท างานในบริเวณนั้นได้ไม่ต้องเดินทาง ท าให้ลดค่าใช้จ่ายในการเดินทาง การประชุมในครั้ง ท าให้มีข้อสรุปเบื้องต้นว่า ผู้อาศัยส่วนหนึ่งใน Smartblock เทศบาลนครนครสวรรค์มีที่อยู่ อาศัยในพื้นที่ สามารถท างานได้ในบริเวณเดียวกัน โดยการออกแบบย่านจ าเป็นต้องให้ความส าคัญต่อการ สัญจรรูปแบบการเดินและการเชื่อมต่อโครงข่ายการเดินสำหรับการระดมความคิดเห็นแนวทางการพัฒนาย่านนวัตกรรมของเทศบาลนครนครสวรรค์ ในอนาคต ผู้เข้าร่วมส่วนใหญ่เห็นด้วยที่ให้การก าหนดต าแหน่งที่ตั้งของศูนย์เศรษฐกิจและกำหนดประเภท กิจกรรมเศรษฐกิจ ทั้งนี้ ในการก าหนดต าแหน่งที่ตั้งและกิจกรรมเศรษฐกิจ ผู้วิจัยได้ให้ผู้เข้าร่มประชุมเสนอและ คาดการณ์จ านวนประชากรประจ าและชั่วคราวในอนาคต เพื่อเป็นปัจจัยหลักในการก าหนดรูปแบบ ของย่าน ซึ่งจากผลการปฏิบัติการ ผู้ร่วมประชุมก าหนดให้มีย่านนวัตกรรมเศรษฐกิจอัจฉริยะของเทศบาลนคร นครสวรรค์ จ านวน 8 แห่ง และได้คาดการณ์จ านวนประชากร รายละเอียดดังนี้ ย่านที่ 1 บริเวณพื้นที่ Smartblock จำนวนประชากรประจำ 30,000 คน ประชากรชั่วคราว 30,000 คน ย่านที่ 2 บริเวณสถานีปากน้ำโพ จำนวนประชากรประจำ 3,000 คน ประชากรชั่วคราว 3,000 คน ย่านที่ 3 จำนวนประชากรประจ า 5,000 คน ประชากรชั่วคราว 3,000 คน ย่านที่ 4 บริเวณศรีนคร จ านวนประชากรประจำ 3,000 คน ประชากรชั่วคราว 10,000 คน ย่านที่ 5 บริเวณตลาดน้ าปากน้ าโพ จำนวนประชากรประจ า 12,000 คน ประชากรชั่วคราว 3,000 คน ย่านที่ 6 บริเวณสถานีรถไฟนครสวรรค์ (หนองปลิง) จำนวนประชากรประจ า 5,000 คน ประชากร ชั่วคราว 6,000 คน ย่านที่ 7 บริเวณเคหะ จำนวนประชากรประจำ 8,000 คน ประชากรชั่วคราว 3,000 คน ย่านที่ 8 บริเวณวัดไทร จำนวนประชากรประจำ 6,000 คน ประชากรชั่วคราว 3,000 คน

หมายเลขโครงการ	A15F640112
ชื่อโครงการ	การวิจัยเชิงบูรณาการเพื่อขับเคลื่อนสถาบันการเรียนรู้ของคนทุกวัยในบทบาทกลไกสนับสนุนความเป็นเมืองแห่งการเรียนรู้จังหวัดระยองโดยความร่วมมือขององค์การบริหารส่วนจังหวัดระยองและภาคีเครือข่าย ระยะที่ 2
หัวหน้าโครงการ	นางประภาภัทร นิยม
ทีมวิจัย	สถาบันอาศรมศิลป์
วันเริ่มต้น	2021-06-01
Objective	1.3.1 สร้างนวัตกรรมกลไกระบบนิเวศการเรียนรู้ของจังหวัดระยอง โดยการจัดตั้งสถาบันการเรียนรู้ของ คนทุกช่วงวัยจังหวัดระยองเพื่อสนับสนุนความเป็นเมืองแห่งการเรียนรู้ได้อย่างยั่งยืน 1.3.2 สร้างองค์ความรู้ในการจัดระบบการพัฒนาชุดสาระการเรียนรู้และแหล่งเรียนรู้ที่ตอบโจทย์ของ จังหวัดระยองในการพัฒนาคนให้ทันการพัฒนาเมือง 1.3.3 พัฒนาต้นแบบแพลตฟอร์มการเรียนรู้ใหม่ของคนระยองทั้งออนไลน์และออฟไลน์ (Learning Space & Learning Platform) ที่ประมวลและจัดระบบชุดสาระการเรียนรู้และแหล่งเรียนรู้ เพื่อ สร้างช่องทางการเข้าถึงการเรียนรู้ที่มีประสิทธิภาพและเหมาะสมกับบริบทของจังหวัดระยอง 1.3.4 ประเมินผลลัพธ์ของการทดลองพัฒนาและบริหารจัดการแหล่งเรียนรู้ที่เกิดขึ้นกับภาคีเครือข่าย และ/หรือกลุ่มเป้าหมายอื่น ๆ
Abstract	โครงการวิจัยนี้การวิจัยเชิงปฏิบัติการผ่านปฏิบัติการเมืองแห่งการเรียนรู้ (Learning City Lab) ที่ผสมผสานวิธีห้องปฏิบัติการทางสังคม (Social Lab) และการคิดเชิงออกแบบ (Design Thinking) โดยมีวัตถุประสงค์ คือ ๑.) สร้างนวัตกรรมกลไกระบบนิเวศการเรียนรู้ของจังหวัดระยอง โดยการจัดตั้งสถาบันการเรียนรู้ของคนทุกช่วงวัยจังหวัดระยองเพื่อสนับสนุนความเป็นเมืองแห่งการเรียนรู้ได้อย่างยั่งยืน ๒.)สร้างองค์ความรู้ในการจัดระบบการพัฒนาชุดสาระการเรียนรู้และแหล่งเรียนรู้ที่ตอบโจทย์ของจังหวัดระยองในการพัฒนาคนให้ทันการพัฒนาเมือง ๓.) พัฒนาต้นแบบแพลตฟอร์มการเรียนรู้ใหม่ของคนระยองทั้งออนไลน์และออฟไลน์ (Learning Space & Learning Platform) ที่ประมวลและจัดระบบชุดสาระการเรียนรู้และแหล่งเรียนรู้ เพื่อสร้างช่องทางการเข้าถึงการเรียนรู้ที่มีประสิทธิภาพและเหมาะสมกับบริบทของจังหวัดระยอง ๔.) ประเมินผลลัพธ์ของการทดลองพัฒนาและบริหารจัดการแหล่งเรียนรู้ที่เกิดขึ้นกับภาคีเครือข่าย และ/หรือกลุ่มเป้าหมายอื่น ๆ ผลที่ได้รับ คือ ๑.) การค้นพบกลไกขับเคลื่อนพื้นที่นวัตกรรมการศึกษาสู่ระยองเมืองน่าอยู่ สู่การเป็นจังหวัดจัดการศึกษาด้วยตนเองด้วย “โมเดลตำบลจัดการเรียนรู้ด้วยตนเอง” ในการเชื่อมร้อยมุมมองภาพรวมระดับบุคคลเชิงพื้นที่สู่ “กระบวนการเรียนรู้ระดับเมือง” ๒.) เกิดการรวบรวมองค์ความรู้ที่นำมาพัฒนาเป็นชุดสาระการเรียนรู้และแหล่งเรียนรู้ที่ตอบโจทย์ของจังหวัดระยองจำนวน ๕ ชุด ได้แก่ ชุดนักสร้างบ้านแปงเมือง ชุดกระบวนการค้นหาต้นทุนชุมชน ชุดสัมผัสคุณค่าผ้าตากะหมุก ชุดสนุกไม่จักกะบอก (สนุกสนาน) รู้รักษ์ภาษาถิ่นระยอง และชุดลิ้มรสอาหารท้องถิ่นเมืองระยอง ๓.)การพัฒนาแพลตฟอร์มขับเคลื่อนปฏิบัติการการพัฒนาเมืองแห่งการเรียนรู้ทั้งออนไลน์และออฟไลน์ ให้เกิดการเชื่อมโยงการรับรู้ตั้งแต่ระดับหน่วยย่อย บุคคล ตำบลไปสู่ความเข้าใจเป้าหมายการพัฒนาระดับจังหวัดและสังคมในวงกว้างไปพร้อมกัน ๔.) เกิดการขยายผลการประสานพลังภาคีเครือข่ายขับเคลื่อนเมืองแห่งการเรียนรู้ร่วมกับสถาบันการเรียนรู้ของคนทุกช่วงวัย ทั้งในเชิงพื้นที่ระดับตำบลและเชิงเนื้อหาจากปราชญ์ท้องถิ่นหรือบุคคลผู้มีองค์ความรู้เฉพาะในพื้นที่ต่างๆ เข้ามารวมตัวกัน เพื่อรวบรวมองค์ความรู้สู่การจัดระบบทำเป็นชุดสาระการเรียนรู้ รวมทั้งพัฒนาพื้นที่แหล่งเรียนรู้ ที่สามารถนำไปขยายผลรองรับการจัดการเรียนรู้เพื่อสร้างระบบนิเวศการเรียนรู้ใหม่ในการพัฒนาคนระยองทุกช่วงวัยให้เท่าทันการเปลี่ยนแปลงของเมืองและรู้รักษ์คุณค่ารากเหง้าและอัตลักษณ์ของเมืองให้คงไว้ได้
Tag	เมืองแห่งการเรียนรู้,โครงการวิจัยเชิงบูรณาการ,สถาบันการเรียนรู้ของคนทุกวัย,จังหวัดระยอง
ปี	2565
รายละเอียด	การพัฒนาเมืองของจังหวัดระยองตลอดระยะเวลาที่ผ่านมาส่งผลให้เกิดความเปลี่ยนแปลงอย่าง รวดเร็วในหลายมิติ ในทางเศรษฐกิจการขยายตัวของภาคอุตสาหกรรมทำให้การเติบโตทางเศรษฐกิจของ ระยองเพิ่มขึ้นอย่างมาก จนกลายเป็นจังหวัดที่มีรายได้ประชากรต่อหัว (GPP per Capita) สูงที่สุดในประเทศ ถึง 1.1 ล้านบาทต่อคน ซึ่งไม่สะท้อนรายได้ที่แท้จริงของประชาชนที่มีผู้ประกอบอาชีพด้านเกษตรกรรมจำนวน มาก แต่กลับมีสัดส่วนรายได้อยู่เพียงร้อยละ 3 ของรายได้จังหวัด โดยช่องว่างดังกล่าวมีแนวโน้มเพิ่มสูงมากขึ้น อย่างต่อเนื่อง รวมถึงเกิดการอพยพเข้ามาของแรงงานที่กลายเป็นประชากรแฝงจำนวนมากกว่าร้อยละ 70 ของประชากรระยอง และการขยายตัวของเมืองเพื่อรองรับประชากรที่เพิ่มขึ้น ปัจจุบันการเข้ามาของโครงการพัฒนาระเบียงเศรษฐกิจพิเศษภาคตะวันออก (Eastern Economic Corridor) ยิ่งเป็นแรงขับที่ทำให้สถานการณ์ดังกล่าวทวีความรุนแรงและรวดเร็วยิ่งขึ้น ทำให้เกิดผลกระทบต่อ การพัฒนาความเป็นเมืองโดยเฉพาะทางด้านโครงสร้างพื้นฐานและด้านการพัฒนาพื้นที่เมืองไปสู่การรองรับ กิจกรรมทางเศรษฐกิจและสังคมแบบเมือง ซึ่งก่อให้เกิดปัญหาทางด้านมลภาวะ สุขภาพ และคุณภาพชีวิต รวม ไปถึงปัญหาการพัฒนาคนให้มีทักษะทันต่อการจ้างงานและเศรษฐกิจในอนาคต ดังนั้น จังหวัดระยองและคน ระยองจึงมีความจำเป็นที่จะต้องเร่งปรับตัวให้เท่าทันและเตรียมความพร้อมเพื่อตอบรับกับความเปลี่ยนแปลง ของเมือง ที่เริ่มเปลี่ยนจากการเป็นเมืองสามขา (เกษตร ท่องเที่ยว และอุตสาหกรรม) มาสู่เมืองที่แนวคิดที่ แตกต่างกันใน 2 ขั้วการพัฒนา คือ การพัฒนาสู่ความเจริญทางเทคโนโลยีและอุตสาหกรรมทางฝั่งตะวันตก ของเมือง และแนวทางการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติทางฝั่งตะวันออกของเมือง ซึ่งเป็นความย้อนแย้งและมี ความซับซ้อนทั้งจากความแตกต่างหลากหลายของบริบทต่าง ๆ ในจังหวัด และจากการพัฒนาเมืองอย่าง รวดเร็วจนคนยังไม่สามารถปรับตัวพัฒนาให้ทันการเปลี่ยนแปลงของเมืองได้ ดังนั้น จังหวัดระยองจึงได้จัดทำแผนยุทธศาสตร์การศึกษาจังหวัดระยอง พ.ศ. 2561-2564 ขึ้น ซึ่งมี วิสัยทัศน์ คือ “การจัดการศึกษาสำหรับคนทุกช่วงวัยที่ตอบโจทย์บริบทระยอง เท่าเทียม ทั่วถึง เท่าทัน สมดุล ร่วมสร้างระยองให้เป็นเมืองน่าอยู่ และเป็นต้นแบบในการผลิตและพัฒนากำลังคน สู่การขับเคลื่อน เศรษฐกิจและสังคม” โดยมีพันธกิจสำคัญ ประกอบด้วย 1) ส่งเสริมการจัดการศึกษาสำหรับคนระยองทุกช่วง วัยที่ตอบโจทย์บริบทระยอง เท่าเทียม ทั่วถึง เท่าทัน และสมดุล 2) สร้างระบบบริหารจัดการศึกษาทุกระดับ เพื่อผลิตและพัฒนากำลังคนในจังหวัดระยองทุกช่วงวัย 3) สร้างเครือข่ายพลังความร่วมมือในการจัดการศึกษา ระหว่างสถานศึกษา ครอบครัว ชุมชน สถานประกอบการ องค์กรภาครัฐและเอกชน 4) พัฒนาครูและบุคลากร ทางการศึกษาให้เป็นผู้อำนวยการจัดการเรียนรู้ 5) พัฒนาหลักสูตรระยอง (Rayong MARCO) แหล่งเรียนรู้ และศูนย์สร้างสรรค์ปัญญาเพื่อการเรียนรู้ตลอดชีวิตและสร้างศักยภาพคนระยอง นอกจากนั้น จังหวัดระยองยังได้รับการคัดเลือกให้เป็น 1 ใน 8 จังหวัด (ระยอง เชียงใหม่ ภูเก็ต สตูล กาญจนบุรี และสามจังหวัดชายแดนภาคใต้) ในโครงการพัฒนาพื้นที่นวัตกรรมการศึกษา ตามประกาศ พระราชบัญญัติพื้นที่นวัตกรรมการศึกษา พ.ศ. 2562 เพื่อเป็นพื้นที่ทดลองการกระจายอำนาจการจัดการศึกษา การสร้างนวัตกรรมทางการศึกษาเพื่อยกระดับผลลัพธ์การเรียนรู้ของผู้เรียน จึงเป็นโอกาสสำคัญที่ทำให้จังหวัด ระยองสามารถกำหนดแนวทางเพื่อพัฒนาคุณภาพการศึกษาสู่การพัฒนาคุณภาพคนระยองอย่างรอบด้านด้วย ตนเอง เพื่อเตรียมการรองรับการเป็นจังหวัดจัดการตนเองด้านการศึกษาในอนาคต ดังนั้น ในปี พ.ศ. 2563 องค์การบริหารส่วนจังหวัดระยอง จึงได้ร่วมกับสถาบันอาศรมศิลป์ในบทบาท นักวิชาการในพื้นที่และผู้ร่วมขับเคลื่อนการดำเนินงาน (Active Partner) จัดทำ โครงการ วิจัยปฏิบัติการเพื่อ พัฒนาสถาบันการเรียนรู้ของคนทุกช่วงวัยให้เป็นกลไกสนับสนุนความเป็นเมืองแห่งการเรียนรู้จังหวัดระยอง โดยความร่วมมือขององค์การบริหารส่วนจังหวัดระยองและภาคีเครือข่าย ซึ่งนับเป็นโครงการในระยะที่ 1 โดย นำกระบวนการปฏิบัติการเมืองแห่งการเรียนรู้ (Learning City Lab) ที่สถาบันอาศรมศิลป์พัฒนาขึ้นจากการ ประยุกต์กระบวนการห้องปฏิบัติการทางสังคม (Social Lab) และการคิดเชิงออกแบบ (Design Thinking) มา เป็นกระบวนการในการดำเนินงานตามกรอบเมืองแห่งการเรียนรู้ของ UNESCO เพื่อค้นหาบุคคลหลัก (Key Person) ที่เป็นตัวจริงในการทำงานส่งเสริมการพัฒนาและสร้างการเรียนรู้ในมิติต่าง ๆ ในจังหวัดระยอง ทั้ง บุคคลในระดับนโยบายไปจนถึงระดับปฏิบัติการที่เป็นคนเล็กคนน้อยที่พยายามแก้ปัญหาและจัดการเรียนรู้ใน พื้นที่จากทุกภาคส่วน ทั้งภาครัฐ เอกชน การศึกษา สื่อมวลชน ประชาสังคมและชุมชน เข้ามาเป็นภาคี เครือข่าย (Stakeholders) ในการขับเคลื่อนการจัดตั้งสถาบันการเรียนรู้ของคนทุกช่วงวัยจังหวัดระยอง โดย ดึงแนวคิดและคุณค่าของแต่ละบุคคลมาสื่อสารเพื่อให้ทุกคนได้เข้ามาทำความรู้จักกัน ทั้งแนวคิด ทัศนคติการ ดำเนินงานและประเด็นปัญหา (Pain Point) ที่เกิดจากผลกระทบของการเปลี่ยนแปลงของเมืองร่วมกัน ผ่าน การสร้างกระบวนการมีส่วนร่วมด้วยการจัดกลุ่มสนทนาแลกเปลี่ยนเรียนรู้และร่วมสะท้อนคิด (Reflection) ทั้งกลุ่มไลน์และการประชุมผ่านระบบออนไลน์ใน 3 กลุ่มย่อยที่แต่ละคนสนใจ ได้แก่ กลุ่มการพัฒนาเมืองแห่ง อนาคต กลุ่มอัตลักษณ์ระยอง กลุ่มการเรียนรู้ใหม่ เพื่อให้เกิดการร่วมคิด ร่วมหาวิธีแก้ไขต่อโจทย์ปัญหาและ สถานการณ์ของจังหวัดระยองและบริบทที่ตนอยู่อาศัย จนเกิดเป็นความเห็นอกเห็นใจกัน (Empathy) และ สร้างความสัมพันธ์ (Relationship) ที่ดีต่อกัน จากการเห็นคุณค่าและความสำคัญของทุกคน ด้วยความ ตระหนักว่าทุกคนทุกภาคส่วนนั้นล้วนมีความเชื่อมโยงและส่งผลกระทบซึ่งกันและกัน เพื่อนำมาสู่การสานพลัง ของทุกคนสู่พลังที่ยิ่งใหญ่ในการร่วมลงมือปฏิบัติในการพัฒนาเมืองและคุณภาพชีวิตร่วมกัน จากกระบวนการ ดังกล่าวจึงส่งผลให้เกิดการรวมกลุ่มทางสังคมของภาคีเครือข่ายในจังหวัดระยองจำนวน 65 องค์กร/ หน่วยงาน/กลุ่ม (118 คน) โดยแบ่งออกเป็น กลุ่มผู้ให้บริการการเรียนรู้ในพื้นที่ (Learning Providers) หรือ ภาคีเครือข่ายที่เรียกว่า “คณะทำงานขับเคลื่อนการเรียนรู้ (RILA’s Move)” จำนวน 45 กลุ่ม/หน่วยงาน/ องค์กร และภาคีเครือข่ายสนับสนุนสถาบันการเรียนรู้ของคนทุกช่วงวัยจังหวัดระยอง จำนวน 20 กลุ่ม/ หน่วยงาน/องค์กร ซึ่งภาคีเครือข่ายทุกภาคส่วนได้ร่วมนำผลลัพธ์จากการดำเนินงานแลกเปลี่ยนเรียนรู้ร่วมกัน นำเสนอต่อผู้ว่าราชการจังหวัดระยอง นายชาญนะ เอี่ยมแสง และนายกองค์การบริหารส่วนจังหวัดระยอง เมื่อ วันที่ 2 สิงหาคม 2564 ซึ่งได้รับความเห็นชอบให้ดำเนินงานต่อเนื่อง ดังมีประเด็นสำคัญประกอบด้วย ร่าง แนวคิดและรูปแบบการบริหารจัดการกลไกขับเคลื่อนระบบนิเวศการเรียนรู้ของคนระยองทุกวัย ในรูปแบบ องค์กรหรือสถาบันโดยใช้ชื่อเบื้องต้นว่า “สถาบันการเรียนรู้ของคนทุกช่วงวัยจังหวัดระยอง” (Rayong Inclusive Learning Academy: RILA) รวมทั้งการจัดประเภทของชุดสาระการเรียนรู้ที่ตอบโจทย์วิถีชีวิตและ บริบทของจังหวัดระยองใน 3 หมวดการเรียนรู้ จากการระดมความคิดเห็นของภาคีเครือข่ายทุกภาคส่วน ประกอบด้วย หมวดการเรียนรู้ระดับเมือง หมวดอัตลักษณ์ระยอง และหมวดการเรียนรู้ใหม่ที่จะนำไปสู่การ จัดทำแพลตฟอร์มการเรียนรู้แบบผสมผสานทั้งออนไลน์และออฟไลน์ (Blended Learning Platform) เพื่อให้ คนระยองทุกช่วงวัยเข้าถึงการเรียนรู้เพื่อพัฒนาศักยภาพตนได้ โดยมีแนวคิดริเริ่มการพัฒนาพื้นที่เทศบาลนำ ร่อง 2 แห่ง ที่เป็นภาพสะท้อนถึงผลกระทบจากการพัฒนาเมืองที่มีความย้อนแย้งของ 2 ขั้วการพัฒนา คือ เทศบาลตำบลเนินพระ ในประเด็นสถานการณ์การพัฒนาเมืองสีเขียว (Green City) เพื่อตอบเป้าหมาย อุตสาหกรรมเชิงนิเวศ และเทศบาลตำบลปากน้ำประแส ในประเด็นสถานการณ์การฟื้นฟูชุมชนประมงสู่ เศรษฐกิจใหม่และการฟื้นฟูระบบนิเวศสู่การพัฒนาชุมชนยั่งยืน เพื่อให้เป็นต้นแบบเมืองแห่งการเรียนรู้ใน ระดับจังหวัดต่อไป จากที่กล่าวมาจึงเป็นที่มาของการดำเนินงานโครงการ การวิจัยเชิงบูรณาการเพื่อขับเคลื่อนสถาบัน การเรียนรู้ของคนทุกวัยในบทบาทกลไกสนับสนุนความเป็นเมืองแห่งการเรียนรู้จังหวัดระยองโดยความร่วมมือ ขององค์การบริหารส่วนจังหวัดระยองและภาคีเครือข่าย ระยะที่ 2 โดยมีจุดเน้นในการพัฒนาระบบนิเวศเมือง แห่งการเรียนรู้ระยอง (Rayong Learning City Ecosystem) ผ่านการดำเนินงาน 3 องค์ประกอบ คือ 1) การ สร้างนวัตกรรมองค์กรเพื่อให้เกิดระบบนิเวศการเรียนรู้ระดับเมือง (Learning City Mechanism) 2) การ พัฒนาชุดสาระการเรียนรู้และแหล่งเรียนรู้ที่ตอบสนองต่อเป้าหมายการพัฒนาเมืองและคนระยอง (Inclusive Learning System และ 3) การพัฒนาแพลตฟอร์มการเรียนรู้แบบผสมผสาน (Blended Learning Platform) ทั้ง Online และ Offline เพื่อเชื่อมโยงระบบสู่การเข้าถึงแหล่งเรียนรู้ในทุกระดับ โดยการดำเนินงานสร้าง ระบบนิเวศการเรียนรู้ใน 3 องค์ประกอบดังกล่าว จะดำเนินการด้วยแนวคิดของการมุ่งสร้างให้เกิด ความสัมพันธ์ที่สมดุลในการสร้างการเรียนรู้ระหว่างผู้เรียน (Learners) ผู้ให้บริการการเรียนรู้ (Learning Providers) และผู้สนับสนุนหรือรับรองการเรียนรู้ (Endorsers) เพื่อให้เกิดระบบนิเวศการเรียนรู้ที่ยั่งยืนต่อไป ดังมีรายละเอียดแนวคิดการดำเนินงานใน 3 องค์ประกอบ ได้แก่ 1. ชุดแผนงานโครงการวิจัย รับผิดชอบการดำเนินงานการสร้างนวัตกรรมองค์กรเพื่อให้เกิดระบบ นิเวศการเรียนรู้ระดับเมือง (Learning City Mechanism) ด้วยการจัดตั้ง “สถาบันการเรียนรู้ของคนทุกช่วง วัยจังหวัดระยอง (Rayong Inclusive Learning Academy: RILA)” ด้วยการสร้างการมีส่วนร่วมโดยมี องค์การบริหารส่วนจังหวัดระยองเป็นแกนหลัก ประสานความร่วมมือกับภาคีเครือข่ายภาคส่วนต่าง ๆ ของ จังหวัดรวมทั้งสิ้น 65 องค์กร/หน่วยงาน/กลุ่ม ประกอบด้วย ภาคีเครือข่ายคณะทำงานขับเคลื่อนการเรียนรู้ (RILA’s Move) จำนวน 45 องค์กร/หน่วยงาน/กลุ่ม และภาคีเครือข่ายสนับสนุนจำนวน 20 องค์กร/ หน่วยงาน/กลุ่ม ในรูปแบบองค์กรสังคมที่ยั่งยืน กล่าวคือ เป็นองค์กรที่มีความเป็นทางการจากโครงสร้าง องค์การบริหารส่วนจังหวัดระยอง และมีความเป็นอิสระของภาคีเครือข่ายจากทุกภาคส่วน ซึ่งเป็นผู้มีส่วน เกี่ยวข้อง (Stakeholders) ที่มาระดมการร่วมทุนทั้ง In Cash & In Kind และร่วมเรียนรู้โจทย์ปัญหาเพื่อที่จะ ระดมความคิด แสวงหาทางออกในรูปแบบใหม่ ๆ ที่สร้างสรรค์สร้างความยั่งยืนให้กับองค์กร รวมทั้งติดตาม ประเมินผลเชิงพัฒนา (Developmental Evaluation: DE) การจัดระบบการพัฒนาชุดสาระการเรียนรู้และ แหล่งเรียนรู้ (Inclusive Learning System) เพื่อเชื่อมโยงเข้าสู่แพลตฟอร์มการเรียนรู้ (Learning Platform) ที่ทำให้คนทุกช่วงวัยจังหวัดระยองสามารถเข้าถึงในการเรียนรู้เพื่อพัฒนาศักยภาพของตนเองได้อย่าง สอดคล้องและเหมาะสม
ชุดโครงการ	การพัฒนาเมืองและกลไกการเติบโตใหม่
นักวิจัยหลัก	รศ.ประภาภัทร นิยม หัวหน้าโครงการวิจัย
แหล่งทุน	กองทุนส่งเสริมวิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม (กองทุน ววน.) และ หน่วยบริหารและจัดการทุนวิจัยและนวัตกรรมด้านการพัฒนาระดับพื้นที่ (บพท.)งบประมาณด้าน ววน. Full Proposal ประจำปีงบประมาณ พ.ศ.2564
กลุ่มเป้าหมาย	1) คณะกรรมการสถาบันการเรียนรู้ของคนทุกช่วงวัยจังหวัดระยอง (Rayong Inclusive Learning Academy: RILA) และคณะทำงานขับเคลื่อนการเรียนรู้ (RILA’s Move) ที่เป็นกลไกความร่วมมือ ระหว่างภาคส่วนต่าง ๆ ในการขับเคลื่อนจังหวัดระยองสู่การเป็นเมืองแห่งการเรียนรู้ เพื่อสร้างการมี ส่วนร่วมในการกำหนดทิศทางเชิงนโยบาย กำกับการดำเนินงาน และเป็นหน่วยงานที่รับรองการเรียนรู้ ที่จะเกิดขึ้น (Endorsers) 2) แหล่งเรียนรู้และผู้ให้บริการการเรียนรู้ (Learning Providers) ที่ได้รับการคัดเลือกให้เป็นแหล่งเรียนรู้ นำร่องเพื่อร่วมพัฒนาแพลตฟอร์ม และจัดระบบการเรียนรู้เชื่อมโยงกับแพลตฟอร์ม ใน 3 หมวดการ เรียนรู้ 3) กลุ่มผู้เรียน (Learners) ได้แก่ กลุ่มเยาวชน นักเรียน รวมถึงตัวแทนกลุ่มช่วงวัยต่าง ๆ ที่จะเข้ามามีส่วนร่วมในฐานะผู้ใช้งาน (Users)
พื้นที่ดำเนินการ	1.4.1 จัดตั้งสถาบันการเรียนรู้ของคนทุกช่วงวัยจังหวัดระยอง (RILA) โดยมีองค์การบริหารส่วนจังหวัด ระยองเป็นแกนหลัก ประสานความร่วมมือกับภาคีเครือข่ายภาคส่วนต่าง ๆ ของจังหวัด เพื่อสร้าง และบริหารระบบนิเวศการเรียนรู้ใหม่ของจังหวัดระยอง สู่เมืองแห่งการเรียนรู้ 1.4.2 จัดทำระบบการพัฒนาชุดสาระการเรียนรู้ ร่วมกับภาคีเครือข่ายผู้ให้บริการการเรียนรู้ (Learning Providers) จาก 45 กลุ่ม/หน่วยงาน/องค์กร ที่เป็นคณะทำงานขับเคลื่อนการเรียนรู้ (RILA’s Move) ใน 3 หมวดการเรียนรู้ ที่ตอบโจทย์ของจังหวัดระยอง (หมวดการเรียนรู้ระดับเมือง หมวดอัตลักษณ์ระยอง และหมวดการเรียนรู้ใหม่) โดยมีชุดสาระการเรียนรู้ต้นแบบอย่างน้อย 10 ชุด 1.4.3 พัฒนาแพลตฟอร์มการเรียนรู้ของสถาบันการเรียนรู้ของคนทุกช่วงวัยจังหวัดระยอง (RILA’s Learning Platform) ที่ประมวลและจัดระบบชุดสาระการเรียนรู้ใน 3 หมวดการเรียนรู้ (หมวด การเรียนรู้ระดับเมือง หมวดอัตลักษณ์ระยอง และหมวดการเรียนรู้ใหม่) เพื่อสร้างช่องทางการ เข้าถึงการเรียนรู้ของคนทุกวัยที่มีประสิทธิภาพ โดยมีชุดสาระการเรียนรู้ต้นแบบที่นำมาเข้าระบบ แพลตฟอร์มอย่างน้อย 10 ชุด รวมถึงมีข้อมูลแหล่งเรียนรู้ที่เข้าระบบอย่างน้อย 10 พื้นที่ รองรับ การเรียนรู้ On-demand ของผู้ใช้บริการจำนวน 3,000 – 10,000 คน ในระยะเริ่มต้น 1.4.4 จัดทำแนวทางการออกแบบเบื้องต้น การพัฒนาแหล่งเรียนรู้ที่เชื่อมโยงกับระบบการจัดการเรียนรู้ ของสถาบันการเรียนรู้ของคนทุกช่วงวัยจังหวัดระยอง เพื่อส่งเสริมการเรียนรู้ที่มีคุณภาพ จำนวน 4 พื้นที่นำร่อง 1.4.5 การประเมินผลเชิงพัฒนา (Developmental Evaluation: DE) เพื่อพัฒนานวัตกรรมกลไก ขับเคลื่อนระบบนิเวศการเรียนรู้ระดับเมืองของจังหวัดระยอง (Innovation) โดยสถาบันการเรียนรู้ ของคนทุกช่วงวัยจังหวัดระยอง (RILA) และการดำเนินการ (Intervention) เพื่อสร้างระบบนิเวศ การเรียนรู้ใหม่ของจังหวัดระยองที่กระตุ้นการเรียนรู้สู่การเปลี่ยนแปลง (Transformative Learning) วิสัยทัศน์ วิธีคิดของคนท้องถิ่นให้เท่าทัน และพร้อมปรับตัวต่อสถานการณ์และการ พัฒนายุคใหม่สนับสนุนความเป็นเมืองแห่งการเรียนรู้ 1.4.6 รวบรวมข้อมูลพื้นฐานเพื่อการพัฒนาเมืองแห่งการเรียนรู้จังหวัดระยอง (Data Catalog) ได้แก่ ข้อมูลปฐมภูมิ ประกอบด้วย - ข้อมูลการสัมภาษณ์และเก็บข้อมูลเชิงลึกภาคีเครือข่ายที่มีส่วนเกี่ยวข้องในการขับเคลื่อนการ เรียนรู้ของจังหวัดระยอง จำนวน 65 กลุ่ม/หน่วยงาน/องค์กร ประกอบด้วย วิสัยทัศน์และแนว ทางการดำเนินงาน - ข้อมูลการสำรวจแหล่งเรียนรู้ จำนวน 43 แห่ง ประกอบด้วย ตำแหน่งที่ตั้ง ลักษณะทาง กายภาพ กิจกรรม การบริหารจัดการ และกลุ่มผู้ใช้บริการ ข้อมูลทุติยภูมิ เพื่อรวบรวมและจัดทำฐานข้อมูลพื้นฐานของจังหวัดระยอง รวมถึงปัญหาความย้อน แย้งในการพัฒนาเมือง ประกอบด้วย - แผนภาพรวมเพื่อการพัฒนาเขตพัฒนาพิเศษภาคตะวันออก (EEC) - แผนพัฒนาจังหวัดระยอง พ.ศ. 2561-2565 - แผนยุทธศาสตร์การศึกษาจังหวัดระยอง พ.ศ. 2561-2564 - ข้อมูลสถิติพื้นฐาน ด้านเศรษฐกิจ สังคม ประชากร การประกอบอาชีพ - ข้อมูลประวัติศาสตร์และภูมิปัญญาด้านประเพณีวัฒนธรรมของจังหวัดระยอง - การสังเคราะห์ข้อมูลความย้อนแย้งในการพัฒนาเมือง ที่เป็นโจทย์ในการสร้างการเรียนรู้ของ เมืองแห่งการเรียนรู้จังหวัดระยอง
ระดับ	วิจัยเชิงบูรณาการแบบมีส่วนร่วม
วิธีการวิจัย	การวิจัยเชิงบูรณาการเพื่อขับเคลื่อนสถาบันการเรียนรู้ของคนทุกวัยในบทบาทกลไกสนับสนุนความเป็นเมืองแห่งการเรียนรู้จังหวัดระยองโดยความร่วมมือขององค์การบริหารส่วนจังหวัดระยองและภาคีเครือข่าย ระยะที่ 2 เกิดจากการสังเคราะห์สถานการณ์และผลกระทบของเมืองในแต่ละมิติ เพื่อจัดทำกรอบคิดหลักในการดำเนินงาน โดยมีรายละเอียด ดังนี้ เหตุปัจจัยที่เป็นลักษณะเฉพาะของจังหวัดระยอง T มีความซับซ้อน เร่งด่วนของโจทย์ และความย้อนแย้งของการพัฒนาเมืองในแบบ 2 ขั้วการพัฒนาระหว่างอุตสาหกรรมและอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติ ที่เร็วกว่าการ พัฒนาคน วิธีคิดในการทำงาน “พัฒนาคนให้เท่าทันการพัฒนาเมือง” S มีกลุ่มองค์กร หน่วยงาน ที่ดำเนินการอยู่แล้ว เป็นเจ้าของเรื่องจำนวนมากและหลากหลาย วิธีคิดในการทำงาน 1.สร้างการมีส่วนร่วมของทุกภาคส่วนที่เป็นเจ้าภาพ ตัวจริง สานพลังเพื่อตอบโจทย์เดียวกัน 2. สร้างเงื่อนไขให้ทุกฝ่ายมาร่วมเรียนรู้ ร่วมคิด ร่วมออกแบบ ร่วมลงมือทำ W ต่างคนต่างทำ ยังกระจัดกระจายขาดระบบ+จุดมุ่งเน้นที่ชัดเจนร่วมกัน วิธีคิดในการทำงาน ใช้ศักยภาพของหน่วยงานท้องถิ่น/ท้องที่ระดับจังหวัดเป็นตัวกลางในการเชื่อมโยงและสนับสนุนการดำเนินงานให้ต่อเนื่อง O ทุกคนมีเป้าหมายร่วมที่จะสร้างระยอง ให้เป็นเมืองแห่งการเรียนรู้ ทีมวิจัยใช้ความเชี่ยวชาญเฉพาะ ริเริ่มให้เกิดการดำเนินงาน 4 ด้าน • จัดปฏิบัติการทางสังคมเพื่อสร้างกลไกความเป็นสถาบัน เพื่อบริหารการจัดระบบนิเวศการเรียนรู้ของเมืองระยอง • พัฒนาโจทย์และสร้างความเข้าใจของการใช้โครงการ พัฒนาเมืองเป็นแหล่งเรียนรู้ เพื่อพัฒนาเมืองให้ส่งเสริม คุณภาพชีวิต เศรษฐกิจ สังคม และสิ่งแวดล้อม • ออกแบบระบบชุดสาระการเรียนรู้เพื่อสร้างความเข้าใจ ในอัตลักษณ์ ปัญหาการใช้ทรัพยากร และการเรียนรู้ใหม่ • ออกแบบระบบการเข้าถึงแพลตฟอร์มการเรียนรู้ของคน ทุกช่วงวัยจังหวัดระยอง จากการสังเคราะห์ข้อมูลสู่กรอบแนวคิดการดำเนินงานที่แสดงในตารางดังกล่าว ทำให้เห็นว่าจังหวัดระยองมีความซับซ้อนจากการมีบริบทพื้นที่ที่แตกต่างหลากหลายอยู่ในจังหวัดเดียวกัน และมีความเร่งด่วนและย้อนแย้งของโจทย์ในการพัฒนาเมืองสู่นโยบาย EEC ซึ่งเป็นจุดเริ่มต้นที่ทำให้คนปรับตัวไม่ทันกับการเปลี่ยนแปลงของเมือง จึงเป็นเรื่องจำเป็นเร่งด่วนที่จะต้องสร้างเวทีการเรียนรู้เพื่อ “พัฒนาคนให้เท่าทันการพัฒนาเมือง” แต่ในขณะเดียวกันแม้องค์การบริหารส่วนจังหวัดระยองและทุกคนจากหลากหลายภาคส่วนจะมีความตั้งใจดีและพยายามดำเนินการพัฒนาคนพัฒนาเมืองในแบบของตนอยู่เป็นจำนวนมาก ทั้งในรูปแบบการจัดทำ CSR การให้ทุนการศึกษา หรือการจัดทำแหล่งเรียนรู้ที่หลากหลาย แต่การดำเนินงานเหล่านั้นกลับกระจัดกระจายและขาดพลังในการขับเคลื่อนให้เกิดความเข้มแข็งไปในทิศทางเดียวกัน รวมทั้งมองเห็นในภาพรวมและจุดสำคัญในการแก้ปัญหาของเมืองว่าไม่สามารถทำได้เพียงการสั่งการจากระดับนโยบาย หน่วยงานใดหรือบุคคลฝ่ายใดฝ่ายหนึ่ง แต่ต้องเกิดจากการร่วมมือของกลุ่มบุคคล หน่วยงาน องค์กรทุกภาคส่วน ดังนั้นจึงจำเป็นอย่างยิ่งที่จะต้องสร้างการมีส่วนร่วมของทุกภาคส่วนที่มีส่วนได้เสีย(Stakeholders) และเป็นเจ้าภาพตัวจริง (โดยคณะวิจัยเรียกกลุ่มภาคีเครือข่ายเหล่านี้ว่า RILA’s Move) เข้ามาร่วมสานพลังเพื่อตอบโจทย์เดียวกัน โดยสร้างเงื่อนไขให้ทุกฝ่ายเข้ามา ร่วมรับรู้ (Co-presencing) ร่วมคิด (Co-sensing) ร่วมออกแบบและร่วมกำหนดเป้าหมายร่วมเพื่อลงมือแก้ปัญหา (Co-creating) กับสถานการณ์หรือโจทย์ปัญหาและผลกระทบที่เผชิญอยู่ด้วยการร่วมเรียนรู้และหาทางออกร่วมกัน (Co-evolving) โดยใช้ศักยภาพของหน่วยงานท้องถิ่น/ท้องที่ระดับจังหวัด คือ องค์การบริหารส่วนจังหวัดระยอง และเทศบาล เป็นตัวกลางในการเชื่อมโยงและสนับสนุนการดำเนินงานให้เกิดความต่อเนื่อง โดยมีทีมวิจัยใช้ความเชี่ยวชาญเฉพาะ ริเริ่มให้เกิดการดำเนินงานเพื่อส่งเสริมให้เกิดการพัฒนาคนให้เท่าทันการพัฒนาเมืองในการดำเนินงาน 4 ด้าน ประกอบด้วย 1) จัดปฏิบัติการทางสังคมเพื่อสร้างกลไกความเป็นสถาบันเพื่อบริหารการจัดระบบนิเวศการเรียนรู้ ของเมืองระยอง 2) พัฒนาโจทย์และสร้างความเข้าใจของการใช้โครงการพัฒนาเมืองเป็นแหล่งเรียนรู้ เพื่อพัฒนาเมือง ให้ส่งเสริมคุณภาพชีวิต เศรษฐกิจ สังคม และสิ่งแวดล้อม 3) ออกแบบระบบชุดสาระการเรียนรู้เพื่อสร้างความเข้าใจในอัตลักษณ์ของจังหวัดระยอง การจัด การเมืองและปัญหาการใช้ทรัพยากร และการเรียนรู้ใหม่ 4) ออกแบบระบบการเข้าถึงแพลตฟอร์มการเรียนรู้ของคนทุกช่วงวัยจังหวัดระยอง จากกรอบแนวคิดที่กล่าวมา จึงนำมาสู่การใช้ระเบียบวิธีของการวิจัยเชิงปฏิบัติการ (Action Research) ที่คณะวิจัยพัฒนาขึ้นจากการดำเนินการโครงการระยะที่ 1 ซึ่งเป็นกระบวนการสร้างการมีส่วนร่วมที่ดำเนินการควบคู่กันด้วยเครื่องมือห้องปฏิบัติการทางสังคม (Social Lab) และการคิดเชิงออกแบบ (Design Thinking) ที่เรียกว่า ปฏิบัติการเมืองแห่งการเรียนรู้ (Learning City Lab) ซึ่งเป็นการปฏิบัติการทางสังคมบนบริบทและสถานการณ์มีความซับซ้อน และต้องทำงานร่วมมือกับหลายฝ่าย หลายองค์กรในการทำงานเพื่อแก้ปัญหาของเมืองร่วมกัน จึงต้องอาศัยการประเมินผลเชิงพัฒนา (Developmental Evaluation: DE) เพื่อสนับสนุนการพัฒนานวัตกรรม (Innovation) และการดำเนินการ (Intervention) จัดตั้งสถาบันการเรียนรู้ของ คนทุกช่วงวัยจังหวัดระยอง (RILA) ด้วยการมุ่งสร้างให้เกิดความสัมพันธ์ที่สมดุลในการร่วมแลกเปลี่ยนและสร้างการเรียนรู้ของภาคีเครือข่ายผู้ดำเนินงานจริงในพื้นที่ ระหว่างผู้เรียนรู้ (Learners) ผู้ให้บริการการเรียนรู้ (Learning Providers) และผู้สนับสนุนหรือรับรองการเรียนรู้ (Endorsers) ผ่านการทำงานโครงการวิจัย

หมายเลขโครงการ	A15F640112
ชื่อโครงการ	การพัฒนาชุดสาระการเรียนรู้ และแหล่งเรียนรู้ที่ตอบสนองต่อเป้าหมาย การพัฒนาเมือง และคนระยอง
หัวหน้าโครงการ	นางสาวอภิษฎา ทองสอาด
ทีมวิจัย	สถาบันอาศรมศิลป์
วันเริ่มต้น	2021-06-01
Objective	2.1 เพื่อพัฒนาชุดสาระการเรียนรู้ และแหล่งเรียนรู้ต้นแบบที่จัดทำร่วมกับคณะทำงานขับเคลื่อนการ เรียนรู้ (RILA’s Move) ให้สามารถตอบสนองต่อเป้าหมายการพัฒนาเมือง ในการพัฒนาคุณภาพและสมรรถนะคน ระยองทุกช่วงวัยให้เป็นพลเมืองระยอง 4.0 และมีมาตรฐานการรับรองสู่การพัฒนาวิชาชีพของคนทุกช่วงวัย ตาม กรอบการศึกษาจังหวัด Rayong MARCO (Manpower, Ancestor Resources, City Planning, Occupation) 2.2 เพื่อถอดบทเรียนและสรุปองค์ความรู้ในการดำเนินงานไปสู่การพัฒนาและขยายผลในการจัดการ เรียนรู้ต่อไป
Abstract	การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อพัฒนาชุดสาระการเรียนรู้ และแหล่งเรียนรู้ที่ตอบสนองต่อเป้าหมายการพัฒนาเมือง และคนระยอง ตามกรอบการศึกษาจังหวัด Rayong MARCO (Manpower, Ancestor Resources, City Planning, Occupation) ของสถาบันการเรียนรู้ของคนทุกช่วงวัย จังหวัดระยอง (Rayong Inclusive Learning Academy: RILA) ซึ่งเป็นกลไกกลางการขับเคลื่อนพื้นที่นวัตกรรมทางการศึกษาสู่จังหวัดจัดการศึกษาด้วยตนเอง โดยใช้กระบวนการ ห้องปฏิบัติการเมืองแห่งการเรียนรู้ (Learning City Lab : LCL) ในการดำเนินงานสร้างระบบนิเวศการเรียนรู้ใหม่ของคนทุก ช่วงวัยจังหวัดระยอง ประกอบด้วย การจัดทำชุดสาระการเรียนรู้และแหล่งเรียนรู้ต้นแบบเพื่อพัฒนาพลเมืองระยอง 4.0 รู้รักษ์ระยอง ร่วมกับคณะทำงานขับเคลื่อนการเรียนรู้ในพื้นที่ (RILA’s Move) ในตำบลจัดการศึกษาด้วยตนเอง 4 พื้นที่ ต้นแบบ ให้เชื่อมโยงการศึกษาทั้งในระบบ นอกระบบและตามอัธยาศัยสู่การเรียนรู้ตลอดชีวิต ผลที่ได้รับ คือ ชุดการเรียนรู้ จำนวน 5 ชุด ได้แก่ ชุดนักสร้างบ้านแปงเมือง ชุดกระบวนการค้นหาต้นทุนชุมชน ชุดสัมผัสคุณค่าผ้าตากะหมุก ชุดสนุก ไม่จักกะบอก (สนุกสนาน) รู้รักษ์ภาษาถิ่นระยอง และชุดลิ้มรสอาหารท้องถิ่นเมืองระยอง เพื่อพัฒนาคนระยองทุกช่วงวัย ให้เท่าทันการเปลี่ยนแปลงของเมืองเขตพัฒนาพิเศษภาคตะวันออก (EEC) และรู้รักษ์คุณค่ารากเหง้าและอัตลักษณ์ ของเมือง รวมทั้งเข้ามามีส่วนร่วมขับเคลื่อนจังหวัดระยองสู่เมืองแห่งการเรียนรู้อย่างร่วมสมัยได้อย่างมั่นคงต่อไป
Tag
ปี	2565
รายละเอียด	การพัฒนาเมืองของจังหวัดระยองตลอดระยะเวลาที่ผ่านมาส่งผลให้เกิดความเปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็วใน หลายมิติ ในทางเศรษฐกิจการขยายตัวของภาคอุตสาหกรรมทำให้การเติบโตทางเศรษฐกิจของระยองเพิ่มขึ้นอย่างมาก จนกลายเป็นจังหวัดที่มีรายได้ประชากรต่อหัว (GPP per Capita) สูงที่สุดในประเทศถึง 1.1 ล้านบาทต่อคนเกิดการอพยพเข้ามาของแรงงานที่กลายเป็นประชากรแฝงจำนวนมากกว่าร้อยละ 70 ของประชากรระยอง และ การขยายตัวของเมืองเพื่อรองรับประชากรที่เพิ่มขึ้น การปรับเปลี่ยนวิถีชีวิตของชุมชนจากการดำรงชีวิตด้วย การเกษตรและประมงมาเข้าสู่ระบบแรงงานในภาคอุตสาหกรรมที่ขยายตัวขึ้น พร้อมกับผลกระทบทางด้าน มลภาวะ สุขภาพ และคุณภาพชีวิตที่เพิ่มมากขึ้น ในขณะเดียวกันตัวเลขรายได้ประชากรต่อหัวที่สูงที่สุดในประเทศ ก็ไม่ได้สะท้อนผลถึงคุณภาพชีวิตที่แท้จริงของประชาชนชาวระยอง ดังเห็นได้จากการกระจุกตัวของรายได้ที่สาขา อุตสาหกรรมที่เป็นผู้ประกอบการขนาดใหญ่ ในขณะที่ภาคเกษตรกรรมซึ่งมีผู้ประกอบอาชีพจำนวนมากมีสัดส่วน รายได้อยู่เพียงร้อยละ 3 ของรายได้จังหวัด ช่องว่างดังกล่าวมีแนวโน้มเพิ่มสูงมากขึ้นอย่างต่อเนื่อง การเข้ามาของโครงการพัฒนาระเบียงเศรษฐกิจพิเศษภาคตะวันออก (Eastern Economic Corridor) ยิ่ง เป็นแรงขับที่ทำให้สถานการณ์ดังกล่าวทวีความรุนแรงและรวดเร็วยิ่งขึ้น จังหวัดระยอง และคนระยองจึงมีความ จำเป็นที่จะต้องปรับตัวให้เท่าทันและเตรียมความพร้อมเพื่อตอบรับกับความเปลี่ยนแปลง และก้าวไปสู่ การเป็น “เมืองนวัตกรรมก้าวหน้า พัฒนาอย่างสมดุล บนพื้นฐานความพอเพียง” ซึ่งต้องมีการสร้างการเรียนรู้ในหลาย ประเด็นสำคัญ ไม่ว่าจะเป็น 1. การพัฒนาทักษะอาชีพในอนาคต เพื่อสร้างความเข้าใจทิศทางความเปลี่ยนแปลงด้านอาชีพและงานที่ จะเกิดขึ้นในอนาคต เพื่อให้เกิดการพัฒนาปรับเปลี่ยนทักษะเพื่อปรับตัวเข้าสู่อาชีพในอนาคต 2. การเรียนรู้และร่วมฟื้นฟูศิลปอัตลักษณ์วัฒนธรรมของจังหวัดระยอง ซึ่งเป็น Soft Power ที่สามารถ นำมาสร้างมูลค่าเศรษฐกิจสร้างสรรค์ (Creative Economy) ได้อย่างมีพลังในยุคปัจจุบัน 3. การพัฒนาการเกษตรยุคใหม่ ที่ใช้ศักยภาพจากทรัพยากรทางธรรมชาติของจังหวัดให้เกิดประโยชน์ และรายได้สูงสุด พร้อมไปกับการอนุรักษ์และฟื้นฟูทรัพยากรธรรมชาติอย่างยั่งยืน 4. การจัดการทรัพยากรชายฝั่งและประมงยั่งยืน สร้างการเรียนรู้ให้กับชาวประมงที่ได้รับผลกระทบจาก การจัดระเบียบและกฎหมายนานาชาติ รวมถึงปัญหาการลดลงของสัตว์น้ำในทะเล ให้สามารถปรับตัวที่จะแก้ปัญหาและประกอบอาชีพประมงได้ ควบคู่ไปกับการดูแลรักษาทรัพยากรทางทะเลทั้งพื้นที่ ชายฝั่ง และป่าชายเลนให้เกิดเป็นประมงยั่งยืน 5. การสร้างความตระหนักในการดูแลทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม เพื่อให้คนระยองเท่าทัน สถานการณ์ปัญหาและผลกระทบด้านสิ่งแวดล้อมต่างๆ ภายในจังหวัด เช่น ด้านทรัพยากรน้ำ ป่าไม้ รวมถึงมลภาวะทางอากาศจากภาคอุตสาหกรรม เพื่อให้เกิดความตระหนักที่จะลุกขึ้นมาจัดการแก้ไข ปัญหาและนำไปสู่ความยั่งยืนร่วมกัน 6. การศึกษาท้องถิ่นศึกษาและการบริหารจัดการพัฒนาเมือง เพื่อสร้างความตระหนักรู้ในรากและต้นทุน คุณค่าที่เป็นอัตลักษณ์ท้องถิ่นของคนระยอง เข้าใจถึงแนวโน้มความเปลี่ยนแปลงที่จะเกิดขึ้นและ สามารถร่วมกันกำหนดทิศทางการพัฒนาเมืองและโครงสร้างพื้นฐาน ให้เมืองเติบโตไปในอนาคตได้ อย่างยั่งยืนทั้งด้านเศรษฐกิจ สังคม สิ่งแวดล้อม และคุณภาพชีวิต 7. การพัฒนาทักษะการเรียนรู้ในศตวรรษที่ 21 (Soft Skills) เพื่อสร้างความพร้อมในการเรียนรู้และ ปรับตัวสู่อนาคต ในปี พ.ศ. 2563 องค์การบริหารส่วนจังหวัดระยอง จึงได้ร่วมกับสถาบันอาศรมศิลป์ในบทบาทนักวิชาการ ในพื้นที่และผู้ร่วมขับเคลื่อนการดำเนินงาน (Active Partner) จัดทำ “โครงการ วิจัยปฏิบัติการเพื่อพัฒนาสถาบัน การเรียนรู้ของคนทุกวัยให้เป็นกลไกสนับสนุนความเป็นเมืองแห่งการเรียนรู้จังหวัดระยองโดยความร่วมมือของ องค์การบริหารส่วนจังหวัดระยองและภาคีเครือข่าย” ซึ่งนับเป็นโครงการในระยะที่ 1 เพื่อดำเนินงานให้ระยองไปสู่ เป้าหมายการเป็นเมืองแห่งการเรียนรู้ จากการมีส่วนร่วมของทุกภาคส่วน ไม่ว่าจะเป็นภาครัฐ ท้องถิ่น ภาคธุรกิจ สถาบันการศึกษา ภาคประชาสังคม และชุมชน เพื่อร่วมกันจัดตั้ง “สถาบันการเรียนรู้ของคนทุกวัยจังหวัดระยอง (Rayong Inclusive Learning Academy – RILA)” ให้เป็นกลไกขับเคลื่อนเมืองแห่งการเรียนรู้ (Learning City Mechanism) และนำพาระยองไปสู่การเป็นเมืองแห่งการเรียนรู้ จากการดำเนินงานดังกล่าวคณะวิจัยได้ใช้ กระบวนการปฎิบัติการเมืองแห่งการเรียนรู้ (Learning City Lab: LCL) ซึ่งเป็นการประยุกต์ใช้การปฏิบัติการทาง สังคม (Social Lab) และการคิดเชิงออกแบบ (Design Thinking) มาสร้างกระบวนการมีส่วนร่วมที่ทำให้เกิดภาคี เครือข่ายในทุกพื้นที่ของจังหวัด จำนวนกว่า 65 หน่วยงาน/องค์กร/กลุ่ม ที่มีเป้าหมายร่วมกันที่จะขับเคลื่อนการ จัดตั้งสถาบันการเรียนรู้ของคนทุกวัยจังหวัดระยอง และขับเคลื่อนระยองสู่การเป็นเมืองแห่งการเรียนรู้ ใน 3 ประเด็น 1) การจัดตั้ง “สถาบันการเรียนรู้ของคนทุกวัยจังหวัดระยอง (Rayong Inclusive Learning Academy - RILA)” ในรูปแบบองค์กรเพื่อสังคมที่ยั่งยืน โดยการสนับสนุนจากองค์การบริหารส่วนจังหวัดระยอง ให้เป็นกลไก ขับเคลื่อนพื้นที่นวัตกรรมการศึกษาสู่ระยองเมืองน่าอยู่ และการเป็นจังหวัดจัดการศึกษาด้วยตนเอง โดยทำหน้าที่ ประสานความร่วมมือกับภาคีเครือข่ายภาคส่วนต่าง ๆ 2)การพัฒนาชุดสาระการเรียนรู้ และแหล่งเรียนรู้ที่ ตอบสนองต่อเป้าหมายการพัฒนาเมือง และคนระยอง เพื่อให้เกิดการจัดระบบการพัฒนาชุดสาระการเรียนรู้และ แหล่งเรียนรู้ ร่วมกับภาคีเครือข่าย(Learning Infrastructure & Learning System) ที่ดำเนินการจัดการเรียนรู้ใน พื้นที่หรือที่เรียกว่าคณะทำงานขับเคลื่อนการเรียนรู้ (RILA’s Move) เพื่อคนระยองทุกวัยสามารถเข้าถึงการเรียนรู้ ได้อย่างเท่าทันและทั่วถึงกันใน 3 หมวดการเรียนรู้ ประกอบด้วย หมวดการเรียนรู้ระดับเมือง หมวดอัตลักษณ์ ระยอง และหมวดการเรียนรู้ใหม่ และ 3)การพัฒนาแพลตฟอร์มการเรียนรู้ (Learning Platform) ที่ทำหน้าที่ เชื่อมโยงการเรียนรู้ Online และ Offline รวมถึงการพัฒนาช่องทางการเข้าถึงแหล่งเรียนรู้ในทุกระดับ ทั้งนี้ในการดำเนินงานใน โครงการการพัฒนาชุดสาระการเรียนรู้ และแหล่งเรียนรู้ที่ตอบสนองต่อ เป้าหมายการพัฒนาเมือง และคนระยอง (Inclusive Learning System) ระยะที่ 2 ซึ่งเป็นโครงการย่อยที่ 1 ภายใต้ชุดโครงการ การวิจัยเชิงบูรณาการเพื่อขับเคลื่อนสถาบันการเรียนรู้ของคนทุกวัยในบทบาทกลไกสนับสนุน ความเป็นเมืองแห่งการเรียนรู้จังหวัดระยอง โดยความร่วมมือขององค์การบริหารส่วนจังหวัดระยองและภาคี3 เครือข่าย ระยะที่ 2 จึงมีเป้าหมายในการต่อยอดแนวคิดการพัฒนาชุดการเรียนรู้ร่วมกับหน่วยงานองค์กรที่เป็นภาคี เครือข่ายคณะทำงานขับเคลื่อนการเรียนรู้ (RILA’s Move) ที่ได้มีการวางแนวทางไว้จากระยะที่ 1 เพื่อนำมาจัด จัดระบบให้เป็นชุดสาระการเรียนรู้ต้นแบบในการพัฒนาคุณภาพและสมรรถนะคนระยองทุกช่วงวัยเป็นพลเมือง ระยอง 4.0 ที่ตอบโจทย์บริบทของจังหวัดในเขต EEC โดยยังคงรักษารากฐานอัตลักษณ์ความเป็นคนระยอง ด้วย กรอบการศึกษาจังหวัด Rayong MARCO (Manpower, Ancestor Resources, City Planning, Occupation) เพื่อให้มีมาตรฐานการรับรองและสามารถเทียบโอนเข้าสู่ปริญญาหรือเข้าสู่การพัฒนาวิชาชีพของคนทุกช่วงวัยได้ อย่างเป็นระบบและเข้าถึงผ่านแพลตฟอร์มการเรียนรู้ต่างๆได้อย่างสอดคล้องกับบริบทของคนระยองต่อไปใน อนาคต
ชุดโครงการ	การวิจัยเชิงบูรณาการเพื่อขับเคลื่อนสถาบันการเรียนรู้ของคนทุกวัยในบทบาทกลไกสนับสนุนความเป็นเมืองแห่งการเรียนรู้จังหวัดระยองโดยความร่วมมือขององค์การบริหารส่วนจังหวัดระยองและภาคีเครือข่าย ระยะที่ 2
นักวิจัยหลัก	นางสาวอภิษฎา ทองสอาด
แหล่งทุน	กองทุนส่งเสริมวิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม (กองทุน ววน.) และ หน่วยบริหารและจัดการทุนวิจัยและนวัตกรรมด้านการพัฒนาระดับพื้นที่ (บพท.)งบประมาณด้าน ววน. Full Proposal ประจำปีงบประมาณ พ.ศ.2564
กลุ่มเป้าหมาย	กลุ่มผู้เรียนคนระยองทุกช่วงวัยในจังหวัดระยอง (Learners) ที่จะเข้ามามีส่วนร่วมในฐานะผู้ใช้งาน (Users) แหล่งเรียนรู้และผู้ให้บริการการเรียนรู้ (Learning Providers) ที่ได้รับการคัดเลือกให้เป็นแหล่งเรียนรู้นำร่อง และจัดระบบการเรียนรู้เชื่อมโยงกับแพลตฟอร์มการเรียนรู้ ใน 3 หมวดการเรียนรู
พื้นที่ดำเนินการ	จังหวัดระยอง
ระดับ	วิจัยเชิงบูรณาการแบบมีส่วนร่วม
วิธีการวิจัย	การวิจัยเชิงบูรณาการเพื่อขับเคลื่อนสถาบันการเรียนรู้ของคนทุกวัยในบทบาทกลไกสนับสนุนความเป็นเมืองแห่งการเรียนรู้จังหวัดระยองโดยความร่วมมือขององค์การบริหารส่วนจังหวัดระยองและภาคีเครือข่าย ระยะที่ 2 เกิดจากการสังเคราะห์สถานการณ์และผลกระทบของเมืองในแต่ละมิติ เพื่อจัดทำกรอบคิดหลักในการดำเนินงาน โดยมีรายละเอียด ดังนี้ เหตุปัจจัยที่เป็นลักษณะเฉพาะของจังหวัดระยอง T มีความซับซ้อน เร่งด่วนของโจทย์ และความย้อนแย้งของการพัฒนาเมืองในแบบ 2 ขั้วการพัฒนาระหว่างอุตสาหกรรมและอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติ ที่เร็วกว่าการ พัฒนาคน วิธีคิดในการทำงาน “พัฒนาคนให้เท่าทันการพัฒนาเมือง” S มีกลุ่มองค์กร หน่วยงาน ที่ดำเนินการอยู่แล้ว เป็นเจ้าของเรื่องจำนวนมากและหลากหลาย วิธีคิดในการทำงาน 1.สร้างการมีส่วนร่วมของทุกภาคส่วนที่เป็นเจ้าภาพ ตัวจริง สานพลังเพื่อตอบโจทย์เดียวกัน 2. สร้างเงื่อนไขให้ทุกฝ่ายมาร่วมเรียนรู้ ร่วมคิด ร่วมออกแบบ ร่วมลงมือทำ W ต่างคนต่างทำ ยังกระจัดกระจายขาดระบบ+จุดมุ่งเน้นที่ชัดเจนร่วมกัน วิธีคิดในการทำงาน ใช้ศักยภาพของหน่วยงานท้องถิ่น/ท้องที่ระดับจังหวัดเป็นตัวกลางในการเชื่อมโยงและสนับสนุนการดำเนินงานให้ต่อเนื่อง O ทุกคนมีเป้าหมายร่วมที่จะสร้างระยอง ให้เป็นเมืองแห่งการเรียนรู้ ทีมวิจัยใช้ความเชี่ยวชาญเฉพาะ ริเริ่มให้เกิดการดำเนินงาน 4 ด้าน • จัดปฏิบัติการทางสังคมเพื่อสร้างกลไกความเป็นสถาบัน เพื่อบริหารการจัดระบบนิเวศการเรียนรู้ของเมืองระยอง • พัฒนาโจทย์และสร้างความเข้าใจของการใช้โครงการ พัฒนาเมืองเป็นแหล่งเรียนรู้ เพื่อพัฒนาเมืองให้ส่งเสริม คุณภาพชีวิต เศรษฐกิจ สังคม และสิ่งแวดล้อม • ออกแบบระบบชุดสาระการเรียนรู้เพื่อสร้างความเข้าใจ ในอัตลักษณ์ ปัญหาการใช้ทรัพยากร และการเรียนรู้ใหม่ • ออกแบบระบบการเข้าถึงแพลตฟอร์มการเรียนรู้ของคน จากการสังเคราะห์ข้อมูลสู่กรอบแนวคิดการดำเนินงานที่แสดงในตารางดังกล่าว ทำให้เห็นว่าจังหวัดระยองมีความซับซ้อนจากการมีบริบทพื้นที่ที่แตกต่างหลากหลายอยู่ในจังหวัดเดียวกัน และมีความเร่งด่วนและย้อนแย้งของ โจทย์ในการพัฒนาเมืองสู่นโยบาย EEC ซึ่งเป็นจุดเริ่มต้นที่ทำให้คนปรับตัวไม่ทันกับการเปลี่ยนแปลงของเมือง จึง เป็นเรื่องจำเป็นเร่งด่วนที่จะต้องสร้างเวทีการเรียนรู้เพื่อ “พัฒนาคนให้เท่าทันการพัฒนาเมือง” แต่ในขณะเดียวกัน แม้องค์การบริหารส่วนจังหวัดระยองและทุกคนจากหลากหลายภาคส่วนจะมีความตั้งใจดีและพยายามดำเนินการ พัฒนาคนพัฒนาเมืองในแบบของตนอยู่เป็นจำนวนมาก ทั้งในรูปแบบการจัดทำซีเอสอาร์ การให้ทุนการศึกษา หรือ การจัดทำแหล่งเรียนรู้ที่หลากหลาย แต่การดำเนินงานเหล่านั้นกลับกระจัดกระจายและขาดพลังในการขับเคลื่อนให้ เกิดความเข้มแข็งไปในทิศทางเดียวกัน รวมทั้งการมองเห็นในภาพรวมและจุดสำคัญในการแก้ปัญหาของเมืองว่า ไม่ สามารถทำได้เพียงการสั่งการจากระดับนโยบาย หน่วยงานใดหรือบุคคลฝ่ายใดฝ่ายหนึ่ง แต่ต้องเกิดจากการร่วมมือ ของกลุ่มบุคคล หน่วยงาน องค์กรทุกภาคส่วน ดังนั้นจึงจำเป็นอย่างยิ่งที่จะต้องสร้างการมีส่วนร่วมของทุกภาคส่วนที่ มีส่วนได้ส่วนเสีย(Stakeholder) ให้เป็นเจ้าภาพตัวจริง (โดยคณะวิจัยเรียกกลุ่มภาคีเครือข่ายเหล่านี้ว่า RILA’s Move) ให้เข้ามาร่วมสานพลังเพื่อตอบโจทย์เดียวกัน โดยสร้างเงื่อนไขให้ทุกฝ่ายเข้ามา ร่วมรับรู้ (Co-presencing) ร่วมคิด(Co-sencing) ร่วมออกแบบ และร่วมกำหนดเป้าหมายร่วม เพื่อลงมือแก้ปัญหา (Co-Creating) กับ สถานการณ์หรือโจทย์ปัญหาและผลกระทบที่เผชิญอยู่ ด้วยการร่วมเรียนรู้และหาทางออกร่วมกัน (Co-evoling) โดย ใช้ศักยภาพของหน่วยงานท้องถิ่น/ท้องที่ระดับจังหวัด คือ องค์การบริหารส่วนจังหวัดระยอง และเทศบาล เป็น ตัวกลางในการเชื่อมโยงและสนับสนุนการดำเนินงานให้เกิดความต่อเนื่อง โดยมีทีมวิจัยใช้ความเชี่ยวชาญเฉพาะ ริเริ่มให้เกิดการดำเนินงาน เพื่อส่งเสริมให้เกิดการพัฒนาคนให้เท่าทันการพัฒนาเมืองในการดำเนินงาน 4 ด้าน ประกอบด้วย 1) จัดปฏิบัติการทางสังคมเพื่อสร้างกลไกความเป็นสถาบันเพื่อบริหารการจัดระบบนิเวศการเรียนรู้ของ เมืองระยอง 2) พัฒนาโจทย์และสร้างความเข้าใจของการใช้โครงการพัฒนาเมืองเป็นแหล่งเรียนรู้ เพื่อพัฒนาเมืองให้ ส่งเสริมคุณภาพชีวิต เศรษฐกิจ สังคม และสิ่งแวดล้อม 3) ออกแบบระบบชุดสาระการเรียนรู้เพื่อสร้างความเข้าใจในอัตลักษณ์ของจังหวัดระยอง การจัด การเมืองและปัญหาการใช้ทรัพยากร และการเรียนรู้ใหม่ 4) ออกแบบระบบการเข้าถึงแพลตฟอร์มการเรียนรู้ของคนทุกวัย จังหวัดระยอง จากกรอบแนวคิดที่กล่าวมา จึงนำมาสู่การใช้ระเบียบวิธีของการวิจัยเชิงปฏิบัติการ (Action Research) เพื่อสร้างการมีส่วนร่วมระหว่างตัวแทนกลุ่มภาคีเครือข่ายทุกภาคส่วนของสถาบันการเรียนรู้ของคนทุกวัยหรือที่ เรียกว่าคณะทำงานขับเคลื่อนการเรียนรู้ (RILA’s Move) ให้เข้ามามีส่วนร่วมสร้างและรวบรวมความรู้เพื่อนำมา จัดระบบให้เป็นชุดสาระการเรียนรู้และแหล่งเรียนรู้ที่มีความจำเป็นและสอดคล้องกับวิถีชีวิตและบริบทของจังหวัด ระยอง ใน 3 หมวดการเรียนรู้ (หมวดการเรียนรู้ระดับเมือง หมวดอัตลักษณ์ระยอง หมวดการเรียนรู้ใหม่) ด้วยการ เปิดพื้นที่แลกเปลี่ยนเรียนรู้ ผ่านปฏิบัติการเมืองแห่งการเรียนรู้ (Learning City Lab: LCL) ที่จะทำให้ผู้เข้ามามีส่วน ร่วมทุกภาคส่วนทั้งผู้จัดการเรียนรู้ (Provider) ผู้สนับสนุนการเรียนรู้ (Endorser) และกลุ่มผู้เรียน (Learners) ที่ หรือผู้ใช้งาน (Users) ในชุมชนหรือประเด็นที่สนใจในนั้นๆ ได้เกิดการเรียนรู้จากกระบวนการระบุปัญหา (CoInitiating) ที่เกิดจากสถานการณ์จริงของชุมชน ที่นำมาสู่การร่วมรับรู้ (Co-presencing)ร่วมคิด(Co-sencing) ร่วม กำหนดเป้าหมายร่วมเพื่อลงมือแก้ปัญหา (Co-Creating) กับสถานการณ์หรือโจทย์ปัญหาที่เผชิญอยู่ด้วยการร่วม เรียนรู้และหาทางออกร่วมกัน (Co-evoling) กระบวนการสร้างการเรียนรู้อย่างมีส่วนร่วมเพื่อพัฒนาชุดสาระการ เรียนรู้และแหล่งเรียนรู้นี้เป็นกระบวนการเรียนรู้แบบองค์รวมที่จะสร้างการเปลี่ยนแปลง (Holistic & Transformative Learning) ทั้งในระดับปัจเจกบุคคลและระดับกลุ่ม จากกระบวนการร่วมเสวนา ในพัฒนาการ ทำงานที่ทำให้ทุกคนเกิดการรับฟังและแลกเปลี่ยนความคิดเห็น และเรียนรู้วิธีคิดของกันและกัน ด้วยการใคร่ครวญ สะท้อนคิด (Head) ต่อสถานการณ์และสภาพปัญหาที่กำลังเผชิญอยู่ จนเกิดแรงบันดาลใจและพลังในการร่วมกัน สร้างสรรค์ และค้นหาวิธีการลงมือแก้ไขปัญหานั้นด้วยตนเอง (Hand) จากใจที่มองเห็นเป้าหมายที่มีคุณค่า (Heart) ด้วยคำนึงถึงประโยชน์ที่จะเกิดขึ้นกับชุมชนหรือผู้เรียนร่วมกัน ซึ่งจะส่งผลให้ทั้งบุคคลและชุมชนเกิดการ เปลี่ยนแปลงทัศนคติ พฤติกรรมเกิดสมรรถนะใหม่สู่การเป็นผู้เรียนรู้ (Learner Person) ที่พร้อมเผชิญและเรียนรู้กับ สถานการณ์ปัญหาเพื่อศึกษาค้นหาทางออก พร้อมเรียนรู้สู่การพัฒนาคุณภาพชีวิต อยู่เสมอ (Lifelong Learning) และเป็นพลเมืองที่เข้มแข็งของเมือง (Active Citizen) ที่พร้อมจะดูแล พัฒนาบ้าน ชุมชนและสังคมของตน ให้ เข้มแข็งมีสุขภาวะที่ดีเพื่อก้าวไปสู่การเป็นเมืองแห่งการเรียนรู้ต่อไปในอนาคต ทั้งนี้คณะผู้วิจัยได้ใช้หลักการ 7 องค์ประกอบ ในการทำให้เกิดระบบพัฒนาชุดสาระการเรียนรู้ที่มีคุณภาพ และเข้มแข็ง คือ 1) คณะทำงาน ผู้จัดทำหลักสูตรเป็นเจ้าขององค์ความรู้หรือเป็นผู้รู้เฉพาะทางและมีผู้ให้การ สนับสนุน 2) ชุดสาระการเรียนรู้/หลักสูตร มีองค์ประกอบชัดเจนคือ โครงสร้าง แนวคิด เนื้อหาการเรียน และ กระบวนการเรียนรู้ผ่านการปฏิบัติจริง 3) ชุมชนมีส่วนร่วมออกแบบการเรียนรู้ให้สอดคล้องกับบริบทและการนำไป ประยุกต์ใช้จริงเพื่อส่งเสริมสมรรถนะของผู้เรียน 4) จัดการเรียนรู้ผ่านโครงการที่มีความเชื่อมโยงและก่อให้เกิด ประโยชน์กับชุมชน 5) มีระบบประเมินผลการเรียนรู้ เพื่อส่งเสริมสมรรถนะและการเปลี่ยนแปลงในตัวผู้เรียน 6) มี แผนงบประมาณการดำเนินงานเพื่อเชื่อมโยงแหล่งทุนสนับสนุน 7)แผนการประชาสัมพันธ์ เพื่อสร้างเวทีแลกเปลี่ยน เรียนรู้สู่วงกว้าง

หมายเลขโครงการ	A15F640112
ชื่อโครงการ	การพัฒนาแพลตฟอร์มการเรียนรู้ทั้ง Online และ Offline และสร้างระบบการเข้าถึงแหล่งเรียนรู้ในทุกระดับ
หัวหน้าโครงการ	นายยิ่งยง ปุณโณปถัมภ์
ทีมวิจัย	สถาบันอาศรมศิลป์
วันเริ่มต้น	2021-06-01
Objective	1) เพื่อสร้างกระบวนการมีส่วนร่วมกับผู้มีส่วนเกี่ยวข้องในการขับเคลื่อนเมืองแห่งการเรียนรู้ในการ ออกแบบและพัฒนาระบบแพลตฟอร์มการเรียนรู้ที่ตอบสนองต่อการสร้างการเรียนรู้ที่เชื่อมโยง เป็น พื้นที่กลางในการสร้างการเข้าถึงการเรียนรู้ระหว่างกลุ่มเป้าหมายที่ต้องการเรียนรู้ และบริการด้าน การเรียนรู้ต่างๆ 2) เพื่อสรุปบทเรียนจากการทดลองใช้แพลตฟอร์มดังกล่าว และประเมินผลเชิงพัฒนา (Developmental Evaluation) ในการถอดบทเรียนเชิงนวัตกรรมและองค์ความรู้ไปสู่การขยายผล การดำเนินงานสู่เมืองแห่งการเรียนรู้อื่นๆ
Abstract	การวิจัยการพัฒนาแพลตฟอร์มการเรียนรู้ทั้ง Online และ Offline และสร้างระบบการเข้าถึงแหล่งเรียนรู้ในทุกระดับนี้เป็นส่วนหนึ่งของชุดโครงการวิจัยการวิจัยเชิงบูรณาการเพื่อขับเคลื่อนสถาบันการเรียนรู้ของคนทุกวัย ในบทบาทกลไกสนับสนุนความเป็นเมืองแห่งการเรียนรู้จังหวัดระยอง โดยความร่วมมือขององค์การบริหารส่วนจังหวัดระยองและภาคีเครือข่าย ระยะที่ 2 โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อสร้างกระบวนการมีส่วนร่วมกับผู้มีส่วนเกี่ยวข้องในการขับเคลื่อนเมืองแห่งการเรียนรู้ในการออกแบบและพัฒนาระบบแพลตฟอร์มการ เรียนรู้ที่ตอบสนองต่อการสร้างการเรียนรู้ที่เชื่อมโยง เป็นพื้นที่กลางในการสร้างการเข้าถึงการเรียนรู้ระหว่างกลุ่มเป้าหมายที่ต้องการเรียนรู้ และบริการด้านการเรียนรู้ต่างๆ และสรุปบทเรียนจากการทดลองใช้แพลตฟอร์มดังกล่าว และประเมินผลเชิงพัฒนา (Developmental Evaluation) ในการถอดบทเรียนเชิงนวัตกรรมและองค์ความรู้ไปสู่การขยายผลการดำเนินงานสู่เมืองแห่งการเรียนรู้อื่นๆการวิจัยใช้ระเบียบวิธีของการวิจัยเชิงปฏิบัติการ (Action Research) ผ่านปฏิบัติการเมืองแห่งการเรียนรู้ (Learning City Lab) ที่ผสมผสานวิธีห้องปฏิบัติการทางสังคม (Social Lab) และการคิดเชิงออกแบบ (Design Thinking) เป็นแกนในการสร้างกระบวนการมีส่วนร่วมกับผู้มีส่วนเกี่ยวข้องทุกภาคส่วนเพื่อขับเคลื่อนการพัฒนาจังหวัดระยองสู่การเป็นเมืองแห่งการเรียนรู้ ผ่านการออกแบบและทดลองใช้แพลตฟอร์มการเรียนรู้ จากการดำเนินงานพบว่าความท้าทายในการขับเคลื่อนเมืองแห่งการเรียนรู้ระดับจังหวัดคือการเชื่อมโยงเป้าหมายระดับจังหวัดเข้าสู่พื้นที่ปฏิบัติการจริงที่กลุ่มเป้าหมายมีความต้องการและโจทย์ในการเรียนรู้ที่มีความแตกต่างตามบริบทเชิงพื้นที่ ซึ่งสามารถคลี่คลายได้ด้วยการเชื่อมโยงมุมมองระดับจังหวัดสู่ระดับพื้นที่ ปฏิบัติการด้วย “โมเดลตำบลจัดการเรียนรู้ด้วยตนเอง” ที่เป็นพื้นที่ในการเชื่อมร้อยมุมมองระดับบุคคลเป็นภาพรวมเชิงพื้นที่ผ่าน “กระบวนการเรียนรู้ระดับเมือง” ซึ่งในภาพรวมพบมีโจทย์ที่สอดคล้องไปในทิศทางเดียวกันกับภาพรวมของจังหวัดแต่มีรายละเอียดเฉพาะเชิงพื้นที่อย่างเป็นรูปธรรมและชัดเจนขึ้น การเปิดพื้นที่ การเรียนรู้ที่เชื่อมโยงดังกล่าวทำให้เกิดการขับเคลื่อนปฏิบัติการทั้งในแง่กิจกรรมการเรียนรู้ การสื่อสาร ไปจนถึงแนวทางการพัฒนากายภาพของแหล่งเรียนรู้ในพื้นที่ และเกิดผลลัพธ์ครอบคลุม 3 มิติ ตามกรอบผลลัพธ์ของห้องปฏิบัติการทางสังคม คือ ผลลัพธ์เชิงข้อมูล กลไกความร่วมมือใหม่ และ ความเปลี่ยนแปลงอย่างเป็นรูปธรรม ในด้านรูปแบบและแนวทางการใช้ประโยชน์ของแพลตฟอร์มพบว่ามีจุดเด่นที่แตกต่างกันระหว่าง แพลตฟอร์มออนไลน์ผ่านโซเชียลมีเดียที่ทำให้เกิดการเข้าถึงและสร้างความรับรู้ในวงกว้าง กับแพลตฟอร์มที่เข้าถึงกลุ่มเป้าหมายเฉพาะซึ่งสามารถขับเคลื่อนไปสู่การปฏิบัติการร่วมกันได้มากกว่า ซึ่งน่าสนใจว่าแนวทางที่จะสามารถสร้างความเชื่อมโยงระหว่างแพลตฟอร์มทั้ง 2 รูปแบบ ให้เกิดการรับรู้พร้อมไปกับการขับเคลื่อนปฏิบัติการการพัฒนาเมืองแห่งการเรียนรู้ระดับจังหวัดกับสังคมในวงกว้างอย่างมีประสิทธิภาพได้อย่างไร
Tag	แพลตฟอร์ม, ระบบนิเวศการเรียนรู้, สภาพแวดล้อมการเรียนรู้, การเรียนรู้ที่เชื่อมโยง
ปี	2565
รายละเอียด	การพัฒนาเมืองของจังหวัดระยองตลอดระยะเวลาที่ผ่านมาส่งผลให้เกิดความเปลี่ยนแปลงอย่าง รวดเร็วในหลายมิติ ในทางเศรษฐกิจการขยายตัวของภาคอุตสาหกรรมทำให้การเติบโตทางเศรษฐกิจของ ระยองเพิ่มขึ้นอย่างมาก จนกลายเป็นจังหวัดที่มีรายได้ประชากรต่อหัว (GPP per Capita) สูงที่สุดในประเทศ ถึง 1.1 ล้านบาทต่อคน ซึ่งไม่สะท้อนรายได้ที่แท้จริงของประชาชนที่มีผู้ประกอบอาชีพด้านเกษตรกรรมจำนวน มาก แต่กลับมีสัดส่วนรายได้อยู่เพียงร้อยละ 3 ของรายได้จังหวัด โดยช่องว่างดังกล่าวมีแนวโน้มเพิ่มสูงมากขึ้น อย่างต่อเนื่อง รวมถึงเกิดการอพยพเข้ามาของแรงงานที่กลายเป็นประชากรแฝงจำนวนมากกว่าร้อยละ 70 ของประชากรระยอง และ การขยายตัวของเมืองเพื่อรองรับประชากรที่เพิ่มขึ้น ปัจจุบันการเข้ามาของโครงการพัฒนาระเบียงเศรษฐกิจพิเศษภาคตะวันออก (Eastern Economic Corridor) ยิ่งเป็นแรงขับที่ทำให้สถานการณ์ดังกล่าวทวีความรุนแรงและรวดเร็วยิ่งขึ้น ทำให้เกิดผลกระทบต่อ การพัฒนาความเป็นเมืองโดยเฉพาะทางด้านโครงสร้างพื้นฐานและด้านการพัฒนาพื้นที่เมืองไปสู่การรองรับ กิจกรรมทางเศรษฐกิจและสังคมแบบเมือง ซึ่งก่อให้เกิดปัญหาทางด้านมลภาวะ สุขภาพ และคุณภาพชีวิต รวม ไปถึงปัญหาการพัฒนาคนให้มีทักษะทันต่อการจ้างงานและเศรษฐกิจในอนาคต ดังนั้นจังหวัดระยองและคน ระยองจึงมีความจำเป็นที่จะต้องเร่งปรับตัวให้เท่าทันและเตรียมความพร้อมเพื่อตอบรับกับความเปลี่ยนแปลง ของเมือง ที่เริ่มเปลี่ยนจากการเป็นเมืองสามขา (เกษตร ท่องเที่ยวและอุตสาหกรรม) มาสู่เมืองที่แนวคิดที่ แตกต่างกันใน 2 ขั้วการพัฒนาคือ การพัฒนาสู่ความเจริญทางเทคโนโลยีและอุตสาหกรรมทางฝั่งตะวันตก ของเมือง และแนวทางการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติทางฝั่งตะวันออกของเมือง ซึ่งเป็นความย้อนแย้งและมี ความซับซ้อนทั้งจากความแตกต่างหลากหลายของบริบทต่างๆในจังหวัด และจากการพัฒนาเมืองอย่างรวดเร็ว จนคนยังไม่สามารถปรับตัวพัฒนาให้ทันการเปลี่ยนแปลงของเมืองได้ ดังนั้นในปี พ.ศ. 2563 องค์การบริหารส่วนจังหวัดระยอง จึงได้ร่วมกับสถาบันอาศรมศิลป์ในบทบาท นักวิชาการในพื้นที่และผู้ร่วมขับเคลื่อนการดำเนินงาน (Active Partner) จัดทำ โครงการ วิจัยปฏิบัติการเพื่อ พัฒนาสถาบันการเรียนรู้ของคนทุกวัยให้เป็นกลไกสนับสนุนความเป็นเมืองแห่งการเรียนรู้จังหวัดระยองโดย ความร่วมมือขององค์การบริหารส่วนจังหวัดระยองและภาคีเครือข่าย โดยนำกระบวนการปฏิบัติการเมืองแห่ง การเรียนรู้ (Learning City Lab) ที่สถาบันอาศรมศิลป์พัฒนาขึ้นจากการประยุกต์กระบวนการห้องปฏิบัติการ ทางสังคม (Social Lab) และการคิดเชิงออกแบบ (Design Thinking) มาเป็นกระบวนการในการดำเนินงาน ตามกรอบเมืองแห่งการเรียนรู้ของ UNESCO เพื่อค้นหาบุคคลหลัก (Key Person) ที่เป็นตัวจริงในการทำงาน ส่งเสริมการพัฒนาและสร้างการเรียนรู้ในมิติต่างๆในจังหวัดระยอง ทั้งภาครัฐ เอกชน การศึกษา สื่อมวลชน ประชาสังคมและชุมชน เข้ามาเป็นภาคีเครือข่าย(Stakeholder) ในการขับเคลื่อนการจัดตั้งสถาบันเรียนรู้ของ คนทุกช่วงวัย จังหวัดระยอง (Rayong Inclusive Learning Academy – RILA) เพื่อเป็นกลไกขับเคลื่อน จังหวัดระยองสู่การเป็นเมืองแห่งการเรียนรู้ด้วยการมีส่วนร่วมของทุกภาคส่วน จำนวน 65 องค์กร/หน่วยงาน/ กลุ่ม (118 คน) รวมทั้งการจัดประเภทของชุดสาระการเรียนรู้ที่ตอบโจทย์วิถีชีวิตและบริบทของจังหวัดระยอง ใน 3 หมวดการเรียนรู้จากการระดมความคิดเห็นของภาคีเครือข่ายทุกภาคส่วน ประกอบด้วย หมวดการเรียนรู้ ระดับเมือง หมวดอัตลักษณ์ระยอง และหมวดการเรียนรู้ใหม่ที่จะนำไปสู่การจัดทำแพลตฟอร์มการเรียนรู้แบบ ผสมผสานทั้งออนไลน์ ออฟไลน์ (Blended Learning) เพื่อให้คนระยองทุกช่วงวัย เข้าถึงการเรียนรู้เพื่อพัฒนา ศักยภาพตนได้ โดยมีแนวคิดริเริ่มการพัฒนาพื้นที่เทศบาลนำร่อง ที่เป็นภาพสะท้อนถึงผลกระทบจากการ พัฒนาเมืองที่มีความย้อนแย้งของ 2 ขั้วการพัฒนา เพื่อให้เป็นต้นแบบเพื่อขับเคลื่อนเมืองแห่งการเรียนรู้ใน ระดับจังหวัดต่อไป เพื่อต่อยอดผลการริเริ่มดังกล่าวให้เกิดผลความเปลี่ยนแปลงในการผสานพลังและขับเคลื่อนจังหวัด ระยองสู่การเป็นเมืองแห่งการเรียนรู้อย่างเป็นรูปธรรม สถาบันอาศรมศิลป์ ร่วมกับ องค์การบริหารส่วนจังหวัด ระยอง จึงริเริ่ม โครงการ การวิจัยเชิงบูรณาการเพื่อขับเคลื่อนสถาบันการเรียนรู้ของคนทุกวัยในบทบาทกลไก สนับสนุนความเป็นเมืองแห่งการเรียนรู้จังหวัดระยอง โดยความร่วมมือขององค์การบริหารส่วนจังหวัดระยอง และภาคีเครือข่าย ระยะที่ 2 โดยมีจุดเน้นในการพัฒนาระบบนิเวศเมืองแห่งการเรียนรู้ระยอง (Rayong Learning City Ecosystem) ผ่านการดำเนินงาน 3 ด้าน ประกอบด้วย 1. การพัฒนากลไกขับเคลื่อนเมืองแห่งการเรียนรู้ (Learning City Mechanism) โดยการจัดตั้ง “สถาบันการเรียนรู้ของคนทุกวัยจังหวัดระยอง (Rayong Inclusive Learning Academy - RILA)” ให้เป็น กลไกขับเคลื่อนระบบนิเวศการเรียนรู้ระดับเมือง (Learning City Mechanism) ในรูปแบบขององค์กรสังคมที่ ยั่งยืน โดยการดำเนินงานขององค์การบริหารส่วนจังหวัดระยองและภาคีเครือข่าย 2. การพัฒนาและจัดระบบชุดสาระการเรียนรู้ที่ตอบโจทย์ของจังหวัดระยองทั้งการเรียนรู้ระดับเมือง อัตลักษณ์ระยองและการเรียนรู้ใหม่ 3. การพัฒนาแพลตฟอร์มการเรียนรู้ (Learning Platform) ที่ทำหน้าที่เชื่อมโยงการเรียนรู้ Online และ Offline รวมถึงการพัฒนาช่องทางการเข้าถึงแหล่งเรียนรู้ในทุกระดับ เพื่อให้กลไกการดำเนินการระดับแต่ละท้องถิ่นในจังหวัดระยองดังกล่าวสามารถเชื่อมโยงกันเพื่อ ประกอบร่างให้จังหวัดระยองเคลื่อนไปสู่การเป็นเมืองแห่งการเรียนรู้ในภาพรวม จึงเป็นที่มาของการพัฒนา แพลตฟอร์ม การเรียนรู้ทั้ง Online และ Offline และสร้างระบบการเข้าถึงแหล่งเรียนรู้ในทุกระดับ เป็น โครงการวิจัยย่อยในชุดโครงการวิจัยเชิงบูรณาการเพื่อขับเคลื่อนสถาบันการเรียนรู้ของคนทุกวัยในบทบาท กลไกสนับสนุนความเป็นเมืองแห่งการเรียนรู้จังหวัดระยองโดยความร่วมมือขององค์การบริหารส่วน จังหวัดระยองและภาคีเครือข่าย ระยะที่ 2 ด้วยกระบวนการห้องปฏิบัติการทางสังคม (Social Lab) และ การคิดเชิงออกแบบ (Design Thinking) เพื่อสร้างกระบวนการมีส่วนร่วมในการออกแบบแพลตฟอร์มการ เรียนรู้ (Learning Platform) ซึ่งจะเป็นผลการดำเนินงานคู่ขนาดที่เกิดขึ้นจากการวิจัยการจัดระบบและ พัฒนาชุดสาระการเรียนรู้ และแหล่งเรียนรู้ที่ตอบสนองต่อเป้าหมายการพัฒนาเมือง และคนระยอง ร่วมกับแหล่งเรียนรู้ในระดับท้องถิ่น และเครือข่ายการเรียนรู้อิสระสำหรับคนทุกช่วงวัยและคนรุ่นใหม่ โดย มุ่งหวังให้ระบบแพลตฟอร์มที่ถูกพัฒนาขึ้นนี้เป็นส่วนสนับสนุนให้เกิดการสร้างระบบนิเวศการเรียนรู้ที่เชื่อมโยง (Connected Learning Ecosystem) เพื่อขับเคลื่อนระยองสู่การเป็นเมืองแห่งการเรียนรู้ และเป็นตัวอย่างที่ สามารถนำไปประยุกต์ใช้กับเมืองอื่น ๆ ต่อไป
ชุดโครงการ	การวิจัยเชิงบูรณาการเพื่อขับเคลื่อนสถาบันการเรียนรู้ของคนทุกวัยในบทบาทกลไกสนับสนุนความเป็นเมืองแห่งการเรียนรู้จังหวัดระยองโดยความร่วมมือขององค์การบริหารส่วนจังหวัดระยองและภาคีเครือข่าย ระยะที่ 2
นักวิจัยหลัก	นายยิ่งยง ปุณโณปถัมภ์
แหล่งทุน	กองทุนส่งเสริมวิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม (กองทุน ววน.) และ หน่วยบริหารและจัดการทุนวิจัยและนวัตกรรมด้านการพัฒนาระดับพื้นที่ (บพท.)งบประมาณด้าน ววน. Full Proposal ประจำปีงบประมาณ พ.ศ.2564
กลุ่มเป้าหมาย	ประชากรซึ่งเป็นกลุ่มเป้าหมายสร้างการมีส่วนร่วมในการวิจัยปฏิบัติการ ประกอบด้วย 3 กลุ่ม ตาม องค์ประกอบระบบนิเวศการเรียนรู้ของ City and Region of Learning ได้แก่ 1) คณะกรรมการสถาบันการเรียนรู้ของคนทุกวัย จังหวัดระยอง (Rayong Inclusive Learning Academy: RILA) และคณะทำงานขับเคลื่อนการเรียนรู้ (RILA’s Move) ที่เป็นกลไกความ ร่วมมือระหว่างภาคส่วนต่าง ๆ ในการขับเคลื่อนจังหวัดระยองสู่การเป็นเมืองแห่งการเรียนรู้ เพื่อ สร้างการมีส่วนร่วมในการกำหนดทิศทางเชิงนโยบาย กำกับการดำเนินงาน และเป็นหน่วยงานที่ รับรองการเรียนรู้ที่จะเกิดขึ้น (Endorsers) 2) แหล่งเรียนรู้และผู้ให้บริการการเรียนรู้ (Learning Providers) ที่ได้รับการคัดเลือกให้เป็นแหล่ง เรียนรู้นำร่องเพื่อร่วมพัฒนาแพลตฟอร์ม และจัดระบบการเรียนรู้เชื่อมโยงกับแพลตฟอร์ม ใน 3 หมวดการเรียนรู้ 3) กลุ่มผู้เรียน (Learners) ได้แก่ กลุ่มเยาวชน นักเรียน รวมถึงตัวแทนกลุ่มช่วงวัยต่าง ๆ ที่จะเข้ามา มีส่วนร่วมในฐานะผู้ใช้งาน (Users)
พื้นที่ดำเนินการ	1) สร้างกระบวนการมีส่วนร่วมในการออกแบบและพัฒนาแพลตฟอร์มการเรียนรู้ สถาบันการเรียนรู้ของ คนทุกวัย จังหวัดระยอง (RILA’s Learning Platform) ที่ประมวลและจัดระบบชุดสาระการเรียนรู้ ใน 3 หมวดการเรียนรู้ (หมวดการเรียนรู้ระดับเมือง หมวดอัตลักษณ์ระยอง และหมวดการเรียนรู้ใหม่) เพื่อสร้างช่องทางการเข้าถึงการเรียนรู้ของคนทุกวัยที่มีประสิทธิภาพ 2) จัดทำแนวทางการออกแบบเบื้องต้น การพัฒนาแหล่งเรียนรู้ ที่เชื่อมโยงกับระบบการจัดการเรียนรู้ ของสถาบันการเรียนรู้ของคนทุกวัย จังหวัดระยอง เพื่อส่งเสริมการเรียนรู้ที่มีคุณภาพ จำนวน 4 พื้นที่ นำร่อง
ระดับ	วิจัยเชิงบูรณาการแบบมีส่วนร่วม
วิธีการวิจัย	การวิจัยเชิงบูรณาการเพื่อขับเคลื่อนสถาบันการเรียนรู้ของคนทุกวัยในบทบาทกลไกสนับสนุนความ เป็นเมืองแห่งการเรียนรู้จังหวัดระยอง โดยความร่วมมือขององค์การบริหารส่วนจังหวัดระยองและภาคี เครือข่าย ระยะที่ 2 มุ่งเน้นการต่อยอดผลการสร้างความร่วมมือระหว่างองค์การบริหารส่วนจังหวัดระยองและ ภาคส่วนค่าง ๆ ในการพัฒนาระยองให้เป็นเมืองแห่งการเรียนรู้ ด้วยร่างแนวคิดและรูปแบบการบริหารจัดการ ในลักษณะองค์กร “สถาบันการเรียนรู้ของคนทุกช่วงวัย จังหวัดระยอง” (Rayong Inclusive Learning Academy - RILA) เพื่อขับเคลื่อนการดำเนินงานอย่างเป็นรูปธรรม ใน 3 องค์ประกอบได้แก่ 1) การสร้างนวัตกรรมองค์กรเพื่อสังคมที่ยั่งยืน ให้เป็นกลไกการจัดการเมืองแห่งการเรียนรู้ที่เข้มแข็ง จากความร่วมมือระหว่างองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นจังหวัดระยองกับภาคีเครือข่ายในระดับพื้นที่ 2) ระบบการเรียนรู้ของคนระยองยุคใหม่ทุกวัย (Inclusive Learning System) ใน 3 หมวดการ เรียนรู้ ได้แก่ การเรียนรู้ระดับเมือง อัตลักษณ์ระยอง และการเรียนรู้ใหม่ 3) การพัฒนาแพลตฟอร์มและระบบการเข้าถึงการเรียนรู้ (Learning Platform) เพื่อการพัฒนา เมืองแห่งอนาคต การดำเนินงานวิจัย ใช้วิธีการปฏิบัติการเมืองแห่งการเรียนรู้ (Learning City Lab) ที่คณะวิจัย พัฒนาขึ้นจากการดำเนินการระยะที่แล้ว โดยการผสมผสานวิธีห้องปฏิบัติการทางสังคม (Social Lab) และ การคิดเชิงออกแบบ (Design Thinking) เป็นแกนในการสร้างกระบวนการมีส่วนร่วมกับผู้มีส่วนเกี่ยวข้องทุก ภาคส่วนเพื่อขับเคลื่อนการพัฒนาจังหวัดระยองสู่การเป็นเมืองแห่งการเรียนรู้ พร้อมไปกับการปฏิบัติการ จัดระบบและพัฒนาชุดการเรียนรู้/หลักสูตร เพื่อติดตั้งระบบการเรียนรู้ (Learning System) และการพัฒนา แพลตฟอร์มและระบบการเข้าถึงการเรียนรู้ (Learning Platform) ที่เชื่อมโยงการเรียนรู้ต่าง ๆ ในจังหวัด ระยองเข้าด้วยกัน โดยมีการประเมินผลเชิงพัฒนา (Developmental Evaluation) เป็นกระบวนการในการ สรุปการเรียนรู้จากการดำเนินการทำหน้าที่เชื่อมโยงการเรียนรู้ Online และ Offline รวมถึงการพัฒนาช่องทางให้คนในทุกช่วงวัยและ ทุกระดับ สามารถเข้าถึงการเรียนรู้และแหล่งเรียนรู้เพื่อพัฒนาศักยภาพของตนเองได้อย่างสอดคล้องและ เหมาะสม การพัฒนาแพลตฟอร์ม การเรียนรู้แบบผสมผสาน(Blended Learning) ทั้ง Online และ Offline และสร้างระบบการเข้าถึงแหล่งเรียนรู้ในทุกระดับ เป็นโครงการวิจัยในลักษณะการวิจัยเชิงปฏิบัติการ (Action Research) เพื่อสร้างกระบวนการมีส่วนร่วมในการออกแบบและทดลองใช้ระบบแพลตฟอร์มการเรียนรู้ (Learning Platform) ที่ส่งเสริมความเข้มแข็งของการดำเนินงานร่วมกันทุกภาคส่วนในการดำเนินงานพัฒนา ระยอง เมืองแห่งการเรียนรู้ และสร้างระบบนิเวศการเรียนรู้ที่เชื่อมโยง (connected learning ecosystem) ของระยอง ที่ตอบสนองต่อเป้าหมายความท้าทายในการพัฒนาจังหวัดระยอง เพื่อนำไปสู่เป้าหมายการสร้าง คุณภาพชีวิตที่ดีของประชาชนและพลเมืองชาวระยองอย่างเป็นองค์รวมสู่การพัฒนาคุณภาพชีวิตในทุกมิติ ทั้ง ด้าน เศรษฐกิจ สังคม สุขภาพและสิ่งแวดล้อมอย่างยั่งยืน รวมทั้งเงื่อนไขสำคัญที่จะนำไปสู่เป้าหมายคือ การ เกื้อกูลกันระหว่างความเป็นเมืองแห่งธรรมชาติ และเมืองอุตสาหกรรม การดำเนินงานวิจัยใช้ระเบียบวิธีของการวิจัยเชิงปฏิบัติการ (Action Research) ผ่านกระบวนการ ห้องปฏิบัติการทางสังคม (Social Lab) ที่ประกอบด้วย 3 องค์ประกอบของระบบนิเวศการเรียนรู้ตามนิยาม ของ City and Region of Learning ได้แก่ ผู้ให้บริการการเรียนรู้ (Learning Providers) ผู้เรียน (Learners) และ ผู้รับรองการเรียนรู้ (Endorsers) โดยใช้การคิดเชิงออกแบบ (Design Thinking) เป็นกรอบแนวทางใน การออกแบบและพัฒนาแพลตฟอร์มการเรียนรู้ที่สร้างให้เกิดการเรียนรู้ที่เชื่อมโยง (connected learning) โดยมีรายละเอียดการดำเนินงานตามขั้นตอนการออกแบบและพัฒนาโปรแกรม ซึ่งประกอบด้วย การวิเคราะห์ ความต้องการ การกำหนดโครงสร้าง การออกแบบประสบการณ์ใช้งาน การพัฒนา การทดสอบ การเปิดใช้งาน และการสร้างระบบบริหารจัดการ

หมายเลขโครงการ	A15F640111
ชื่อโครงการ	ยะลาเมืองแห่งการเรียนรู้: กระบวนการสร้างสรรค์เมืองแบบมีส่วนร่วมบนความหลากหลายทางชีวภาพและวัฒนธรรม
หัวหน้าโครงการ	นายอภินันท์ ธรรมเสนา
ทีมวิจัย	ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน)
วันเริ่มต้น	2021-06-01
Objective	1. เพื่อรวบรวมองค์ความรู้เกี่ยวกับเมืองยะลาทั้งในมิติความหลากหลายทางชีวภาพและ ความหลากหลายทางวัฒนธรรมเพื่อสร้างเป็นฐานข้อมูลเปิดสำหรับใช้เป็นต้นทุนความรู้ใน การพัฒนาเมืองยะลาบนฐานเศรษฐกิจการเรียนรู้และวัฒนธรรม 2. เพื่อสร้างกระบวนการมีส่วนร่วมในการออกแบบและพัฒนาต้นแบบพื้นที่แห่งการเรียนรู้ที่ เข้าถึงและสอดคล้องกับบริบททางสังคมและวัฒนธรรมของเมืองยะลาเพื่อสร้างการตื่นตัว เรียนรู้ระดับเมือง 3. เพื่อวิเคราะห์ศักยภาพทุนทางสังคมของเมืองยะลาในการพัฒนาแนวทางการสร้าง เครือข่ายในลักษณะหุ้นส่วนร่วมลงทุน (investment) ทั้งในด้านความรู้ ด้านพละกำลัง และด้านทุนทรัพย์ ในการพัฒนาเมืองอย่างยั่งยืน
Abstract	ยะลาเมืองแห่งการเรียนรู้: กระบวนการสร้างสรรค์เมืองแบบมีส่วนร่วมบนความหลากหลายทางชีวภาพและวัฒนธรรม” เป็นชุดโครงการวิจัยที่วางแนวทางการพัฒนาเมืองยะลาให้เป็นเมืองแห่งการเรียนรู้ (Learning City) โดยมุ่งสร้างเครือข่ายสังคมและพื้นที่แห่งการเรียนรู้ที่เข้าถึงคนทุกกลุ่มในยะลาบนฐานแนวคิดสังคมแห่งการเรียนรู้ตลอดชีวิต (A Lifelong Learning Society) จากการการศึกษา พบว่า ยะลาเป็น “เมืองแห่งสุนทรียะ” ที่เกิดจากต้นทุนที่สำคัญของเมือง 3 ประการ ประกอบด้วย ทุนกายภาพ จากความหลากหลายทางชีวภาพและโครงสร้างพื้นฐานที่เอื้อต่อการจัดการเรียนรู้ ทุนทางวัฒนธรรม ทำให้ยะลามีอัตลักษณ์ของเมืองที่สามารถต่อยอดเป็นทุนในการขับเคลื่อนเมือง ทุนทางสังคม ผู้บริหารมีวิสัยทัศน์ และมีนโยบายการพัฒนาเมืองที่ชัดเจน ทั้งนี้ จากการถอดบทเรียน พบว่า มีกลยุทธ์ในการขับเคลื่อนสร้างการเปลี่ยนแปลงระดับเมือง 3 กลยุทธ์ ได้แก่ (1) กลยุทธ์สร้างกลไกสนับสนุนเชิงนโยบาย โดยมีเงื่อนไข 2 ประการ คือ การวิเคราะห์ศักยภาพและข้อจำกัดของฝ่ายนโยบาย สร้างรูปธรรมความสำเร็จและสังเคราะห์เป็นข้อเสนอเชิงนโยบายที่นำไปปรับใช้ในเชิงปฏิบัติได้ทันที (2) กลยุท???์พัฒนาฐานความรู้สร้างพลเมืองตื่นรู้ ภายใต้เงื่อนไขการสร้าง “พื้นที่เปิด” ให้พลเมืองได้เข้ามามีส่วนร่วมทั้งในระดับของการร่วมคิดและร่วมทำเพื่อสร้างสำนึกความเป็นเจ้าของ (sense of belonging) (3) กลยุทธ์สร้างเครือข่ายเชิงยุทธศาสตร์ โดย การสร้าง“ความไว้วางใจ” (Trust) ระหว่างภาคีองค์กรเครือข่าย สำหรับข้อเสนอเชิงนโยบายขับเคลื่อนยะลาสู่เมืองแห่งการเรียนรู้ สามารถสังเคราะห์เป็นข้อเสนอเชิงนโยบายได้ 3 ข้อ ดังนี้ 1. ส่งเสริมและสนับสนุนการสร้างกลไกความร่วมมือระดับเมือง เทศบาลนครยะลาต้องปรับบทบาทการทำงานจากผู้ริเริ่มโครงการและเป็นเจ้าของโครงการ เป็นผู้สร้างพื้นที่และสนับสนุนการทำงานของภาคีองค์กรเครือข่ายเพื่อเปิดโอกาสให้ภาคีองค์กรเครือข่ายมีบทบาทมากขึ้น โดยสร้าง “พื้นที่เปิด” ให้พลเมืองได้เข้ามามีส่วนร่วมเพื่อสร้างสำนึกความเป็นเจ้าของ (sense of belonging) 2. สนับสนุนการสร้างพื้นที่การเรียนรู้ทั้งในเชิงกายภาพและเชิงกระบวนการ โดยปรับกระบวนทัศน์การจัดการเรียนรู้จากเดิมที่เน้น “สอน” หรือ “สั่งสอน” ไปสู่การ “จุดประกาย” ความสนใจใฝ่รู้ (Inspire) ให้ได้เรียนจากการลงมือปฏิบัติ (learning by doing) โดยการเรียนรู้จากการลงมือทำ (Learning by Doing) 3. การสร้างฐานความรู้เพื่อการพัฒนาเมือง ต้องให้ความสำคัญกับความรู้ท้องถิ่น ในฐานะที่เป็นทุนทางวัฒนธรรมที่สามารถต่อยอดสร้างมูลค่าให้กับการพัฒนาเมืองได้
Tag	เมืองแห่งการเรียนรู้,สังคมแห่งการเรียนรู้,เศรษฐกิจฐานความรู้,ทุนทางวัฒนธรรม,ยะลา
ปี	2565
รายละเอียด
ชุดโครงการ	การพัฒนาเมืองและกลไกการเติบโตใหม่
นักวิจัยหลัก	นายอภินันท์ ธรรมเสนา
แหล่งทุน	กองทุนส่งเสริมวิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม (กองทุน ววน.) และ หน่วยบริหารและจัดการทุนวิจัยและนวัตกรรมด้านการพัฒนาระดับพื้นที่ (บพท.)งบประมาณด้าน ววน. Full Proposal ประจำปีงบประมาณ พ.ศ.2564
กลุ่มเป้าหมาย	ประชากรชาวเมืองยะลา แต่ทั้งนี้เพื่อให้เห็นมิติของกระบวนการพัฒนาเมืองแห่งการเรียนรู้ จึงให้ความสำคัญกับกลุ่มประชากรที่ เป็นเงื่อนไขในการพัฒนาเมือง ดังนี้ 1. กลุ่มนโยบาย โดยให้ความสำคัญกับกลุ่มผู้บริหารของเทศบาลนครยะลา ร่วมถึงส่วนราชการ สังกัดเทศบาล เพราะถือเป็นกลไกหลักในการกำหนดนโยบายเมืองแห่งการเรียนรู้ นอกจากนี้ยังให้ ความสำคัญกับศูนย์อำนวยการบริหารจังหวัดชายแดนภาตใต้ (ศอบต.) ในฐานะส่วนราชการที่มีบทบาท ในการกำกับนโยบายในพื้นที่จังหวัดชายแดนภาคใต้ 2. กลุ่มภาคเอกชน เป็นกลุ่มที่มีความสำคัญและมีศักยภาพที่จะร่วมลงทุนในการพัฒนาเมือง ประกอบด้วย กลุ่มนักธุรกิจรุ่นใหม่ กลุ่มผู้ประกอบการวิสาหกิจชุมชน กลุ่มภาคการศึกษา เป็นกลุ่มที่มีความสำคัญและมีบทบาทในการจัดการศึกษาที่จะเป็นปัจจัย สนับสนุนการสร้างเมืองแห่งการเรียนรู้ เช่น สถานศึกษาในสังกัดเทศบาลนครยะลา มหาวิทยาลัย ราชภัฏยะลา 3. กลุ่มเยาวชน เป็นกลุ่มเป้าหมายการพัฒนาของชุดโครงการในการติดตั้งแนวคิดและวิธีการ ทำงานเพื่อสร้าง “คน” เมืองยะลารุ่นใหม่ให้เป็นพลเมืองตื่นรู้ (Active Citizen) ที่จะเป็น “พลัง” ใน การพัฒนาเมืองยะลาไปสู่เมืองแห่งการเรียนรู้”
พื้นที่ดำเนินการ	เทศบาลนครยะลา อำเภอ เมือง จังหวัดยะลา
ระดับ	ระดับพื้นที่/เทศบาล
วิธีการวิจัย	ส่วนแรก การรวบองค์ความรู้เกี่ยวกับเมืองยะลาในโครงการ 1) โครงการวิจัย “ยะลาศึกษา: ความหลากหลายของผู้คน ชุมชน และวัฒนธรรม” และ (2) โครงการวิจัย “ยะลาศึกษา: ความ หลากหลายทางชีวภาพ” เพื่อรวบรวมข้อมูลความหลากหลายทางชีวภาพและวัฒนธรรมของเมืองยะลา สำหรับเป็นฐานในการออกแบบพื้นที่เพื้อสร้างกระบวนการเรียนรู้ของเมืองยะลา รวมทั้งนำข้อมูลมา พัฒนาเป็นหลักสูตรแกนกลางระดับจังหวัดสำหรับจัดการศึกษาในสถาบันการศึกษาในท้องถิ่นเมือง ยะลา ส่วนที่สอง การส่งเสริมศักยภาพเยาวชนเมืองยะลา ให้มีความสามารถในการสืบค้นและจัดการ ข้อมูลชุมชนเมืองยะลา และมีความสามารถในการสร้างสรรค์สื่อเพื่อส่งเสริมการเรียนรู้ ทั้งนี้วิธีการ ศึกษาในส่วนนี้ถือเป็นหัวใจสำคัญของชุดโครงการวิจัยนี้เพราะถือเป็นกระบวนการสำคัญในการสร้าง “คน” ให้เป็น “พลัง” ในการร่วมสร้างสรรค์ยะลาให้เป็นเมืองแห่งการเรียนรู้ ส่วนที่สาม การถอดบทเรียน เพื่อสังเคราะห์องค์ความรู้ที่ได้จากงานวิจัยและสามารถนำไป พัฒนาเป็นต้นแบบและข้อเสนอเชิงนโยบายในการพัฒนาเมืองยะลาไปสู่เมืองแห่งการเรียนรู้

หมายเลขโครงการ	A15F640111
ชื่อโครงการ	โครงการยะลาศึกษา: ความหลากหลายของผู้คน ชุมชน และวัฒนธรรม
หัวหน้าโครงการ	รองศาสตราจารย์ ฤทธิรงค์ จิวากานนท์
ทีมวิจัย	สถาบันไทยศึกษา จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
วันเริ่มต้น	2021-06-01
Objective	1. รวบรวมองค์ความรู้ ภาพถ่าย แผนที่เกี่ยวกับผู้คนและวัฒนธรรมที่หลากหลายของเมืองยะลา 2. ศึกษา “ทักษะวัฒนธรรม” ในการอยู่ร่วมกับผู้คนที่แตกต่าง 3. จัดทำองค์ความรู้เพื่อเป็นฐานข้อมูลในการสร้างสรรค์กิจกรรมการเรียนรู้ของเยาวชน (โครงการย่อยที่ 3) เพื่อให้เยาวชนเข้าใจในอัตลักษณ์ ตัวตนของตนเอง และมีทักษะในการอยู่ร่วมกับคนที่แตกต่าง
Abstract	โครงการวิจัย ยะลาศึกษา: ความหลากหลายของผู้คน ชุมชน และวัฒนธรรม เป็นโครงการวิจัยย่อย ภายใต้ชุดโครงการวิจัย ยะลาเมืองแห่งการเรียนรู้: กระบวนการสร้างสรรค์เมืองแบบมีส่วนร่วมบนความ หลากหลายทางชีวภาพและวัฒนธรรม มีวัตถุประสงค์ที่จะรวบรวมองค์ความรู้เรื่องของผู้คน ชุมชน และ วัฒนธรรมของเมืองยะลา ตลอดจน ความรู้เกี่ยวกับ “ทักษะ” ในการอยู่ร่วมกันของผู้คนที่แตกต่าง โดยเป็น การเก็บข้อมูลจากเอกสาร ภาพถ่ายเก่า และแผนที่ เพื่อสะท้อนให้เห็นถึงต้นทุนพหุชุมชน พหุศาสนา และพหุวัฒนธรรมที่ดำรงอยู่ในสังคมยะลา องค์ความรู้เหล่านี้สามารถนำไปใช้เป็นพื้นฐานในการจัดกิจกรรมแลกเปลี่ยนเรียนรู้และสร้างการมีส่วน ร่วมกับเยาวชน และคนยะลาทุกคน เพื่อการพัฒนาต้นแบบพื้นที่แห่งการเรียนรู้เพื่อสร้างสังคมแห่งการเรียนรู้ ตลอดชีวิต (โครงการย่อยที่ 3) ที่จะค้นพบ สร้างสรรค์ และแบ่งปันทุนทางวัฒนธรรม ตลอดจนสามารถนำ ความรู้ไปร่วมแลกเปลี่ยนกับผู้คน ชุมชน และองค์กรภาคีในพื้นที่ เพื่อสร้างการมีส่วนร่วมในการพัฒนาเมือง ยะลาบนฐานทุนเศรษฐกิจและทุนวัฒนธรรม ผลผลิตของงานวิจัย คือ ผลวิเคราะห์และสังเคราะห์ทุนทางวัฒนธรรม แผนที่แหล่งเรียนรู้ทาง วัฒนธรรมในพื้นที่เมืองยะลา และตัวอย่างการสื่อสารองค์ความรู้ด้านวัฒนธรรมจากุทนทางวัฒนธรรม เพื่อเป็น ต้นแบบของการพัฒนาเมืองยะลาให้เป็นเมืองแห่งการเรียนรู้ที่สมบูรณ์ในอนาคต
Tag
ปี	2565
รายละเอียด	จังหวัดยะลาเป็น 1 ใน 3 จังหวัดชายแดนภาคใต้ที่มีวัฒนธรรมของคนส่วนใหญ่แตกต่างจากพื้นที่อื่นๆ ของประเทศไทย ยะลามีประชากรอยู่จริง 318,891 คน ส่วนใหญ่นับถือศาสนาอิสลามร้อยละ 81.46 รองลงมา คือศาสนาพุทธร้อยละ 18.45 ศาสนาคริสต์ร้อยละ 0.08 และศาสนาอื่นๆ ร้อยละ 0.01 รายงานคุณภาพชีวิต ประชาชนจังหวัดยะลา (2562) สำหรับเทศบาลนครยะลา มีจำนวนประชากรทั้งหมด 61,218 คน ประชาชน ส่วนใหญ่นับถือศาสนาพุทธ ร้อยละ 51.77 ศาสนาอิสลามร้อยละ 48.0 และศาสนาอื่นๆ เช่น คริสต์ ฮินดูร้อย ละ 0.23 (เทศบาลนครยะลา) เมื่อกล่าวถึงความแตกต่างทางวัฒนธรรม ยะลาไม่เพียงมีผู้คนที่นับถือศาสนาที่ แตกต่างกัน หากในแต่ละกลุ่มศาสนายังมีกลุ่มชาติพันธุ์ที่แตกต่างกันไป คนพื้นเมืองที่อยู่ในพื้นที่ยะลาร่วมกับ คนมลายูมาตั้งแต่ดั้งเดิม คือมันนิ หรือ โอรงอัสลี ซึ่งปัจจุบันตั้งถิ่นฐานอยู่ที่ อ.ธารโต คนไทยผู้นับถือศาสนา พุทธอาศัยกระจายอยู่ร่วมกับคนมลายูทั้งในพื้นที่เมืองและชนบท ส่วนคนจีนที่นับถือเทพเจ้าและบางส่วนนับ ถือศาสนาคริสต์จะอาศัยอยู่ในอำเภอเมืองยะลา และเมืองเบตงเป็นส่วนใหญ่ ซึ่งอาจแบ่งแยกย่อยไปตามภาษา ถิ่นจีนได้อย่างน้อย 5 กลุ่มภาษาคือ ฮกเกี้ยน แต้จิ๋ว ไหหลำ กวางตุ้ง และแคะ (แพร ศิริศักดิ์ดำเกิง. 2546) คน จีนบางส่วนมีบทบาทในฐานะคอมมิวนิสต์มลายูในประวัติศาสตร์ช่วงหนึ่งของเมืองยะลา รวมถึงคนอินเดียที่นับ ถือซิกข์ ที่เข้ามาอยู่ที่เมืองยะลาประมาณ 90 ปีก่อน นอกจากกลุ่มคนที่อยู่ร่วมกันมานับ 100 ปีข้างต้นแล้ว ยังมีคนที่เดินทางเข้ามาอยู่ในยะลาอีกหลาย กลุ่มด้วยกัน เช่นคนจากแหละตะลุมพุก จ.นครศรีธรรมราชที่อพยพหนีภัยพายุแฮเรียตมาตั้งบ้านเรื่อนอยู่ใน อ. ธารโต หลังจากปี 2505 คนไทยพุทธและไทยมุสลิมจากภาคใต้ตอนบนซึ่งเข้ามารับราชการและลงหลักปักฐาน ในเมืองยะลา คนจีนจากกรุงเทพฯ ที่เดินทางเข้ามาทำค้าขาย คนกลุ่มต่างๆ เหล่านี้มีบทบาทในการร่วมสร้าง และพัฒนาเมืองยะลามาถึงปัจจุบัน อย่างไรก็ตามความรุนแรงยืดเยื้อเรื้อรังที่เกิดขึ้นมาตั้งแต่ปี 2547 ถึง ปัจจุบัน ส่งผลทางตรงต่อการเปลี่ยนแปลงโครงสร้างประชากรในพื้นที่ หลายพื้นที่นอกเขตอำเภอเมือง มีประชากรมลายูมุสลิม 100% คนไทยพุทธและคนจีนต่างโยกย้ายจากพื้นที่ชนบทสู่เมือง หรือย้ายออกจากพื้นที่ 3 จังหวัดชายแดนใต้ ทำให้นิเวศของความหลากหลายวัฒนธรรมในพื้นที่จังหวัดยะลาเปลี่ยนแปลงไป สำหรับ ผลกระทบในทางอ้อมของความไม่สงบ คือความสัมพันธ์ของคนต่างศาสนาในบางพื้นที่ค่อยๆ แปรเปลี่ยนไป จากเดิม ความรุนแรงส่งผลให้คนกลุ่มต่างๆ ไปมาหาสู่กันน้อยลง มีความไม่ไว้วางใจและหวาดระแวงกันมากขึ้น (แพร ศิริศักดิ์ดำเกิง. 2563) จึงจำเป็นอย่างยิ่งที่จะต้องมีการเก็บข้อมูลองค์ความรู้นับตั้งแต่อดีต จนถึงปัจจุบัน เพื่อเป็นฐานความรู้ให้แก่คนรุ่นใหม่ของเมืองยะลา ได้ทำความเข้าใจถึงความหลากหลายทางวัฒนธรรม วิถีชีวิต และวิธีการอยู่ร่วมกันของผู้คนเมื่อ 17 ปีก่อนเกิดเหตุการณ์จังหวัดชายแดนภาคใต้ เพื่อทำให้คนยะลาเข้าใจ ถึงอัตลักษณ์ความเป็นยะลาร่วมกัน แลกเปลี่ยนเรียนรู้ ถ่ายทอดต้นทุนทางวัฒนธรรมที่มีอยู่ในท้องถิ่นให้คนรุ่น ต่อมารับรู้ เมื่อกลับมาพิจารณาโครงสร้างประชากรด้านอายุ และโครงสร้างการศึกษาของเมืองยะลา พบว่าคน ยะลาส่วนมากอยู่ในช่วงอายุ 35-49 ปี ร้อยละ 20.56 รองลงมาคืออายุ 26-34 ปี ร้อยละ 14.15 และอายุ 60 ปีขึ้นไปร้อยละ 13.74 นับว่าเป็นสัดส่วนประชากรตามอายุที่แตกต่างจากสังคมไทยในภาพรวมที่กำลังก้าวเข้าสู่ สังคมสูงวัย ข้อมูลระดับการศึกษาพบว่า ประชากรส่วนมากจบการศึกษาชั้นประถมศึกษา (ป.4, ป.6, ป.7) คิด เป็นร้อยละ 34.71 รองลงมาคือระดับมัธยมศึกษาตอนปลายหรือเทียบเท่า ร้อยละ 16.32 ระดับมัธยมศึกษา ตอนต้นร้อยละ 15.05 และจบการศึกษาระดับปริญญาตรีขึ้นไป ร้อยละ 11.60 สิ่งที่น่าสนใจคือจังหวัดยะลา เป็นศูนย์รวมของสถาบันการศึกษาตั้งแต่ระดับอนุบาล จนถึงอุดมศึกษา ซึ่งมีทั้งสถาบันการศึกษาของรัฐบาล และเอกชนสอนศาสนาอิสลามที่สอดคล้องกับความเชื่อของคนส่วนใหญ่ในพื้นที่ นอกจากนั้นยังมี สถาบันการศึกษาด้านอาชีพ เช่นวิทยาลัยเทคนิค และอาชีวะ สำหรับสถาบันการศึกษาระดับอุดมศึกษามีทั้ง มหาวิทยาลัยราชภัฎยะลา วิทยาลัยพยาบาลบรมราชชนนียะลา มหาวิทยาลัยการกีฬาแห่งชาติ วิทยาเขตยะลา เป็นต้น นอกจากการเรียนรู้ในระบบแล้ว เทศบาลนครยะลายังมีแหล่งเรียนรู้ตามอัธยาศัย กระจายตัวอยู่ในเขต เทศบาล คืออุทยานการเรียนรู้ TK Park ยะลา และ TK Park โรงเรียนเทศบาล 4 สวนสร้างสรรค์หรรษา ห้องสมุดประชาชน “เฉลิมราชกุมารี” และในอนาคตจะมีพิพิธภัณฑ์เมือง (City Museum) ผนวกกับ ห้องทดลองแห่งอนาคต (Future Lab) สำหรับคนยะลาได้มาเยี่ยมชม เรียนรู้ และทดลองออกแบบเมืองของ ตัวเอง ด้วยต้นทุนทางวัฒนธรรมที่มีอยู่เดิม ประกอบกับโครงสร้างพื้นฐานด้านการศึกษา และวิสัยทัศน์ของ ผู้นำของเทศบาลนครยะลาที่รองรับให้ยะลาสามารถพัฒนาเมืองไปในแนวทางเมืองแห่งการเรียนรู้ โครงการวิจัยนี้จึงสนใจที่จะเก็บรวบรวมข้อมูลความหลากหลายทางวัฒนธรรมของผู้คนและชุมชน โดยทำให้ เห็นความแตกต่างของผู้คน และชุมชนในภาพรวมของจังหวัด ด้วยการทำแผนที่วัฒนธรรม และศึกษาลึกใน รายละเอียดของชุมชน ตลอดจนวิธีที่ผู้คนต่างวัฒนธรรมดำรงชีวิตอยู่ร่วมกันในเขตเทศบาลนครยะลา แล้วจึง นำข้อมูลที่เป็นต้นทุนวัฒนธรรมที่สำคัญนี้ไปออกแบบการเรียนรู้เพื่อสร้างกิจกรรมให้กับเยาวชนได้เข้าใจตัวตน และมีทักษะในการอยู่ร่วมกับคนที่แตกต่าง ซึ่งเป็นทักษะสำคัญของพลเมืองโลกในศตวรรษที่ 21
ชุดโครงการ	ยะลาเมืองแห่งการเรียนรู้: กระบวนการสร้างสรรค์เมืองแบบมีส่วนร่วมบนความหลากหลายทางชีวภาพและวัฒนธรรม
นักวิจัยหลัก	รองศาสตราจารย์ ฤทธิรงค์ จิวากานนท์
แหล่งทุน	กองทุนส่งเสริมวิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม (กองทุน ววน.) และ หน่วยบริหารและจัดการทุนวิจัยและนวัตกรรมด้านการพัฒนาระดับพื้นที่ (บพท.)งบประมาณด้าน ววน. Full Proposal ประจำปีงบประมาณ พ.ศ.2564
กลุ่มเป้าหมาย	1. ปราชญ์ชุมชน 2. ผู้นำทางศาสนา 3. ผู้นำชุมชน 4. ผู้เชี่ยวชาญด้านยะลาศึกษา
พื้นที่ดำเนินการ	เทศบาลนครยะลา อำเภอ เมือง จังหวัดยะลา
ระดับ	โครงการย่อยในชุดโครงการใหญ่ ระดับพื้นที่/เทศบาล
วิธีการวิจัย

หมายเลขโครงการ	A15F640111
ชื่อโครงการ	โครงการยะลาศึกษา : ความหลากหลายทางชีวภาพ
หัวหน้าโครงการ	นางสาวศุภราภรณ์ ทวนน้อย
ทีมวิจัย	มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ วิทยาเขตปัตตานี
วันเริ่มต้น	2021-06-01
Objective	1.1 เพื่อต้องการพัฒนาพื้นที่แห่งการเรียนรู้ในการสร้างสังคมแห่งการเรียนรู้ตลอดชีวิตในจังหวัดยะ???า 1.2 เพื่อรวบรวมองค์ความรู้ด้านความหลากหลายทางชีวภาพในจังหวัดยะลา 1.3 เพื่อหาแนวทางการพัฒนาต้นแบบการสื่อสารความหลากหลายทางชีวภาพเพื่อสร้างสังคมแห่ง การเรียนรู้ตลอดชีวิต : ยะลาเมืองแห่งการเรียนรู้
Abstract	การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อพัฒนาพื้นที่แห่งการเรียนรู้ในการสร้างสังคมแห่งการเรียนรู้ตลอด ชีวิตในจังหวัดยะลา เพื่อรวบรวมองค์ความรู้ด้านความหลากหลายทางชีวภาพในจังหวัดยะลา และเพื่อหาแนว ทางการพัฒนาต้นแบบการสื่อสารความหลากหลายทางชีวภาพเพื่อสร้างสังคมแห่งการเรียนรู้ตลอดชีวิต : ยะลา เมืองแห่งการเรียนรู้ เป็นการวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วมโดยเก็บข้อมูลภาคสนามสำรวจความหลากหลาย ทางชีวภาพ การเก็บคุณภาพน้ำการจัดกิจกรรมการมีส่วนร่วมกับกลุ่มเยาวชนในจังหวัดยะลา และการจัด กระบวนการร่วมกับทีมออกแบบกระบวนการเรียนรู้โดยใช้ทฤษฎี Human Center ทีมวิจัยลงพื้นที่โดยแบ่งเป็น ไร่ นา ป่า เขา เมือง ผลการสำรวจความหลากหลายทางชีวภาพจากแอพพลิเคชัน iNaturalist ,eBird และการมีส่วนร่วม ของวิทยาศาสตร์ภาคประชาชนในโปรเจ็กต์ชื่อ Biodiversity in Yala, Thailand พบว่ามีการสังเกตการณ์ 1,157 ครั้ง พบสิ่งมีชีวิต 683 ชนิด มี 321 ผู้จำแนก และมี 2,022 การจำแนก การสำรวจคุณภาพน้ำในแม่น้ำที่สำคัญได้แก่แม่น้ำปัตตานี โดยสำรวจทั้งหมด 6 จุดตั้งแต่อำเภอเบตง จนถึงอำเภอเมืองยะลา พบว่าคุณภาพน้ำบริเวณต้นน้ำมีคุณภาพดีโดยเฉพาะหมู่บ้านจุฬาภรณ์ 10 แต่เมื่อไหล ผ่านแหล่งชุมชนขนาดใหญ่ทำให้แม่น้ำมีคุณภาพต่ำลง บางสถานีมีโอกาสเกิดภาวะออกซิเจนไม่เพียงพอ แต่ อย่างไรก็ตามออกซิเจนในน้ำสามารถเพิ่มขึ้นได้เองถ้าไม่มีน้ำเสียหรือสารอินทรีย์จากชุมชนลงมาเพิ่ม ผลจาก กระบวนการสร้างการเรียนรู้ด้านความหลากหลายทางชีวภาพเป็นการมีส่วนร่วมระหว่างเยาวชนนักวิชาการและ ชุมชน สร้างกระบวนการมีส่วนร่วมเข้าด้วยกัน โดยแบ่งเป็น 4 ส่วนคือ 1) Here การให้ความรู้สร้างความเข้าใจ เกี่ยวกับความหลากหลายทางชีวภาพในจังหวัดยะลา และรับฟังเรื่องเล่าจากสิ่งแวดล้อมใกล้ตัวของเยาวชน 2) Create เยาวชนลงพื้นที่บันทึกสิ่งมีชีวิต โดยการจดบันทึก หรือถ่ายภาพ 3) Deliver การส่งข้อมูลภาพเพื่อสร้าง ฐานข้อมูลอิเล็กทรอนิกส์ผ่านแอพพลิเคชัน iNaturalist ซึ่งเป็นการมีส่วนร่วมทางด้านองค์ความรู้ทาง วิทยาศาสตร์ 4) Community การสร้างชุมชนแห่งการเรียนรู้ระหว่างเยาวชน ผู้เชี่ยวชาญ โดยฐานข้อมูลนี้จะ สามารถเผยแพร่ออกไปเพื่อบันทึกความหลากหลายของสิ่งมีชีวิตในพื้นที่ และนำผลการวิจัยนี้ส่งต่อเพื่อเป็น ฐานข้อมูลในการเรียนรู้ของจังหวัดยะลาต่อไป โดยข้อเสนอแนะของการใช้ประโยชน์จากความหลากหลายทาง ชีวภาพใน จ. ยะลา
Tag
ปี	2565
รายละเอียด	ยะลาเป็นจังหวัดชายแดนภาคใต้สุดของประเทศไทยชายแดนติดกับตอนเหนือของประเทศมาเลเซีย อยู่บนคาบสมุทรไทย-มาเลย์ เป็นเขตความหลากหลายทางชีวภาพที่ประกอบไปด้วยส่วนของป่าฝนดิบชื้น (Tropical Rainforest) ที่อุดมสมบูรณ์เป็นส่วนใหญ่ ป่าฝนดิบชื้นในคาบสมุทรไทยมาเลย์เป็นระบบนิเวศที่ สำคัญเช่นเดียวป่าฝนดิบชื้นในบริเวณอื่นของโลก เช่น ป่าฝนอะเมซอนในอเมริกาใต้ ป่าฝนคองโกในแอฟริกา และป่าฝนเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ซึ่งมักจะมีความหลากหลายทางชีวภาพในระบบนิเวศแบบนี้สูงกว่าระบบ นิเวศประเภทอื่น ซึ่งแม้เทียบโดยพื้นที่แล้วป่าฝนดิบชื้นมีพื้นที่ประมาณ 3% ของระบบนิเวศทั้งหมดในโลก แต่ สามารถพบสิ่งมีชีวิตได้ 50% ชนิดของสิ่งมีชีวิตทั้งหมดบนโลก ในประเทศไทยป่าฝนเขตร้อนชื้นพบได้ใน บริเวณคาบสมุทรภาคใต้ของไทยและมีระบบนิเวศที่ต่างออกจากภาคอื่น ๆ ของประเทศไทยเป็นเขตชีว ภูมิศาสตร์ย่อยรวมคาบสมุทรไทยมาเลย์ เกาะสุมาตรา เกาะชวา เกาะบอร์เนียว และเกาะปาลาวัน ซึ่งมีพืช พันธุ์และสิ่งมีชีวิตที่คล้ายคลึงกันไว้ด้วยกันเรียกว่าเขตย่อยซุนดา (Sunda) สำหรับจังหวัดยะลา พบว่าระบบนิเวศในบริเวณสามจังหวัดชายแดนภาคใต้ได้แก่ ปัตตานี ยะลา และนราธิวาส ซึ่งอยู่ใกล้กับเทือกเขาสันกาลาคีรีที่เป็นเทือกเขาชายแดนกั้นระหว่างไทยกับมาเลเซีย มีความ คล้ายคลึงกับพื้นที่ในมาเลเซียมากกว่าระบบนิเวศที่ภาคใต้ตอนบนด้วย และพบสิ่งมีชีวิตหลายชนิดที่แตกต่าง ไปจากภาคใต้ตอนบนที่อยู่เหนือเส้นคันการ์-ปัตตานี1 มีสิ่งมีชีวิตหลายชนิดที่พบเฉพาะในประเทศมาเลเซีย เช่น นกเงือกหัวแรด นกเงือกปากย่น กระรอกบางชนิด ชะนีมือดำ ชะนีเซียมัง รวมถึงพืชถิ่นเดียวอย่างเช่น ศรี ยะลาของจังหวัดยะลา และ ใบไม้สีทอง(ย่านดาโอ๊ะ)ของจังหวัดนราธิวาส นอกจากนี้ บริเวณยอดเขาฮาลา จังหวัดยะลา ซึ่งเป็นเขตเขาสูงที่เชื่อมต่อกับเขตเขาสูงในประเทศมาเลเซียยังมีสภาพภูมิอากาศหนาวเย็นและ เป็นระบบนิเวศที่ต่างออกไปที่อื่นในประเทศไทย ซึ่งสามารถพบสิ่งมีชีวิตหลายชนิดที่สามารถพบได้ที่ยอดเขาฮาลา จังหวัดยะลาได้เพียงที่เดียวในประเทศไทย จึงทำให้พื้นที่ทางธรรมชาติในบริบทจังหวัดยะลามีความ แตกต่าง (Uniqueness) ความหลากหลายทางชีวภาพเกี่ยวพันต่อเนื่องกับลักษณะภูมิประเทศซึ่งส่งผลกระทบต่อถึงภูมิอากาศ ฤดูกาล ปริมาณน้ำฝน ความชื้น อุณหภูมิ แหล่งน้ำตามธรรมชาติ รวมถึงเขตกั้นตามธรรมชาติที่ล้วนส่งผลให้ สิ่งมีชีวิตในแต่ละท้องถิ่นมีการวิวัฒนาการเพื่อปรับตัวให้กับธรรมชาติในแต่ละพื้นที่และมีความหลากหลาย ต่างกันออกไปด้วย และนอกจากนี้ ลักษณะการใช้พื้นที่ (Land Use) และคุณภาพของสิ่งแวดล้อมที่ต่างกันจะ ทำให้ความหลากหลายทางชีวภาพในพื้นที่ต่างกันด้วย ในการศึกษาความหลากหลายทางชีวภาพจึงควรศึกษา บริบททางภูมิประเทศ ลักษณะการใช้พื้นที่ และคุณภาพของสิ่งแวดล้อมควบคู่กันไป แต่องค์ความรู้ใน ธรรมชาติยังขาดแคลนการรวบรวม ถ่ายทอดให้เกิดการศึกษาเรียนรู้ในพื้นที่น้อยส่งผลต่อความตระหนักถึง ความสำคัญของทรัพยากรธรรมชาติของพื้นที่น้อยลงตามไปด้วย เมืองยะลาได้ชื่อว่าเป็นเมืองที่มีการวางผัง เมืองที่ดีและสวยงามแห่งหนึ่งในประเทศไทย เป็นเมืองที่แบ่งพื้นที่ใช้สอยเป็นโซนชัดเจน เช่น สถานศึกษา สถานที่ราชการ ย่านธุรกิจการค้า บ้านพักอาศัย และสวนสาธารณะหรือพื้นที่สีเขียวของเมือง ยะลาจึงเป็น เมืองที่ระเบียบเรียบร้อย เป็นเมืองที่สวยงามร่มรื่น ถือเป็นต้นทุนที่ดีในการพัฒนาเมือง ในขณะที่ในแง่ของ ต้นทุนทางวัฒนธรรมยะลาเป็นเมืองแห่งพหุวัฒนธรรม ผู้คนมีอัตลักษณ์วัฒนธรรมที่หลากหลาย มีสถานศึกษา ที่ครอบคลุมในแทบทุกช่วงชั้นและทุกศาสตร์วิชา มีปราชญ์ที่เชี่ยวชาญในหลาย ๆ ด้าน และมี ทรัพยากรธรรมชาติอุดมสมบูรณ์ มีแหล่งท่องเที่ยวเชิงนิเวศที่สวยงาม อย่างไรก็ดีจากการรับฟังความเห็นจากภาคประชาชนและผู้มีส่วนเกี่ยวข้อง พบว่า สภาพปัญหาที่เป็น อุปสรรคต่อการพัฒนาเมืองยะลา คือ ปัญหาด้านคุณภาพและผลสัมฤทธิ์ทางการศึกษา ความเหลื่อมล้ำทางการ ศึกษา เพราะแม้จะมีสถานศึกษาจำนวนมากแต่ด้วยข้อจำกัดของภาษาก็ทำให้ผลสัมฤทธิ์ทางการศึกษาของ เยาวชนในพื้นที่อยู่ในระดับต่ำ ปัญหาด้านการขาดระเบียบวินัยของพลเมือง หรือขาดสำนึกในความเป็น พลเมืองที่เอาใจใส่ต่อส่วนรวม ปัญหาการขาดพื้นที่เรียนรู้ที่เหมาะสมต่อทุกวัย ทุกกลุ่ม หรือการมีพื้นที่กลาง (Common Space) พื้นที่ปลอดภัย (Safety Zone) ที่เพียงพอ ปัญหายาเสพติดที่เป็นเชื้อร้ายบ่อนทำลาย สังคมและส่งผลต่อปัญหาอื่นในวงกว้าง รวมทั้งปัญหาด้านการสื่อสารและถ่ายทอดความคิดจากผู้นำที่มี ศักยภาพไปสู่ผู้ตามเพื่อสร้างความร่วมมือร่วมใจในการพัฒนาเมือง และปัญหาด้านศักยภาพของผู้นำชุมชน ผู้นำท้องถิ่น ที่ยังคงไม่เปิดรับการเปลี่ยนแปลงมากนัก ทำให้การประสานงานประสานนโยบายในระดับผู้นำ ของหน่วยงานต่าง ๆ ไม่สอดรับกัน กล่าวโดยสรุปปัญหาหรือจุดอ่อนของเมืองยะลาที่สำคัญ คือ คุณภาพผู้คน หรือความเป็นพลเมืองในศตวรรษที่ 21 ที่ต้องได้รับการพัฒนาอย่างยั่งยืน2 จากที่กล่าวมาข้างต้น การส่งเสริมให้เกิดการถ่ายทอดองค์ความรู้เรื่องต่างในจังหวัดยะลา หรือแม้แต่ด้านความหลากหลายทางธรรมชาติ จะเป็นส่วนหนี่งให้เกิดการพัฒนาให้เกิดการเรียนรู้ที่ยั่งยืนใน พื้นที่ โครงการวิจัย “ยะลาศึกษา : ความหลากหลายทางชีวภาพ” เป็นการรวบรวมข้อมูลความหลากหลายทางธรรมชาติในจังหวัดยะลา วิเคราะห์และสังเคราะห์องค์ความรู้เรื่องความหลากหลายทางธรรมชาติของจังหวัดยะลาในรูปแบบภาพรวมเพื่อสื่อสารการเรียนรู้ร่วมกันของประชาชนในจังหวัดยะลาและขับเคลื่อนเมือง ยะลาให้เป็นเมืองแห่งการเรียนรู้และมุ่งไปการสู่การพัฒนาของเมืองยะลาที่มีคุณภาพในการดำรงชีวิตและมีการเรียนรู้ตลอดชีวิต
ชุดโครงการ	ยะลาเมืองแห่งการเรียนรู้: กระบวนการสร้างสรรค์เมืองแบบมีส่วนร่วมบนความหลากหลายทางชีวภาพและวัฒนธรรม
นักวิจัยหลัก	นางสาวศุภราภรณ์ ทวนน้อย
แหล่งทุน	กองทุนส่งเสริมวิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม (กองทุน ววน.) และ หน่วยบริหารและจัดการทุนวิจัยและนวัตกรรมด้านการพัฒนาระดับพื้นที่ (บพท.)งบประมาณด้าน ววน. Full Proposal ประจำปีงบประมาณ พ.ศ.2564
กลุ่มเป้าหมาย	1. กลุ่มสิ่งมีชีวิตในพื้นที่จังหวัดยะลา โดยมีกลุ่มตัวอย่างคือสิ่งมีชีวิตที่สำรวจพบในการลงพื้นที่ 2. เยาวชนในจังหวัดยะลา โดยมีกลุ่มตัวอย่างเป็นกลุ่มเยาวชนที่เข้าร่วมทำกิจกรรมแบบมีส่วน ร่วม
พื้นที่ดำเนินการ	จังหวัดยะลา
ระดับ	โครงการย่อยในชุดโครงการใหญ่ ระดับพื้นที่/เทศบาล
วิธีการวิจัย	การวิจัย ยะลาศึกษา : ความหลากหลายทางชีวภาพครั้งนี้ เป็นการวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม (Participatory Action Research) เก็บข้อมูลภาคสนามสำรวจความหลากหลายทางชีวภาพโดยทีมวิจัย การจัดกิจกรรมการมีส่วนร่วมกับกลุ่มเยาวชนในจังหวัดยะลา และการจัดกระบวนการร่วมกับทีมออกแบบกระบวนการเรียนรู้ ซึ่งการลงพื้นที่สำรวจตัวอย่าง จะลงพื้นที่ตามพื้นที่ที่กำหนดโดยการสุ่มบริเวณและเก็บตัวอย่างเพื่อให้ได้จำนวนชนิดอย่างของตัวอย่างมากที่สุด และบางพื้นที่มีการเก็บซ้ำเพื่อเป็นข้อมูลยืนยันจำแนกชนิดตัวอย่าง บันทึกภาพสิ่งมีชีวิตที่ได้ มาจำแนกโดยใช้หนังสือและแยกโดยผู้เชี่ยวชาญทางด้านต่าง ๆ เพื่อยืนยันความถูกต้องอีกครั้ง ตัวอย่างที่ได้จะนำมาระบุตามสถานที่ที่พบสิ่งมีชีวิตนั้นระบุชื่อวิทยาศาสตร์เพื่อใช้เป็นข้อมูลอ้างอิง นำตัวอย่างที่ได้มาบันทึกลงในฐานข้อมูลเพื่อนำไปใช้ในการรวบรวมเป็นศูนย์การเรียนรู้ของยะลา และส่งต่อในการการจัดกระบวนการร่วมกับทีมออกแบบกระบวนการเรียนรู้ (โครงการย่อยที่ 3) ต่อไป 3.5.1 การเก็บรวมรวบข้อมูลความหลากหลายชีวภาพ โดยมีกระบวนการดำเนินการรวบรวมข้อมูลความหลากหลายทางชีวภาพของเมืองยะลา จากแหล่งข้อมูลเชิงเอกสาร งานวิจัยสำรวจในอดีตฐานข้อมูลสมัยใหม่เชิง citizen science อันได้แก่ ebird Avibase-The World Bird Database และ จากผู้เชี่ยวชาญด้านนก สัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม ปลา ปู และสัตว์เลื้อยคลาน 3.5.2 การลงพื้นที่สำรวจความหลากหลายทางชีวภาพโดยทีมวิจัยและกลุ่มผู้เชี่ยวชาญ ภายใต้แนวคิด “ความหลากหลายทางชีวภาพใน ไร่-นา-ป่า-เขา-เมือง” ในจังหวัดยะลา 3.5.3 การสำรวจเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วมกับเยาวชน โดยใช้ทฤษฎี Human Center และสร้างกระบวนการมีส่วนร่วมให้คนเมืองยะลาได้เข้ามาร่วมออกแบบพื้นที่การเรียนรู้ที่สอดคล้องกับบริบททางสังคมและวัฒนธรรมของเมืองยะลา ภายใต้แนวคิด “ความหลากหลายทางชีวภาพใน ไร่-นา-ป่า-เขา-เมือง” 3.5.4 ศึกษาข้อมูลประกอบด้านการใช้ที่ดินและคุณภาพสิ่งแวดล้อมทางน้ำที่อาจมีผลต่อ ความหลากหลายทางชีวภาพในพื้นที่และเป็นต้นทุนทางธรรมชาติ โดยการรวบรวมข้อมูลการใช้ที่ดินเก็บตัวอย่างวิเคราะห์คุณภาพน้ำของแหล่งน้ำต่าง ๆ ตามจุดเก็บตัวอย่างตลอดแม่น้ำปัตตานีในจังหวัดยะลา 3.5.5 วิเคราะห์ข้อมูลจากการลงพื้นที่เพื่อพัฒนาบท สร้างแผนที่และแผนผังเนื้อหาด้านความหลากหลายทางชีวภาพโดยใช้ทั้งข้อมูลเชิงปริมาณและคุณภาพ แล้วจัดกิจกรรมต้นแบบในพื้นที่เมืองเพื่อให้เห็นถึงความสัมพันธ์ของวิถีชีวิตกับความหลากหลายทางชีวภาพในกิจกรรม “ Green Urban Walk” 3.5.6 ส่งต่อข้อมูลให้กับทีมออกแบบกระบวนการเรียนรู้ (โครงการย่อยที่ 3) เพื่อนำองค์ ความรู้ไปจัดกิจกรรมกับเยาวชนในพื้นที่ และนำองค์ความรู้ไปร่วมแลกเปลี่ยนกับเครือข่าย (โครงการย่อยที่ 4) เพื่อสร้างการมีส่วนร่วมกับภาคส่วนต่าง ๆ ในจังหวัดยะลา

หมายเลขโครงการ	A15F640111
ชื่อโครงการ	โครงการ ยะลาเมืองแห่งการเรียนรู้: การพัฒนาต้นแบบพื้นที่การเรียนรู้ เพื่อสร้างสังคมแห่งการเรียนรู้ตลอดชีวิตและบูรณาการการเรียนรู้ในบริบทชีวิตจริง สำหรับทุกคน
หัวหน้าโครงการ	วรานุช ชินวรโสภาค
ทีมวิจัย	ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน)
วันเริ่มต้น	2021-06-01
Objective	1) สำรวจกลุ่มผู้มีส่วนได้ส่วนเสียในการออกแบบ “พื้นที่เรียนรู้ความหลากหลายและการมีส่วนร่วม” 2) พัฒนาศักยภาพเยาวชนผ่านการเรียนรู้โดยการลงมือปฏิบัติในการศึกษาเก็บข้อมูลต้นทุนของเมืองยะลา ในด้านความหลากหลายทางวัฒนธรรมและความหลากหลายทางชีวภาพ 3) สร้างกระบวนการทำงานกับเยาวชนต่างศาสนา ชาติพันธุ์ที่อาศัยอยู่ร่วมกันในพื้นที่ความขัดแย้งได้มี ปฏิสัมพันธ์ และมีส่วนร่วมในการออกแบบและตัดสินใจในทุกขั้นตอนของการพัฒนาต้นแบบพื้นที่การ เรียนรู้ 4) ออกแบบกระบวนการเรียนรู้และพื้นที่การเรียนรู้ของเยาวชนโดยใช้ข้อมูลจากงานวิจัยด้านความ หลากหลายทางวัฒนธรรมและความหลากหลายทางชีวภาพของเมืองยะลา (โครงการย่อย 1 และ 2)
Abstract	โครงการ“ยะลาเมืองแห่งการเรียนรู้: การพัฒนาต้นแบบพื้นที่การเรียนรู้เพื่อสร้างสังคมแห่งการเรียนรู้ ตลอดชีวิตและบูรณาการการเรียนรู้ในบริบทชีวิตจริงสำหรับทุกคน” เป็นการวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม ในการออกแบบ “พื้นที่เรียนรู้ความหลากหลายและการมีส่วนร่วม” (Diversity and Inclusion in Learning Space) เพื่อผลักดันให้เมืองยะลาเป็นเมืองแห่งการเรียนรู้ โดยมีวัตถุประสงค์ เพื่อสำรวจกลุ่มผู้มีส่วนได้ส่วน เสียในการออกแบบพื้นที่เรียนรู้ความหลากหลายและการมีส่วนร่วม พัฒนาศักยภาพเยาวชนผ่านการเรียนรู้ โดยการลงมือปฏิบัติในการศึกษาเก็บข้อมูลต้นทุนของเมืองยะลาในด้านความหลากหลายทางวัฒนธรรมและ ความหลากหลายทางชีวภาพ สร้างกระบวนการทำงานกับเยาวชนต่างศาสนา ชาติพันธุ์ที่อาศัยอยู่ร่วมกันใน พื้นที่ความขัดแย้งได้มีปฏิสัมพันธ์ และมีส่วนร่วมในการออกแบบและตัดสินใจในทุกขั้นตอนของการพัฒนา ต้นแบบพื้นที่การเรียนรู้ และเพื่อออกแบบกระบวนการเรี???นรู้และพื้นที่การเรียนรู้ของเยาวชนโดยใช้ข้อมูลจาก งานวิจัยด้านความหลากหลายทางวัฒนธรรมและความหลากหลายทางชีวภาพของเมืองยะลา (โครงการย่อย 1 และ 2) กระบวนการผลักดันให้เมืองยะลาเป็นเมืองแห่งการเรียนรู้ครั้งนี้ เป็นกระบวนการออกแบบพื้นที่ เรียนรู้โดยใช้ต้นทุนความหลากหลายทางชีวภาพและวัฒนธรรม และการพัฒนาคนให้ตระหนักถึงความสำคัญ ของต้นทุนเมืองยะลา ได้นำมาสู่การทดลองมีโครงการที่สร้างพื้นที่การเรียนรู้แห่งความหลากหลายและมีส่วน ร่วมในเมืองยะลา หรือเป็นที่รู้จักกันในชื่อ Yala Stories สนับสนุนการทำงานของเยาวชน ด้วยการมี กระบวนการเรียนรู้ผ่านการอบรมเชิงปฏิบัติการเป็นระยะเวลา 5 เดือน โดยมีเยาวชนเข้าร่วมจำนวน 17 คน ที่ มีความแตกต่างหลากหลาย ทั้งศาสนา ชาติพันธุ์ สถานศึกษา รวมไปถึงประสบการณ์ที่แตกต่างกัน โดย กระบวนการเรียนรู้ดังกล่าว ส่งเสริมให้เยาวชนได้เรียนรู้ผ่านการลงมือปฏิบัติในเก็บข้อมูลต้นทุนของเมืองยะลา ในด้านความหลากหลายทางวัฒนธรรมและชีวภาพ นำข้อมูลที่ได้มาใช้ในการพัฒนา ออกแบบ และสร้างพื้นที่ การเรียนรู้ที่เปิดกว้างและตอบสนองต่อความสนใจ ความต้องการของผู้คนที่หลากหลายในเมืองยะลา ตลอดจนการเป็นพื้นที่ให้เยาวชนผู้เข้าร่วมที่มีความแตกต่างกันทั้งศาสนาหรือชาติพันธุ์ ที่อยู่ในพื้นที่ความ ขัดแย้งความรุนแรงมายาวนาน ได้มีโอกาสมาปฏิสัมพันธ์ ทำงานร่วมกัน และเรียนรู้ความแตกต่างหลากหลาย ระหว่างกันโครงการ Yala Stories จึงเป็นพื้นที่เรียนรู้ความหลากหลายและความแตกต่างระหว่างเยาวชน เป็น โอกาสที่ทำให้เยาวชนที่มาจากต่างวัยและต่างโรงเรียนได้มาทำความรู้จักกัน ทำงานร่วมกัน และเรียนรู้ วัฒนธรรมและวิถีชีวิตของเพื่อนที่ต่างไปจากตนเองอย่างที่ไม่เคยมีโอกาสได้ทำมาก่อน อีกทั้งยังเป็นพื้นที่ที่ เยาวชนได้ทดลองใช้ทักษะวัฒนธรรมเพื่อเผชิญหน้า ต่อรอง และยืดหยุ่นกับความไม่ลงรอย ความขัดแย้งทาง วัฒนธรรม ความเชื่อ ความคิดที่แตกต่างของเพื่อนในทีม ครอบครัว หรือผู้คนรอบตัว
Tag
ปี	2565
รายละเอียด	ด้วยต้นทุนที่เมืองยะลามี ทั้งในด้านวัฒนธรรมที่ผู้คนมีอัตลักษณ์วัฒนธรรมที่หลากหลาย ด้านการศึกษา ที่มี สถานศึกษาที่ครอบคลุมในแทบทุกช่วงชั้นและทุกศาสตร์วิชา มีปราชญ์ที่เชี่ยวชาญในหลาย ๆ ด้าน และด้าน ทรัพยากรธรรมชาติที่อุดมสมบูรณ์ ประกอบกับนโยบายของผู้บริหารในการพัฒนาเทศบาลนครยะลาในปี พ.ศ. 2561-2565 ที่มุ่งหวังจะฟื้นคืนนครยะลาให้กลับมามีความโดดเด่นภายใต้ทุนเดิมที่ถือเป็นจุดแข็งของพื้นที่ ด้วยการ ตั้งเป้าหมายให้นครยะลาเป็น Harmonize City เมืองแห่งความสมานฉันท์ โดยนำเสนอความเป็นตัวตนของยะลา ผ่านการทำ City Branding ซึ่งสะท้อนเรื่องราว สถานที่และประวัติศาสตร์ ท้องถิ่นที่มีความเข้มแข็งดึงดูดให้เกิด ความน่าสนใจ ซึ่งจะเป็นจุดขายที่จะผลักดันให้นครยะลากลายเป็น Landmark สำคัญ สะท้อนจุดเด่นของพื้นที่ วิถี ชีวิตของชุมชนที่อยู่ร่วมกันในสังคมพหุวัฒนธรรม และ สภาพแวดล้อมที่มีความหลากหลายได้อย่างลงตัว ดังนั้น จุดเน้นสำคัญหนึ่งของยุทธศาสตร์การพัฒนาเมืองในทิศทางนี้ คือ “การพัฒนาคน” ให้ตระหนักในความสำคัญของ ต้นทุนทางวัฒนธรรมและทางทรัพยากรที่มีอยู่ของเมืองยะลา มีวัฒนธรรมพลเมือง มีจิตสำนึกสาธารณะ มีจิตอาสา รักการเรียนรู้ รักสิ่งแวดล้อม ด้วยการพัฒนางานวิจัยและสร้างนวัตกรรมทางสังคม (Social innovation) และการ พัฒนาเครือข่ายการมีส่วนร่วมของภาคส่วนต่าง ๆ เพื่อให้มีการรวมกลุ่ม การตื่นตัว การเรียนรู้ การช่วยเหลือซึ่งกัน และกัน และมีส่วนร่วมในการพัฒนาเมืองทั้งด้านสังคมและเศรษฐกิจ โครงการ“ยะลาเมืองแห่งการเรียนรู้: การพัฒนาต้นแบบพื้นที่การเรียนรู้เพื่อสร้างสังคมแห่งการเรียนรู้ตลอดชีวิตและบูรณาการการเรียนรู้ในบริบทชีวิตจริงสำหรับทุกคน เป็นการวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วมในการ ออกแบบ “พื้นที่เรียนรู้ความหลากหลายและการมีส่วนร่วม” (Diversity and Inclusion in Learning Space) โดย การให้ผู้มีส่วนได้ส่วนเสียได้เรียนรู้ผ่านการลงมือปฏิบัติในการศึกษาเก็บข้อมูลต้นทุนของเมืองยะลาในด้านความหลากหลายทางวัฒนธรรมและความหลากหลายทางชีวภาพ และนำข้อมูลที่ได้มาใช้ในการพัฒนา ออกแบบ และสร้างพื้นที่การเรียนรู้ที่เปิดกว้างและตอบสนองต่อความสนใจ ความต้องการของผู้คนที่หลากหลายในเมืองยะลา
ชุดโครงการ	ยะลาเมืองแห่งการเรียนรู้: กระบวนการสร้างสรรค์เมืองแบบมีส่วนร่วมบนความหลากหลายทางชีวภาพและวัฒนธรรม
นักวิจัยหลัก	วรานุช ชินวรโสภาค
แหล่งทุน	กองทุนส่งเสริมวิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม (กองทุน ววน.) และ หน่วยบริหารและจัดการทุนวิจัยและนวัตกรรมด้านการพัฒนาระดับพื้นที่ (บพท.)งบประมาณด้าน ววน. Full Proposal ประจำปีงบประมาณ พ.ศ.2564
กลุ่มเป้าหมาย	เยาวชนอายุ 15-25 ปี ที่อาศัยอยู่ในพื้นที่จังหวัดยะลา
พื้นที่ดำเนินการ	จังหวัดยะลา
ระดับ	โครงการย่อยในชุดโครงการใหญ่ ระดับพื้นที่
วิธีการวิจัย	1) ค้นคว้าและสำรวจข้อมูลทั้งทางเอกสารและระบบออนไลน์เพื่อค้นหาต้นทุนเมืองยะลา 2) เก็บและรวบรวมข้อมูลกลุ่มผู้มีส่วนได้เสียด้วยการค้นคว้าและโทรศัพท์เพื่อสัมภาษณ์ เพื่อนำมาวิเคราะห์ถึง ต้นทุนการออกแบบกิจกรรมให้ครอบคลุมกับความต้องการของกลุ่มเยาวชนในเขตเทศบาลเมืองยะลา 3) จัด focus group และจัดประชุมออนไลน์ทั้งในส่วนของภาครัฐ เอกชนและกลุ่มเยาวชนเพื่อค้นหาและร่วม ออกแบบพื้นที่และ 4) จัดการอบรมเชิงปฏิบัติการเพื่อสร้างกระบวนการเรียนรู้เพื่อให้สร้างกิจกรรมให้เหมาะสมกับกลุ่มเป้าหมาย โดยนำข้อมูลเนื้อหาทางวิชาการของโครงการย่อยที่ 1 และ 2 มาเป็นพื้นฐานในการสร้างกิจกรรมโดย มุ่งเน้นให้เกิดการทดลองผลิตผลงานจริง 5) นำเสนอผลงานสู่สาธารณะ 6) ถอดบทเรียนการดำเนินงาน

หมายเลขโครงการ	A15F640111
ชื่อโครงการ	โครงการเครือข่ายทางสังคมกับการพัฒนาเมืองยะลาสู่เมืองแห่งการเรียนรู้
หัวหน้าโครงการ	นายอภินันท์ ธรรมเสนา
ทีมวิจัย	ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน)
วันเริ่มต้น	2021-06-01
Objective	1) เพื่อศึกษากระบวนการมีส่วนร่วมในการพัฒนาเมืองของเครือข่ายทางสังคมของเทศบาล นครยะลา 2) เพื่อศึกษาความสามารถในการบูณาการการพัฒนาเมืองยะลาสู่เมืองแห่งการเรียนรู้ ระหว่างเทศบาลเมืองยะลาและเครือข่ายทางสังคม 3) เพื่อศึกษาแนวทางการยกระดับเครือข่ายทางสังคมสู่การเป็นภาคีหุ้นส่วนเชิงยุทธศาสตร์ (Strategic Partners) ที่มีศักยภาพในการร่วมลงทุน (investment) ในการพัฒนาเมือง ยะลา
Abstract	โครงการวิจัยเครือข่ายทางสังคมกับการพัฒนาเมืองยะลาสู่เมืองแห่งการเรียนรู้ เป็นโครงการวิจัย ย่อยภายใต้ชุดโครงการวิจัย “ยะลาเมืองแห่งการเรียนรู้: กระบวนการสร้างสรรค์เมืองแบบมีส่วนร่วมบน ความหลากหลายทางชีวภาพและวัฒนธรรม” โดยฐานคิดสำคัญของโครงการวิจัยนี้ คือ การพัฒนาเมือง อย่างยั่งยืนนั้น ควรเป็นกระบวนการที่เกิดจากความร่วมมือกันระหว่างภาครัฐในระดับท้องถิ่น และภาคส่วน ต่างๆ ในลักษณะของการสร้างภาคีหุ้นส่วนเชิงยุทธศาสตร์เพื่อร่วมลงทุนในการพัฒนาเมือง ผลจากการศึกษาพบว่า ยะลาเป็นจังหวัดที่มีหน่วยงานหรือองค์กรต่าง ๆ ทั้งภาครัฐ ภาคเอกชน และภาคประชาสังคม ที่ขับเคลื่อนการทำงานตามภารกิจอยู่เป็นจำนวนมาก โดยมีเทศบาลนครยะลา เป็น หน่วยงานหลักที่พยายามเปิดโอกาสให้ภาคส่วนต่าง ๆ ในยะลาได้เข้ามามีส่วนร่วมเป็นเครือข่ายเพื่อพัฒนา เมือง อย่างไรก็ดีการทำงานร่วมกันของหน่วยงานต่าง ๆ ยังทำงานร่วมกันเป็นวงจำกัด โดยเฉพาะการมีส่วน ร่วมของภาคเอกชนยังไม่เด่นชัดเท่ากับบทบาทการมีส่วนร่วมของภาครัฐและภาคประชาสังคม อีกทั้ง เครือข่ายทางสังคมที่เคยดำรงอยู่ในอดีตก็ได้เลือนหายไปจากสถานการณ์ความไม่สงบในพื้นที่ งานศึกษานี้จึงใช้กระบวนการวิจัยเชิงปฏิบัติการเป็นเครื่องมือสร้างกลไกการมีส่วนร่วมของ เครือข่ายต่างๆ ในการพัฒนาเมือง โดยพบว่า เงื่อนไขของสร้างกระบวนการมีส่วนร่วมของเครือข่ายอยู่ที่ กระบวนการออกแบบกิจกรรม ที่ต้องให้ความสำคัญกับการสร้างพื้นที่การทำงานร่วมกันในลักษณะของการ “ฟื้นความทรงจำร่วม” ให้เป็นกลไกเชิงวัฒนธรรมที่สร้างสำนึก “ความเป็นคนยะลา” ที่เอื้อต่อการระดับ ความร่วมมือระดับเมือง นอกจากนี้ยังมีข้อเสนอว่า เทศบาลนครยะลาต้องปรับบทบาทการทำงานจากผู้ริเริ่มโครงการและ เป็นเจ้าของโครงการ เป็นผู้สร้างพื้นที่และสนับสนุนการทำงานของภาคีองค์กรเครือข่ายเพื่อเปิดโอกาสให้ ภาคีองค์กรเครือข่ายมีบทบาทมากขึ้น โดยสร้าง “พื้นที่เปิด” ให้พลเมืองได้เข้ามามีส่วนร่วมเพื่อสร้างสำนึก ความเป็นเจ้าของ (sense of belonging)
Tag
ปี	2565
รายละเอียด	สถาบันการเรียนรู้ตลอดชีวิตของยูเนสโก (UNESCO Institute for Lifelong Learning – UIL) ได้นิยามความหมายของเมืองแห่งการเรียนรู้ในการเป็นพื้นที่เรียนรู้ทางสังคมของผู้คน และก่อตั้ง เครือข่ายที่จัดตั้งขึ้นเพื่อช่วยเหลือรัฐบาลท้องถิ่นพัฒนากลยุทธ์ในการส่งเสริมการเรียนรู้ตลอดชีวิตและ ส่งเสริมความเท่าเทียมทางการศึกษาของผู้คน โดยให้ความหมายของเมืองแห่งการเรียนรู้ไว้ว่า เมืองที่มี การใช้ทรัพยากรในทุกภาคส่วนอย่างมีประสิทธิภาพเพื่อสนับสนุนให้เกิดการเรียนรู้สำหรับประชาชนทุก คนและทุกระดับ โดยมีการใช้นวัตกรรม และเทคโนโลยีเพื่อส่งเสริมให้เกิดการเรียนรู้ มีการเรียนรู้อย่างมี คุณภาพ และส่งเสริมวัฒนธรรมการเรียนรู้ตลอดช่วงชีวิต โดยมีคุณลักษณะที่สำคัญ 6 ประการ คือ (1) ส่งเสริมการเรียนรู้ตั้งแต่พื้นฐานจนถึงอุดมศึกษา (2) ส่งเสริมการเรียนรู้ในครอบครัวและชุมชน (3) ส่งเสริมการเรียนรู้อย่างมีประสิทธิภาพในที่ทำงาน (4) ส่งเสริมการใช้เทคโนโลยีที่ทันสมัย (5) ส่งเสริม คุณภาพและความเป็นเลิศในการเรียนรู้ (6) สนับสนุนวัฒนธรรมการเรียนรู้ตลอดชีวิตอย่างเข้มแข็ง1 ทั้งนี้เมื่อเมืองถูกส่งเสริมไปสู่เมืองแห่งการเรียนรู้แล้ว การพัฒนาเมืองจะเกิดขึ้นได้โดยง่าย ประชาชนจะมีการรวมกลุ่มทางสังคมได้ดีขึ้น (Social Collaboration) เกิดการตื่นตัวเรียนรู้ระดับเมือง เพื่อพัฒนาให้เกิดการสร้างเครือข่ายและการช่วยเหลือซึ่งกันและกัน ประชาชนจะร่วมมีอำนาจในการ ตัดสินใจในการพัฒนาด้านต่าง ๆ โดยเฉพาะอย่างยิ่งการพัฒนาทางเศรษฐกิจและความรุ่งเรืองทาง วัฒนธรรม จึงเป็นที่มาของการศึกษา แนวทางการพัฒนาเมืองแห่งการเรียนรู้ (Learning City) โดยมี เป้าหมายที่ต้องการพัฒนาศักยภาพของคนในฐานที่เป็นต้นทุนในการพัฒนาเมืองให้มีความพร้อมและ เข้ามามีส่วนร่วมในการพัฒนาเมือง สำหรับการสร้างเมืองยะลาไปสู่เมืองแห่งการเรียนรู้ (Learning City) เป็นกระบวนการแบบมี ส่วนร่วมในลักษณะของการสร้างหุ้นส่วนการสร้างสรรค์เมืองบนฐานความหลากหลายทางชีวภาพและ วัฒนธรรม โดยการสร้างการมีส่วนร่วมกับทุกภาคส่วนรวมเพื่อพัฒนาศักยภาพคนและเมืองยะลาอย่าง รอบด้าน มีเป้าหมายสำคัญคือการ “พัฒนาคุณภาพชีวิตของคนยะลา” โดยเริ่มต้นจากการสร้างองค์ ความรู้ที่เป็นกระบวนการศึกษาในมิติสังคมและวัฒนธรรมของเมืองยะลา เพื่อทำความเข้าใจ “คน” และ “เมือง” ยะลา รวมทั้งต้นทุนความหลากหลายทางชีวภาพและวัฒนธรรม และใช้ความรู้ดังกล่าว เป็นฐานในการพัฒนาเมืองยะลาให้เป็นเมืองที่เติบโตบนฐานเศรษฐกิจการเรียนรู้และวัฒนธรรม โดยมุ่ง สร้างเครือข่ายสังคมและพื้นที่แห่งการเรียนรู้ที่เข้าถึงคนทุกกลุ่มในยะลาบนฐานแนวคิดสังคมแห่งการ เรียนรู้ตลอดชีวิต (A Lifelong Learning Society) ทั้งนี้เพื่อให้เห็นบริบทที่สำคัญและแนวทางการ พัฒนาเมืองยะลา จึงนำเสนอให้เห็นภาพความสำคัญของเมืองยะลาที่มีศักยภาพในการพัฒนาไปสู่เมือง แห่งการเรียนรู้ดังนี้ 1) บริบทและศักยภาพของเมืองยะลา ยะลา เป็นจังหวัดหนึ่งในภาคใต้ของประเทศไทย สภาพพื้นที่โดยทั่วไปของเขตเทศบาลนคร ยะลาเป็นพื้นที่ราบลุ่ม ด้านทิศตะวันตกติดกับแม่น้ำปัตตานีทางด้านทิศใต้เป็นเนินเขาบางส่วนจาก เทือกเขาปิโลในเขตเทศบาลตำบลบุดี อำเภอเมืองยะลา จังหวัดยะลา ทั้งนี้เมืองยะลาได้ชื่อว่าเป็นเมืองที่ มีการวางผังเมืองที่ดีและสวยงามแห่งหนึ่งในประเทศไทย พื้นที่ในเขตเทศบาลนครยะลา มีถนนกว่า 400 สาย ตัดเชื่อมต่อกันส่วนหนึ่งเป็นใยแมงมุม มีวงเวียนซ้อนกัน 3 วงคล้ายกับกรุงปารีส ประเทศฝรั่งเศส อีกทั้งเป็นเมืองที่แบ่งพื้นที่ใช้สอยเป็นโซนชัดเจน เช่น สถานศึกษา สถานที่ราชการ ย่านธุรกิจการค้า บ้านพักอาศัย และสวนสาธารณะหรือพื้นที่สีเขียวของเมือง อีกทั้งถนนส่วนหนึ่งยังตัดกันเป็นตาราง หมากรุก คล้ายกับนครลอสแอลเจลิส ประเทศสหรัฐอเมริกา มีทางเท้าควบคู่รางระบายน้ำช่วยให้แนว ของอาคารเป็นแนวเดียวกัน ส่งผลให้เมืองยะลามีความเป็นระเบียบเรียบร้อย เป็นเมืองที่สวยงามร่มรื่น สะดวกในการพัฒนาทุกด้านจนได้รับการกล่าวขานจากหน่วยงานและองค์กรต่าง ๆ อยู่เสมอ ทั้งนี้หากพิจารณาในแง่ของศักยภาพ เห็นได้ว่าเทศบาลนครยะลามีแนวทางในการพัฒนาเมือง ยะลาไปสู่เมืองแห่งการเรียนรู้ โดยความสำคัญกับการพัฒนาเมืองให้เป็น “นครแห่งสวน” ลักษณะของ สวนล้อมเมืองและสวนในเมือง ที่มีความร่มรื่น สร้างอากาศที่ดีในเมือง จึงได้สร้างสวนสาธารณะใน สถานที่ต่าง ๆ ทั่วเขตเทศบาลนครยะลาจำนวนถึง 7 แห่ง นอกจากนี้เทศบาลนครยะลายังให้ความสำคัญกับการจัดการศึกษาและการเรียนรู้ตลอดชีวิต ของคนเมืองยะลา ดังเห็นได้จากแนวทางการจัดการศึกษาของเทศบาลนครยะลาที่ครอบคลุมในทุกพื้นที่ ในเขตเทศบาลนครยะลา โดยมีการพัฒนาโรงเรียนในสังกัดเทศบาลให้มีความทันสมัย ในส่วนของสื่อ การเรียนการสอนศูนย์การเรียนรู้ มีการจัดการศึกษาตามนโยบายของรัฐบาลและสนองตอบต่อความ ต้องการของประชาชนท้องถิ่น โดยจัดการศึกษาทั้งในระบบและนอกระบบโรงเรียน การจัดการศึกษาของท้องถิ่น ถือเป็นหน้าที่หลักประการหนึ่งของเทศบาลที่ต้องจัดให้ประชาชนได้รับการศึกษาตามเกณฑ์ ที่กำหนด ในส่วนของการจัดการเรียนรู้ตลอดชีวิตเทศบาลนครยะลายังความสำคัญต่อการศึกษาการ เรียนรู้นอกห้องเรียนโดยก่อสร้างแหล่งเรียนรู้ ในประเภทต่าง ๆ ภายในเขตเทศบาลนครยะลา อุทยาน การเรียนรู้ TK Park ยะลา และ TK Park โรงเรียนเทศบาล 4 เป็นแหล่งรวบรวมการเรียนรู้ใหม่ ๆ ใน หลายแขนง นอกจากนี้ยังมีการให้บัตรแหล่งค้นคว้าข้อมูลอิเล็กทรอนิกส์อีกด้วย สวนสร้างสรรค์หรรษา เป็นสถานที่ฝึกทักษะทางสมองของเด็กเยาวชน ซึ่งได้จำลองอุปกรณ์ต่าง ๆ เพื่อให้สามารถฝึกทักษะการ แก้ปัญหา เป็นต้น ห้องสมุดประชาชน “เฉลิมราชกุมารี” ยะลา เป??นห้องสมุดที่รวบรวมความรู้ท้องถิ่น ให้สามารถศึกษาค้นคว้าได้และ ห้องสมุดประชาชน อยู่ในพื้นที่ใจกลางเทศบาลนครยะลา โดยสามารถ ให้บริการประชาชนได้อย่างทั่วถึง 2) สถานการณ์ปัญหาและความต้องการของคนเมืองยะลาอย่างไรก็ดีแม้เทศบาลนครยะลาจะให้ความสำคัญอย่างยิ่งกับการจัดการศึกษาและการจัดการ เรียนรู้ตลอดชีวิตในหลากหลายรูปแบบ แต่ด้วยข้อจำกัดของระบบการศึกษาของประเทศไทยซึ่งเน้นการวัดผลความรู้ที่ไม่สอดคล้องกับบริบททางวัฒนธรรมของท้องถิ่น ทำให้ผลสัมฤทธิ์ทางการศึกษาของ เยาวชนยะลาอยู่ในเกณฑ์ที่ต่ำ โดยเป็นจังหวัดมีลำดับความเหลื่อมล้ำทางการศึกษาอยู่ลำดับที่ 13 (242.45) โดยดัชนีนี้วัดจากจำนวนปีการศึกษาเฉลี่ย, ไอคิวของเด็กอายุ 6-15 ปี, อัตราการเข้าเรียนต่อ ระดับชั้นมัธยมศึกษา, และคะแนน O-Net ในแต่ละจังหวัด ทั้งนี้จากการรับฟังความเห็นจากภาคประชาชนและผู้มีส่วนเกี่ยวข้อง พบว่า สภาพปัญหาที่เป็น อุปสรรคต่อการพัฒนาเมืองยะลา คือ ปัญหาด้านคุณภาพและผลสัมฤทธิ์ทางการศึกษา ความเหลื่อมล้ำทางการศึกษา เพราะแม้จะมีสถานศึกษาจำนวนมากแต่ด้วยข้อจำกัดของภาษาก็ทำให้ผลสัมฤทธิ์ทาง การศึกษาของเยาวชนในพื้นที่อยู่ในระดับต่ำ ปัญหาด้านการขาดระเบียบวินัยของพลเมือง หรือขาดสำนึกในความเป็นพลเมืองที่เอาใจใส่ต่อส่วนรวม ปัญหาการขาดพื้นที่เรียนรู้ที่เหมาะสมต่อทุกวัย ทุก กลุ่ม หรือการมีพื้นที่กลาง (Common Space) พื้นที่ปลอดภัย (Safety Zone) ที่เพียงพอ ปัญหายาเสพติดที่เป็นเชื้อร้ายบ่อนทำลายสังคมและส่งผลต่อปัญหาอื่นในวงกว้าง รวมทั้งปัญหาด้านการสื่อสาร และถ่ายทอดความคิดจากผู้นำที่มีศักยภาพไปสู่ผู้ตามเพื่อสร้าง ความร่วมมือร่วมใจในการพัฒนาเมืองและปัญหาด้านศักยภาพของผู้นำชุมชน ผู้นำท้องถิ่นที่ยังคงไม่เปิดรับ การเปลี่ยนแปลงมากนัก ทำให้ การประสานงานประสานนโยบายในระดับผู้นำของหน่วยงานต่าง ๆ ไม่สอดรับกัน กล่าวโดยสรุปปัญหาหรือจุดอ่อนของเมืองยะลาที่สำคัญ คือ คุณภาพผู้คนหรือความเป็นพลเมืองในศตวรรษที่ 21 ที่ต้องได้รับ การพัฒนาอย่างยั่งยืน สถานการณ์ปัญหาของเมืองยะลาสอดคล้องกับผลการสำรวจของรายงานการค้นหาความ ต้องการทางเศรษฐกิจและสังคม (Social Need) พื้นที่ภาคใต้ชายแดน ซึ่งพบว่า ประเด็นสำคัญเร่งด่วน ในพื้นที่ภาคใต้ชายแดนเชื่อมโยงกันภายใต้กรอบการพัฒนาอย่างยั่งยืน 3 เรื่อง คือ ประเด็นยาเสพติด ในเรื่องคุณภาพชีวิตผู้คน (people) ประเด็นเศรษฐกิจภาคการเกษตรถดถอย และการเติบโตทาง เศรษฐกิจที่ต่ำ ในเรื่องความเจริญทางเศรษฐกิจอย่างยั่งยืนและครอบคลุม (prosperity) และเรื่องนิติ ธรรมกับสถานการณ์ความรุนแรงในพื้นที่ ภายใต้เรื่องสันติภาพ สถาบันที่เข้มแข็ง และความยุติธรรม (peace) โดยที่ด้านคุณภาพของคน รายงานดังกล่าวได้เสนอให้มีการผลิตงานวิจัยเพื่อออกแบบ การศึกษาใหม่ (Redesign Education) ที่สอดคล้องกับวัฒนธรรมและแนวทางการพัฒนาของพื้นที่ รวมทั้งงานวิจัยการจัดการปัญหายาเสพติดโดยชุมชน และองค์ความรู้บูรณาการทุนทางความเชื่อ วัฒนธรรม และสังคม กับการแพทย์ปัจจุบัน เพื่อป้องกันการแพร่ระบาด และเยียวยาผู้ติดยาเสพติด2 3) แนวทางการพัฒนาเมืองยะลาจากการประเมินต้นทุนการพัฒนาและการวิเคราะห์ปัญหาของเมืองยะลา เห็นว่า จุดเน้นของ การพัฒนาเมืองยะลาให้เป็นเมืองแห่งการเรียนรู้ (Learning City) ที่มีการกระจายศูนย์กลางความเจริญ มีการขับเคลื่อนเมืองด้วยข้อมูล (Data) เป็นเมืองที่มีขีดความสามารถใหม่ ๆ และเกิดความร่วมมือทาง เศรษฐกิจ สังคมวัฒนธรรมนั้น จุดเน้นสำคัญ คือ การดำเนินงานตามยุทธศาสตร์การพัฒนาเมืองบน ฐานเศรษฐกิจการเรียนรู้และวัฒนธรรม ที่มุ่ง “พัฒนาคน” ให้มีวัฒนธรรมพลเมือง มีจิตสำนึกสาธารณะ มีจิตอาสา รักการเรียนรู้ รักสิ่งแวดล้อม ด้วย การพัฒนางานวิจัยและสร้างนวัตกรรมทางสังคม (Social innovation) จากการมีส่วนร่วมของภาคส่วนต่าง ๆ ทั้งนี้การพัฒนาเมืองยะลาบนฐานเศรษฐกิจการ เรียนรู้และวัฒนธรรม ถือเป็นแนวทางการพัฒนาเมืองที่ให้ความสำคัญกับต้นทุนทางวัฒนธรรมที่มีอยู่ ของเมืองยะลา เพื่อพัฒนาเมืองยะลาให้มีศักยภาพในการพัฒนาเมืองในมิติอื่น ๆ ทั้งนี้แนวทางการพัฒนาเมืองยะลาดังกล่าวสอดคล้องกับแผนพัฒนาเทศบาลนครยะลาในปี พ.ศ. 2561-2565 ที่มุ่งหวังจะฟื้นคืนนครยะลาให้กลับมา มีความโดดเด่น ภายใต้ทุนเดิมที่เทศบาลนคร ยะลามีอยู่ซึ่งถือเป็นจุดแข็งของพื้นที่ ได้แก่ ทุนความสะอาด ทุนความเป็นระเบียบเรียบร้อย ทุน สิ่งแวดล้อม ทุนด้านการศึกษา และทุนทางวัฒนธรรม โดยผู้บริหารจึงจะดำเนินงานตามแนวทาง 3R ประกอบด้วย 1) Restructure เป็นการปรับโครงสร้างเมือง เศรษฐกิจ การศึกษา และการคมนาคม ให้ มีความเข้มแข็ง ดึงจุดแข็งและสร้างการเป็นศูนย์กลางให้แก่นครยะลา โดยใช้ต้นทุนที่มีเป็นฐานสำคัญใน การผลักดันการดำเนินงาน 2) Repositioning การวางตำแหน่งเมือง โดยตั้งเป้าหมายให้นครยะลา เป็น เมืองแห่งความสมานฉันท์ นำเสนอความเป็นตัวตนของยะลา ผ่านการทำ City Branding ซึ่งสะท้อน เรื่องราว สถานที่และประวัติศาสตร์ ท้องถิ่นที่มีความเข้มแข็งดึงดูดให้เกิดความน่าสนใจ ซึ่งจะเป็นจุดขายที่จะผลักดันให้นครยะลากลายเป็น Landmark สำคัญ สะท้อนจุดเด่นของพื้นที่ วิถีชีวิตของชุมชนที่ อยู่ร่วมกันในสังคมพหุวัฒนธรรม และสภาพแวดล้อมที่มีความหลากหลายได้อย่างลงตัว และ 3) Reimage ปรับภาพลักษณ์นครยะลา ให้เป็นเมืองที่มีสีสัน สร้างความเชื่อมั่นและทัศนคติเชิงบวกให้แก่ คนในพื้นที่และนอกพื้นที่ นำไปสู่การสร้างความปรองดอง ความสมานฉันท์ขับเคลื่อนนครยะลาให้เป็น เมือง Harmonize City3 4) การสร้างภาคีหุ้นส่วน (Partnership) กับการพัฒนาเมืองยะลา จากหลักการสำคัญของการสร้างเมืองแห่งการเรียนรู้ของ UNESCO มีเงื่อนไขสำคัญที่เป็น พื้นฐานการสร้างเมืองแห่งการเรียนรู้ อยู่ 3 ประการ ได้แก่ ความมุ่งมั่นและความเข้มแข็งของผู้นำ การ บริหารเมืองและการมีส่วนร่วมของผู้มีส่วนได้เสีย การจัดสรรและบริหารทรัพยากรอย่างมีประสิทธิภาพ โดยเงื่อนไขที่มีความสำคัญคือ จัดตั้งเครือข่ายเพื่อช่วยเหลือรัฐบาลท้องถิ่นพัฒนากลยุทธ์ที่เป็นรูปธรรม ในการส่งเสริมการเรียนรู้ตลอดชีวิต และส่งเสริมความเท่าเทียมทางการศึกษาของผู้คน โครงการวิจัยนี้จึงวางแนวทางการวิจัยอยู่บนหลักการดังกล่าว โดยให้ความสำคัญกับการจัดตั้ง เครือข่ายที่จะช่วยเหลือเทศบาลนครยะลาในการพัฒนาเมืองสู่เมืองแห่งการเรียนรู้ที่ยั่งยืนบนฐานของ ความหลากหลายทางวัฒนธรรม อย่างไรก็ดีโจทย์สำคัญของโครงการวิจัยนี้คือการยกระดับเครือข่ายให้ เป็นภาคีหุ้นส่วนเชิงยุทธศาสตร์ (Strategic Partners) ที่มีศักยภาพในการร่วมลงทุน (investment) ใน การพัฒนาเมืองยะลาร่วมกับเทศบาลเมืองยะลา ทั้งในด้านความรู้ ด้านพละกำลัง และด้านทุนทรัพย์ เพื่อเป้าหมายในการพัฒนาเมืองยะลาอย่างยั่งยืน
ชุดโครงการ	ยะลาเมืองแห่งการเรียนรู้: กระบวนการสร้างสรรค์เมืองแบบมีส่วนร่วมบนความหลากหลายทางชีวภาพและวัฒนธรรม
นักวิจัยหลัก	นายอภินันท์ ธรรมเสนา
แหล่งทุน	กองทุนส่งเสริมวิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม (กองทุน ววน.) และ หน่วยบริหารและจัดการทุนวิจัยและนวัตกรรมด้านการพัฒนาระดับพื้นที่ (บพท.)งบประมาณด้าน ววน. Full Proposal ประจำปีงบประมาณ พ.ศ.2564
กลุ่มเป้าหมาย	1. ภาครัฐ เทศบาลนครยะลา หน่วยงานราชการในพื้นที่ องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น หน่วยงานกำกับด้านการศึกษา เช่น สพฐ. 2. สถาบันการศึกษา มหาวิทยาลัยราชภัฏยะลา (มีบทบาทหลักในการขับเคลื่อนด้านการศึกษาและเป็นเจ้าภาพร่างหลักสูตรยะลาศึกษา) สถาบันการศึกษาในระดับอื่น ๆ ทั้งระดับพื้นฐานและอุดมศึกษาในจังหวัดยะลา 3. ภาคประชาสังคม กลุ่มชุมชน เครือข่ายประชาสังคมชายแดนใต้ เครือข่ายครู หรือเครือข่ายการเรียนรู้ที่เคยมีอยู่ในอดีต 4. ภาคเอกชน บริษัท ธุรกิจท้องถิ่น ผู้ประกอบการที่มีศักยภาพในการร่วมลงทุนพัฒนาเมือง 5. เยาวชนและประชาชนทั่วไป
พื้นที่ดำเนินการ	จังหวัดยะลา
ระดับ	โครงการย่อยในชุดโครงการใหญ่ ระดับพื้นที่
วิธีการวิจัย	โครงการวิจัยเครือข่ายทางสังคมกับการพัฒนาเมืองยะลาสู่เมืองแห่งการเรียนรู้ เป็น โครงการวิจัยย่อยภายใต้ชุดโครงการวิจัย “ยะลาเมืองแห่งการเรียนรู้: กระบวนการสร้างสรรค์เมืองแบบมีส่วนร่วมบนความหลากหลายทางชีวภาพและวัฒนธรรม” เน้นการศึกษาเครือข่ายทางสังคมของเมืองยะลา ซึ่งหมายถึงภาคส่วนต่างๆ เช่น องค์กรภาครัฐ สถาบันการศึกษา องค์กรภาคธุรกิจ และภาคประชาสังคม ในเมืองยะลา เพื่อวิเคราะห์ศักยภาพของเครือข่ายที่สามารถเข้ามาเป็นส่วนหนึ่งในการพัฒนาเมืองยะลาสู่เมืองแห่งการเรียนรู้อย่างยั่งยืนบนฐานความหลากหลายทางชีวภาพและวัฒนธรรมผ่านกระบวนการวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม โดยฐานคิดสำคัญของโครงการวิจัยนี้ คือ การพัฒนาเมืองอย่างยั่งยืน ควรเป็นกระบวนการที่เกิดจากความร่วมมือกันระหว่างภาครัฐในระดับท้องถิ่น และภาคส่วนต่างๆ ในลักษณะของการสร้างภาคีหุ้นส่วน (Partnership) การพัฒนาเมือง ซึ่งการเป็นหุ้นส่วน ระหว่างรัฐและเอกชน เพื่อการพัฒนาในท้องถิ่นของตนเองอย่างมีประสิทธิภาพและตอบสนองต่อความต้องการของประชาชนในท้องถิ่น สำหรับผลการดำเนินการวิจัยได้แบ่งเป็น 3 ส่วนได้แก่ ส่วนแรก สำรวจและประเมินศักยภาพเครือข่ายในการพัฒนาเมืองยะลาสู่เมืองแห่งการเรียนรู้ โดยสามารถจำแนกผู้มีส่วนได้ส่วนเสียในการพัฒนาเมืองยะลาสู่เมืองห่งการเรียนรู้ ส่วนที่สอง การสร้างกระบวนการมีส่วนร่วมของเครือข่ายทางสังคมในการพัฒนาเมืองยะลาสู่เมืองแห่งการเรียนรู้ ส่วนที่สาม การถอดบทเรียนกระบวนการพัฒนาศักยภาพเยาวชน โดยในบที้จะนำเสนอผลการศึกษาใน 3 ส่วน ดังรายละเอียดต่อไปนี้ 4.1 การสำรวจและประเมินศักยภาพเครือข่ายในการพัฒนาเมืองยะลาสู่เมืองแห่งการเรียนรู้ การสำรวจและประเมินศักยภาพ ความเชี่ยวชาญของเครือข่ายหรือกลุ่มผู้มีส่วนได้ส่วนเสียนั้นโครงการวิจัยได้ทำการสำรวจและประเมินศักยภาพ ความเชี่ยวชาญของเครือข่ายหรือผู้มีส่วนได้ส่วนเสียที่จะเป็นประโยชน์ต่อการพัฒนาเมือง ซึ่งครอบคลุมทั้งหน่วยงานภาครัฐ ภาคเอกชน และภาคประชาชน/ประชาสังคม ได้แก่ สถาบันการศึกษาในระดับต่าง ๆ องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น หน่วยงานราชการ ภาคธุรกิจหรือบริษัทเอกชนในระดับต่าง ๆ ภาคประชาสังคมชายแดนใต้กลุ่มต่าง ๆ ฯลฯ อัน จะนำไปสู่การวางแนวทางในการสร้างกลไกความร่วมมือระดับเมือง (Local Collaboration) ที่จะมีการร่วมลงทุน (investment) ทั้งในด้านความรู้ ด้านพละกำลัง และด้านทุนทรัพย์ ต่อไปอย่างยั่งยืน โดยมีขั้นตอนการสำรวจและประเมินศักยภาพ ความเชี่ยวชาญของเครือข่ายหรือกลุ่มผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย โดย พิจารณารายละเอียดผู้มีส่วนได้ส่วนเสียจากเกณฑ์ (1) การมียุทธศาสตร์ แผนปฏิบัติงาน นโยบาย หรือข้อบังคับของหน่วยงานซึ่งสอดคล้องกับการพัฒนาเมืองยะลาสู่เมืองแห่งการเรียนรู้ (2) การมีพันธกิจวิสัยทัศน์ บทบาทหน้าที่ที่สอดคล้องกับการพัฒนาเมืองยะลาสู่เมืองแห่งการเรียนรู้ (3) การมีสมรรถนะหลักหรือความเชี่ยวชาญขององค์กรหรือหน่วยงาน ที่สอดคล้องกับการพัฒนาเมืองยะลาสู่เมืองแห่งการ เรียนรู้ ทั้งในระดับผู้นำ ผู้มีอำนาจตัดสินใจ และระดับหน่วยงาน/องค์กร ซึ่งสามารถจัดจำแนกผู้มีส่วนได้ส่วนเสียเป็น 3 ประเภท ได้แก่ หน่วยงานภาครัฐ ภาคเอกชน และภาคประชาชน/ประชาสังคม แนวทางการสร้างภาคีหุ้นส่วนเชิงยุทธศาสตร์เพื่อพัฒนาเมือง โจทย์วิจัยหลักของโครงการวิจัย “เครือข่ายทางสังคมกับการพัฒนาเมืองยะลาสู่เมือง แห่งการเรียนรู้” คือ การยกระดับเครือข่ายให้เป็นภาคีหุ้นส่วนเชิงยุทธศาสตร์ (Strategic Partners) ที่มี ศักยภาพในการร่วมลงทุน (investment) ในการพัฒนาเมืองยะลาร่วมกับเทศบาลเมืองยะลา ซึ่งถือเป็น หลักการสำคัญประการหนึ่งของการสร้างเมืองแห่งการเรียนรู้ของ UNESCO นั่นคือ การบริหารเมือง และการมีส่วนร่วมของผู้มีส่วนได้เสีย โดยโครงการมีเป้าหมายในการยกระดับเครือข่ายทุกภาคส่วนให้ เป็นภาคีหุ้นส่วนเชิงยุทธศาสตร์ (Strategic Partners) ที่มีศักยภาพในการร่วมลงทุน (investment) ใน การพัฒนาเมืองยะลาร่วมกับเทศบาลนครยะลา ทั้งในด้านความรู้ ด้านพละกำลัง และด้านทุนทรัพย์ จากการศึกษา พบว่า ยะลาเป็นเมืองที่มีทุนทางเศรษฐกิจ (economic capital) และทุน ทางวัฒนธรรม (cultural capital) ที่สามารถเป็นประโยชน์ต่อการพัฒนาเป็นเมืองแห่งการเรียนรู้ อย่างไรก็ตาม การพัฒนายะลาเมืองแห่งการเรียนรู้ยังคงต้องให้ความสำคัญกับการพัฒนาทุนทางสังคม (social capital) ให้มีความเข้มแข็งมากกว่าเดิม เนื่องจากทุนทางสังคมถือเป็นแหล่งรวมความสัมพันธ์ ของสมาชิกกลุ่มและเครือข่ายทางสังคม ซึ่งประกอบไปด้วยเครือข่ายทางสังคม บรรทัดฐานของสังคม และความไว้เนื้อเชื่อใจซึ่งกันและกัน ที่จะส่งเสริมให้เกิดความร่วมมือกันอย่างมีประสิทธิภาพ ทั้งนี้ ยะลาเป็นจังหวัดที่มีหน่วยงานหรือองค์กรต่าง ๆ ทั้งภาครัฐ ภาคเอกชน และภาค ประชาสังคม ที่ขับเคลื่อนการทำงานตามภารกิจอยู่เป็นจำนวนมาก โดยมีเทศบาลนครยะลา เป็น หน่วยงานซึ่งมีบทบาทหลักในฐานะทุนทางสังคมของยะลาที่ได้มีความพยายามในการเปิดโอกาสให้คน ยะลาในภาคส่วนต่าง ๆ ได้เข้ามามีส่วนร่วมในการเป็นเครือข่ายเพื่อพัฒนาเมือง โดยที่ผ่านมาได้รับความ ร่วมมือที่ดีจากระดับชุมชน ผ่านการจัดกิจกรรมเวทีรับฟังความเห็น เวทีสภาประชาชน การประชุม ประธานชุมชนอย่างสม่ำเสมอ อีกทั้ง ในปัจจุบัน มหาวิทยาลัยราชภัฏรยะลา ก็ถือเป็นอีกหน่วยงานที่ พยายามเป็นข้อต่อหรือชานชลาให้กับเครือข่ายทางสังคมต่าง ๆ ได้เข้ามามีส่วนร่วมในการพัฒนาเมือง ด้วยเช่นกัน โดยมหาวิทยาลัยราชภัฏรยะลากำลังเป็นเจ้าภาพในการร่างหลักสูตรการศึกษาแกนกลาง ของจังหวัดยะลา ในลักษณะของยะลาศึกษา (รู้ทั้งอดีต ปัจจุบัน อนาคต) ที่จะเป็นตัวเชื่อมกับหลักสูตร แกนกลางของ สพฐ. และมุ่งหวังให้เกิดการสร้างเครือข่ายทางการศึกษาที่เข้มแข็งของยะลาเอง จากเดิม ที่มีผู้รับผิดชอบงานด้านการเรียนรู้และการศึกษาที่กระจัดกระจายและทำงานทับซ้อนกันจนเปลือง งบประมาณและขาดประสิทธิภาพในการขับเคลื่อนสู่สาธารณะอย่างไรก็ตาม การทำงานร่วมกันของหน่วยงานต่าง ๆ หรือระหว่างเครือข่ายทางสังคมก็ยังคงไม่ได้ ปรากฏให้เห็นอย่างแนบแน่น (ทำงานร่วมกันเป็นวงแคบและในแวดวงเดิม ๆ ) โดยเฉพาะการมีส่วนร่วม ของภาคเอกชนในการร่วมพัฒนาเมืองกับภาครัฐ ที่ยังคงไม่เด่นชัดเท่าการมีส่วนร่วมระหว่างภาครัฐและ ภาคประชาสังคม อีกทั้ง เครือข่ายทางสังคมที่เคยดำรงอยู่ในอดีตก็ได้เลือนหายไป เช่น การหายไปของ เครือข่ายครูสอนภาษาต่าง ๆ ที่มีความชำนาญ เครือข่ายการค้าขายของผู้คนที่อาศัยความไว้วางใจใน การรับสินค้าไปขายก่อน อย่างไรก็ดีข้อเสนอต่อประเด็นทุนทางสังคมที่ควรได้รับการพัฒนาและให้ความสำคัญ อย่างมากในปัจจุบันคือ มิติของ “ความไว้วางใจ” (Trust) ระหว่างภาคีหุ้นส่วน ซึ่งยังคงไม่แนบแน่น เท่าที่ควรและลดลงไปจากอดีตที่ผ่านมา โดยเฉพาะในปัจจุบันที่สถานการณ์การแพร่ระบาดของโรคโค วิด 19 และสถานการณ์ความไม่สงบในพื้นที่ชายแดนใต้ยังคงเกิดขึ้นเป็นระยะ ซึ่งได้ส่งผลต่อความ ไว้วางใจระหว่างผู้คนและเครือข่ายทางสังคมต่าง ๆ โดยนักวิชาการจำนวนหนึ่งมีข้อเสนอในทำนองว่า สังคมที่มีการพึ่งพาอาศัยซึ่งกันและกัน มีความไว้วางใจต่อกันนั้นจะเป็นสังคมที่มีประสิทธิภาพด้านต่าง ๆ มากกว่าสังคมที่ไม่มีความไว้วางใจ ซึ่งความไว้วางใจจะเป็นตัวบรรเทาความขัดแย้งอันหลีกเลี่ยงไม่ได้ ในชีวิตทางสังคม อีกทั้ง ความไว้วางใจจะก่อให้เกิดความร่วมมือและสร้างความผ่อนคลายในปฏิสัมพันธ์ ของชีวิตทางสังคม ในที่นี้ ความไว้วางใจจึงถือเป็นองค์ประกอบหนึ่งของทุนทางสังคม (social capital) (McKnight & Chervany, 2001; Taddeo, 2011; Bauer, 2013; Pedersen & Liisberg, 2015; Robbins, 2016) ทั้งนี้ การจะยกระดับเครือข่ายทุกภาคส่วนให้เป็นภาคีหุ้นส่วนเชิงยุทธศาสตร์ (Strategic Partners) ที่มีศักยภาพ สามารถถอดบทเรียนได้จากข้อเสนอของ Mishra (1996) ที่ได้เสนอ องค์ประกอบของความไว้วางใจที่จะทำให้บุคคลเกิดความไว้วางใจระหว่างกัน โดยความไว้วางใจจะ เกิดขึ้นได้ด้วยด้วยการมี 4 มิติ ดังนี้ มิติความสามารถ (Competence Dimension) หมายถึง ความสามารถที่เป็นพื้นฐาน ของความไว้วางใจ บุคคลจะให้ความไว้วางใจผู้อื่นด้วยความเชื่อว่าผู้นั้นมีความสามารถในการทำงานได้ดี และมีความสามารถในการตัดสินใจได้ถูกต้องเหมาะสม ซึ่งผู้นั้นจะต้องมีความรู้ ทักษะความชำนาญและ ความสามารถในการตัดสินใจที่เกี่ยวข้องกับความสามารถด้านต่าง ๆ ดังนี้ 1.1 ความสามารถเฉพาะใน วิชาชีพ เป็นความสามารถในการใช้ความรู้ ทักษะ เทคนิคและอุปกรณ์ที่จำเป็นในการทำงาน 1.2 ความสามารถทางด้านปฏิสัมพันธ์ระหว่างบุคคล เป็นความสามารถ และการตัดสินใจในการทำงาน ร่วมกับบุคคลอื่น มีกลยุทธ์ในการสร้างแรงจูงใจในการทำงานร่วมกับบุคคลอื่นในองค์การได้ดี 1.3 ความสามารถเชิงธุรกิจ หมายถึง ความสามารถที่นอกเหนือจากความชำนาญในงานอาชีพ อาทิ ประสบการณ์ ความคิดทางด้านธุรกิจ จิตสำนึกที่ฉับไว มีความเฉลียวฉลาด และมีความเข้าใจในบริบท ขององค์การเป็นอย่างดีมิติความเปิดเผย (Openness Dimension) หมายถึง การที่บุคคลมีความรู้สึกเชื่อมั่นและไว้วางใจในตัว ผู้อื่นว่าเป็นบุคคลที่มีความเปิดเผยต่อบุคลากรและปฏิบัติต่อบุคลากรด้วยความจริงใจ ซึ่งในการเปิดเผย จะต้องเป็นการเปิดเผยความจริงของปัญหาและความสำเร็จที่ได้รับ ดังนั้น ความเปิดเผยและจริงใจ จึง เป็นพื้นฐานของการสร้างความไว้วางใจ และจะต้องมีทักษะที่มีประสิทธิผลในการโน้มน้าวและดึงดูดใจ ผู้คน และส่งเสริมให้เกิดการเปลี่ยนแปลงในการสร้างนวัตกรรมใหม่ ๆ คนที่มีความจริงใจและเปิดเผยจะ มีเหตุผลในการพูดความจริงอย่างตรงไปตรงมา ทั้งความสำเร็จของงานและข้อผิดพลาดที่เกิดขึ้นมีส่วน ร่วมในการแลกเปลี่ยนข้อมูล ประสบการณ์ระหว่างบุคคล และสร้างบรรยากาศในการมีส่วนร่วมแสดง ความคิดเห็น มิติความห่วงใย (Concern Dimension) หมายถึง การที่บุคคลให้ความไว้วางใจว่า ผู้อื่นจะไม่ฉกฉวยผลประโยชน์อย่างไม่เป็นธรรม แต่จะยึดถือผลประโยชน์ของสังคมเป็นสำคัญ และให้ ความสนใจและห่วงใยต่อความผาสุกของสังคมเท่าๆ กับความผาสุกของตนเอง มิติความเชื่อถือได้ (Reliability Dimension) หมายถึง บุคคลคาดหวังให้ผู้อื่นมีความ สม่ำเสมอในการพูดและการกระทำ ขณะที่ D. Harrison McKnight และ Norman L. Chervany (2001) ผู้เชี่ยวชาญด้าน วิทยาการจัดการ ได้เขียนบทความเรื่อง Trust and Distrust Definitions: One Bite at a Time ก็ได้ วิเคราะห์และเสนอว่าลักษณะของความไว้วางใจ 4 มีองค์ประกอบ ได้แก่ 1. การมีความเมตตากรุณา/ ปรารถนาดี (benevolence) หมายถึง มีความเอาใจใส่และจูงใจให้กระทำการเพื่อผลประโยชน์มากกว่า จะเป็นการกระทำโดยฉวยโอกาส อันหมายรวมถึงการมีความรับผิดชอบและความห่วงใย 2. การมีความ ซื่อสัตย์ (integrity) หมายถึง การทำข้อตกลงโดยสุจริต การพูดความจริง และการปฏิบัติตามคำสัญญา อันหมายรวมถึงการมีความเที่ยงตรงและคุณธรรม 3.การมีสมรรถนะ (competence) หมายถึง การมี ความสามารถหรืออำนาจที่จะกระทำเพื่อสิ่งที่ตนต้องการ และ 4. การคาดการณ์ได้ (predictability) หมายถึง การกระทำของอีกฝ่ายหนึ่ง (ทั้งที่ดีและไม่ดี) จะมีความสม่ำเสมอเพียงพอในการที่จะคาดการณ์ ได้ในสถานการณ์หนึ่ง ๆ นอกจากนี้ ปัจจัยที่ช่วยเสริมสร้างความไว้วางใจซึ่งกันและกันระหว่างองค์กร ยัง ประกอบด้วย การยึดมั่นในหลักเกณฑ์และข้อตกลงร่วมในการปฏิบัติงานการปฏิสัมพันธ์ในฐานะภาคี หุ้นส่วนที่มีสถานะเท่าเทียมกันการทำให้ทุกฝ่ายรู้สึกเป็นส่วนหนึ่งของงาน การมีกลไกแสดงความ รับผิดชอบต่อทุกฝ่าย การมีกระบวนการปฏิบัติงานร่วมที่เป็นธรรมสำหรับทุกฝ่าย มีกระบวนการที่เปิด ให้ทุกฝ่ายสามารถมีบทบาทและอิทธิพลต่อการกำหนดทิศทางการตัดสินใจร่วมกัน มีการจัดสรร ผลประโยชน์ระหว่างองค์กรอย่างทั่วถึงและเป็นธรรม สิ่งเหล่านี้ก็ล้วนเป็นองค์ประกอบที่ภาคีหุ้นส่วนเชิงยุทธศาสตร์ (Strategic Partners) ในการพัฒนาเมืองยะลาสู่เมืองแห่งการเรียนรู้ควรมีการพูดคุยระหว่างกันเพื่อสร้างความตระหนักและหา หนทางในการพัฒนาเครือข่ายทางสังคมให้มีองค์ประกอบหรือมีปัจจัยต่าง ๆ ที่จะนำไปสู่การสร้างความไว้วางใจระหว่างกันมากยิ่งขึ้น อันจะเป็นการผลักดันให้ทุนทางสังคมของยะลามีความเข้มแข็งและพร้อม ที่จะขับเคลื่อนพัฒนายะลาสู่เมืองแห่งการเรียนรู้

หมายเลขโครงการ	A15F640125
ชื่อโครงการ	กลไกความร่วมมือในการส่งเสริมเศรษฐกิจท้องถิ่นผ่านพื้นที่การเรียนรู้ของจังหวัดปทุมธานี
หัวหน้าโครงการ	รศ.ดร. ภาวิณี เอี่ยมตระกูล
ทีมวิจัย	คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์และการวางแผนเมือง มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์
วันเริ่มต้น	2021-06-01
Objective	1. พัฒนากลไกการขับเคลื่อนเมืองแห่งการเรียนรู้สู่ความยั่งยืนผ่านการส่งเสริมกระบวนการมีส่วนร่วมใน การพัฒนาภายใต้เครือข่ายภายในพื้นที่จังหวัดปทุมธานี 2. พัฒนาพื้นที่ต้นแบบของเมืองแห่งการเรียนรู้ที่ยั่งยืนในพื้นที่จังหวัดปทุมธานีด้วยกระบวนการมีส่วน ร่วม 3. ยกระดับการเรียนรู้ของประชาชนในจังหวัดปทุมธานีผ่านการใช้ประโยชน์จากทรัพยากรของเมืองสู่ การสร้างเศรษฐกิจท้องถิ่นผ่านพื้นที่ต้นแบบเมืองแห่งการเรียนรู้
Abstract	ชุดโครงการกลไกความร่วมมือในการส่งเสริมเศรษฐกิจท้องถิ่นผ่านพื้นที่การเรียนรู้ของจังหวัดปทุมธานี ประกอบด้วยโครงการย่อย 2 โครงการ คือ โครงการย่อยที่ 1 การพัฒนากลไกการขับเคลื่อนเมืองแห่งการเรียนรู้ในการส่งเสริมเศรษฐกิจท้องถิ่นจังหวัดปทุมธานี โครงการย่อยที่ 2 การพัฒนาพื้นที่ต้นแบบในการส่งเสริมเมืองแห่งการเรียนรู้เพื่อคนทุกกลุ่มในจังหวัดปทุมธานี โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อพัฒนากลไกการขับเคลื่อนเมืองแห่งการเรียนรู้สู่ความยั่งยืนผ่านการส่งเสริมกระบวนการมีส่วนร่วมในการพัฒนาภายใต้เครือข่ายภายในพื้นที่จังหวัดปทุมธานี รวมถึงพัฒนาพื้นที่ต้นแบบของเมืองแห่งการเรียนรู้ที่ยั่งยืนในพื้นที่จังหวัดปทุมธานีด้วยกระบวนการมีส่วนร่วม อันจะนำไปสู่ยกระดับการเรียนรู้ของประชาชนในจังหวัดปทุมธานีผ่านการใช้ประโยชน์จากทรัพยากรของเมืองสู่การสร้างเศรษฐกิจท้องถิ่นผ่านพื้นที่ต้นแบบเมืองแห่งการเรียนรู้โดยมีพื้นที่ศึกษา คือ อำเภอธัญบุรี จังหวัดปทุมธานี ซึ่งแบ่งเขตการปกครองออกเป็น 4 เทศบาล คือ เทศบาลนครรังสิต เทศบาลเมืองบึงยี่โถ เทศบาลตำบลธัญบุรี และเทศบาลเมืองสนั่นรักษ์ โดยการดำเนินงานของโครงการย่อยภายในชุดโครงการเป็นการศึกษาร่วมกันของกลไกการขับเคลื่อนเมืองแห่งการเรียนรู้กับการออกแบบพื้นที่ต้นแบบเมืองแห่งการเรียนรู้ จากผลการศึกษาพบว่า พื้นที่สามารถแบ่งออกเป็น 4 ย่านการเรียนรู้ ได้แก่ 1) ย่านการเรียนรู้ประวัติศาสตร์ที่เชื่อมโยงถึงความเป็นมาของคลองรังสิตประยูรศักดิ์ผ่านประตูน้ำจุฬาลงกรณ์และการค้าขายก๋วยเตี๋ยวเรือ 2) ย่านการเรียนรู้อาหารและสุขภาพเชื่อมโยงพื้นที่ของกลุ่มวิสาหกิจสมุนไพร วัฒนธรรมอาหารจีนที่ยังคงมีอยู่ในพื้นที่ การส่งเสริมพื้นที่สุขภาพคนเมืองจากการปรับปรุงพื้นที่ศูนย์กีฬาเทศบาลเมืองบึงยี่โถที่จะสนับสนุนกิจกรรมทางสุขภาพของศูนย์การแพทย์บึงยี่โถ 3) ย่านนันทนาการเพื่อการเรียนรู้เน้นส่งเสริมพื้นที่ออกกำลังกายและกิจกรรมการที่หลากหลายเชื่อมโยงแหล่งเรียนรู้ใกล้เคียง เช่น พิพิธภัณฑ์วิทยาศาสตร์ สวนสัตว์ดุสิตแห่งใหม่ และ 4) ย่านการเรียนรู้ธรรมชาติและระบบนิเวศ ที่สภาพพื้นที่ยังคงความสมบูรณ์ของพื้นที่เกษตรกรรม ต้นจามจุรีสองฝั่งริมคลอง การมีวิถีชีวิตริมคลอง การมีเส้นทางที่เหมาะสมต่อการสนับสนุนเส้นทางปั่นจักรยาน ในด้านของกลไกการขับเคลื่อนเมืองแห่งการเรียนรู้พบว่าพื้นที่ศึกษามีเครือข่ายความร่วมมือในการดำเนินกิจกรรมการพัฒนาที่หลากหลายไม่ว่าจะเป็น องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น สถาบันการศึกษา ผู้ประกอบการ นักพัฒนาชุมชน ปราชญ์ และประชาชนภายในชุมชน อีกทั้งเมื่อพิจารณากลไกในการขับเคลื่อนกิจกรรมที่เกี่ยวข้องกับการเรียนรู้ที่ผ่านมา พบว่า มีกลไกทั้งใน ด้านการวางแผน (Planning) ด้านการส่งเสริมกิจกรรมมีส่วนร่วม (Involvement) ด้านการสนับสนุนงานมหกรรมและการจัดกิจกรรม (Celebration) แต่อย่างไรก็ตามเนื่องด้วยการสร้างอัตลักษณ์ของพื้นที่การเรียนรู้ที่ไม่โดดเด่น ทั้งในเชิงของกิจกรรม และพื้นที่ รวมถึงข้อจำกัดในการเข้าถึงทำให้การรับรู้ของภาคประชาชนต่อการเข้าใช้พื้นที่เรียนรู้จึงอยู่ในระดับต่ำ ดังนั้นข้อเสนอแนะกลไกที่นำมาปรับใช้จึงมุ่งเน้นไปที่การการส่งเสริมกิจกรรมมีส่วนร่วม (Involvement) ร่วมกับการสนับสนุนงานมหกรรมและการจัดกิจกรรม (Celebration) และการระดมทุนจากเครือข่ายเพื่อการพัฒนา (Funding) เพื่อให้เกิดการพัฒนาอัตลักษณ์ของพื้นที่การเรียนรู้ผ่านการส่งเสริมการเข้าถึงพื้นที่เรียนรู้ร่วมกัน อย่างไรก็ตามจากการพิจารณาศักยภาพในแต่ละกิจกรรมชี้ให้เห็นว่ามีระดับศักยภาพในการขับเคลื่อนที่แตกต่างกัน ดังนั้นการปรับใช้กลไกที่เหมาะสมร่วมกับการส่งเสริมการดำเนินงานร่วมกันของเครือข่ายจึงเป็นโจทย์สำคัญที่ควรปรับปรุง เพื่อส่งเสริมและพัฒนาพื้นที่ให้สามารถเป็นพื้นที่ที่นอกจากสร้างรายได้ทางเศรษฐกิจให้กับชุมชนแล้วนั้น ยังเป็นพื้นที่ที่สามารถสร้างโอกาสทางการเรียนรู้ให้กับประชาชนเพื่อต่อยอดโอกาสสู่คุณภาพชีวิตที่ดีต่อไป
Tag	เมืองแห่งการเรียนรู้ พื้นที่การเรียนรู้ เศรษฐกิจฐานราก การออกแบบและการพัฒนาพื้นที่ การมีส่วนร่วม กระบวนการคิดเชิงออกแบบ
ปี	2565
รายละเอียด	ตลอดระยะเวลาที่ผ่านมาประเทศทั่วโลกได้เผชิญกับปัญหาที่เกิดขึ้นในมิติต่าง ๆ ทั้งมิติด้านสังคม เศรษฐกิจ ประชากร และสิ่งแวดล้อม โดยเฉพาะจำนวนประชากรเมืองที่เพิ่มขึ้นส่งผลให้ปัญหาของเมืองที่ เกิดขึ้นยากจะแก้ไข เช่น ปัญหาสุขภาพของประชาชน, ปัญหาความเลื่อมล้ำของรายได้และการเข้าถึง โครงสร้างพื้นฐานที่ไม่เท่าเทียมกัน ปัญหาการจัดการของเสีย ปัญหาทรัพยากรที่มีอยู่อย่างจำกัด รวมถึงปัญหา การจราจรที่ติดขัด ส่งผลให้เกิดปัญหามลพิษทางอากาศ จึงทำให้เกิดความพยายามในการแก้ไขปัญหาของ เมืองเพื่อลดกระทบที่เกิดขึ้นเรื่อยมา ปัจจุบันจำนวนประชากรโลกเพิ่มมากขึ้นอย่างรวดเร็วกว่าที่เคยปรากฏมาก่อน ซึ่งมากกว่าครึ่งของ ประชากรโลกที่อาศัยอยู่ในเมือง และคาดว่าจะเพิ่มขึ้นถึงร้อยละ 60 ในปี ค.ศ 2030 รวมทั้งเมืองมีบทบาท และมีอิทธิพลต่อการขยายตัวของกิจการในระดับชาติและระดับโลก ทั้งนี้ การขยายตัวดังกล่าวทำให้เทศบาล เมืองต่าง ๆ เผชิญกับสิ่งท้าทายที่เกี่ยวข้องกับความสมานฉันท์ในสังคม การพัฒนาเศรษฐกิจ และความยั่งยืน อย่างไรก็ตาม เทศบาลเมืองหลาย ๆ แห่ง เริ่มเห็นว่า การดำเนินการตามกลยุทธ์ด้านการเรียนรู้ตลอดชีวิต เป็น ปัจจัยสำคัญในการแก้ไขปัญหาเพื่อพัฒนาเมืองอย่างยั่งยืน ดังนั้น องค์การยูเนสโก โดยสถาบันการเรียนรู้ ตลอดชีวิตของยูเนสโก (UNESCO Institute for Lifelong Learning - UIL) จึงได้จัดตั้งเครือข่ายระดับโลก ด้านเมืองแห่งการเรียนรู้ของยูเนสโก (The UNESCO Global Network of Learning Cities - GNLC) เพื่อ ช่วยรัฐบาลท้องถิ่นพัฒนากลยุทธ์ที่เป็นรูปธรรมในการสร้างเมืองแห่งการเรียนรู้ เครือข่ายนี้จะสนับสนุนการ บรรลุผลการดำเนินงานตามเป้าหมายการพัฒนาที่ยั่งยืน ทั้ง 17 ประการ (Sustainable Development Goals: SDGs) โดยเฉพาะเป้าหมายที่ 4 ซึ่งเน้นการจัดการศึกษาอย่างครอบคลุม เท่าเทียม และมีคุณภาพ รวมทั้งส่งเสริมโอกาสในการเรียนรู้ตลอดชีวิตสำหรับทุกคน (Lifelong Learning: LLL) ตลอดจนเป้าหมายที่ 11 ซึ่งมุ่งพัฒนาเมืองและถิ่นฐานให้มนุษย์ได้อยู่ร่วมกัน อย่างปลอดภัย และมีการช่วยเหลือเกื้อหนุนซึ่งกันและ กันสู่ความยั่งยืน (ศูนย์วิจัยและสนับสนุนเป้าหมายการพัฒนาที่ยั่งยืน, 2559) สำหรับจากการพัฒนาเมืองของประเทศไทยยังคงใช้นโยบายและยุทธศาสตร์ในการพัฒนาเมือง เพื่อการ ผลักดันด้านการเป็นฐานของการผลิตอุตสาหกรรมและการค้า ซึ่งเมื่อหากพิจารณาถึงทิศทางของการพัฒนา แผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติของประเทศไทยตั้งแต่ ฉบับที่ 1 – 11 จะเห็นว่าทิศทางของการพัฒนา จะพัฒนาจากด้านเกษตรกรรมเป็นด้านอุตสาหกรรมและด้านการพัฒนาทรัพยากรมนุษย์ ซึ่งส่งผลให้แนวโน้ม ของการกำหนดแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติฉบับที่ 12 เน้นการพัฒนาด้านการนำเทคโนโลยีมาใช้ ในการปรับปรุงการบริหารของภาครัฐ ซึ่งปัจจุบันประเทศต่าง ๆ ทั่วโลกได้นำมาใช้อย่างแพร่หลาย เพื่อลด ความเหลื่อมล้ำทางสังคมและการก้าวข้ามกับดักของการพัฒนาในแต่ละปัญหาของแต่ละประเทศที่แตกต่างกัน อนึ่ง บริบทของการพัฒนาด้านการศึกษาในประเทศไทยได้มีลักษณะการพัฒนาที่สะท้อนถึงอัตลักษณ์ ของแต่ละพื้นที่ จะมีบทบาทหลัก 8 ด้าน ได้แก่ ด้านประชากร ด้านเศรษฐกิจ ด้านอุตสาหกรรม ด้านการ ท่องเที่ยว ด้านการศึกษา การสาธารณสุข การบริการราชการ และการคมนาคมขนส่ง โดยเฉพาะด้าน การศึกษาจะเห็นได้ว่าในแต่ละภูมิภาคมีสถานศึกษาชั้นนำมากมายซึ่งเป็นแหล่งผลิตบุคลากรที่มีคุณภาพชั้นนำ ของประเทศ โดยกลุ่มคนเหล่านี้จะเป็นกำลังสำคัญที่จะช่วยในการพัฒนาเมืองหรือประเทศในอนาคต แต่ อย่างไรก็ตามสภาวการณ์และบริบทของการพัฒนาด้านการศึกษาในปัจจุบัน บทบาทของเทคโนโลยีส่งผลต่อ การดำรงชีวิตมากขึ้น โดยผลการพัฒนาด้านการศึกษาของประเทศไทยพบว่า มีแนวโน้มที่เด็กจะเข้าสู่ กระบวนการศึกษาที่ลดลง ขาดทักษะและความสามารถในด้านการจัดการและสังเคราะห์ข้อมูล ขาดทักษะ ด้านภาษา และผลผลิตของการศึกษากับความต้องการกำลังแรงงานไม่สอดคล้องกันได้ ซึ่งสืบเนื่องมาจาก ความก้าวหน้าทางเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสารแบบก้าวกระโดดที่ส่งผลต่อระบบเศรษฐกิจของ ประเทศที่เป็นผลสืบเนื่องมาจากการปฏิวัติดิจิตอล การพัฒนาอย่างยั่งยืนตามแนวคิดขององค์การ สหประชาชาติ การพัฒนาด้านประชาคมอาเซียน และแนวคิดการพัฒนาประเทศไทยยุค 4.0 ซึ่งประเด็นด้าน การศึกษาได้ถูกอภิปรายถึงแนวทางการพัฒนาด้านการศึกษาในระดับนานาชาติ ในด้านบทบาทของ มหาวิทยาลัยนั้นจำเป็นที่จะต้องพัฒนาในหลากหลายด้าน อันได้แก่ การพัฒนาในด้านบริบทด้านกายภาพที่ เอื้อต่อการศึกษา การพัฒนาในด้านของการส่งเสริมและการปลูกฝังให้เกิดการเรียนรู้ในระยะยาว โดยเฉพาะ อย่างยิ่งการเรียนรู้แบบเป็นทางการ (Formal Approach) ที่จะลดลงตามอายุที่เพิ่มมากขึ้น และผู้ที่เรียนเป็น ผู้มักจะเป็นผู้ที่มีทุนทรัพย์ที่สูง และยิ่งผู้เรียนมีอายุที่สูงขึ้นการกลับเข้ามาเรียนรู้ใหม่จะลดลง (Government Office for Science, 2016) ทิศทางการพัฒนาเมืองอย่างยั่งยืนให้มีความสอดคล้องกับเป้าหมายของ สหประชาชาติด้านการพัฒนาอย่างยั่งยืนทั้ง 17 เป้าหมาย โดยเฉพาะเป้าหมายที่ 4 ด้านการศึกษา ทั้งนี้ สถาบันUIL ได้เน้นย้ำถึงความสำคัญของเมืองว่า เมืองมีบทบาทสำคัญในการสนับสนุนการศึกษาและการ เรียนรู้ตลอดชีวิต รวมถึงสามารถช่วยให้บรรลุเป้าหมายแห่งการพัฒนาอย่างยั่งยืนใน 3 มิติ ได้แก่ การพัฒนา สังคม เศรษฐกิจ และสิ่งแวดล้อม โดยปัจจุบันมีหลายเมืองที่มีบทบาทสำคัญในการจัดสรรทรัพยากรและ ดำเนินโครงการต่าง ๆ ด้านการศึกษา เพื่อพัฒนาคุณภาพชีวิตของพลเมืองโดยการจัดการศึกษาตลอดชีวิต (NNERCO, 2020) โดยการจัดการพื้นที่ให้เกิดเป็นสังคมของการเรียนรู้ ถือเป็นสิ่งสำคัญที่จะสร้างแรงกระตุ้น(Stimulating) ทั้งทางตรง และทางอ้อม ของกลุ่มผู้ใช้งานที่มีความหลากหลาย ซึ่งในปัจจุบันบทบาทของ มหาวิทยาลัยในการพัฒนาให้เป็นศูนย์ของการเรียนรู้นั้น จัดได้ว่าเป็นภารกิจที่สำคัญอย่างหนึ่งที่จะส่งเสริมการ เรียนรู้อย่างยั่งยืน ซึ่งองค์ความรู้ที่เกิดขึ้นสามารถขยายผลไปยังพื้นที่กิจกรรมอื่นๆ ในจังหวัด ด้วยการสร้าง สภาพแวดล้อมในการส่งเสริมการเรียนรู้ให้เกิดการเรียนรู้สอดคล้องกับบริบทของอัตลักษณ์ของพื้นที่นั้น ๆ ตลอดจนสร้างพื้นที่การเรียนรู้ที่เปิดโอกาสแก่คนทุกประเภท ทุกระดับสังคมให้สามารถเข้าถึงได้และมี การศึกษาที่มีคุณภาพ ด้วยการเน้นการมีส่วนร่วมจากภาคส่วนตั้งแต่ระดับนานาชาติ ระดับประเทศ ระดับ ท้องถิ่น หน่วยงานเอกชน ตลอดจนชุมชน เพื่อบูรณาการความร่วมมือจากสหศาสตร์ให้เกิดความยั่งยืนในระยะ ยาว ดังนั้นในการศึกษากลไกความร่วมมือในการส่งเสริมเศรษฐกิจท้องถิ่นผ่านพื้นที่การเรียนรู้ควรมุ่งเน้น คุณสมบัติของเมืองแห่งการเรียนรู้ (Key Features of Learning Cities) องค์ประกอบหลัก 3 ประการ ในการ สร้างเมืองแห่งการเรียนรู้ ได้แก่ 1) ประโยชน์หลักจากการส่งเสริมเมืองแห่งการเรียนรู้ 3 ประการ ได้แก่ ประชาชนมีอำนาจในการตัดสินใจและการรวมกลุ่มทางสังคม การพัฒนาทางเศรษฐกิจและความรุ่งเรืองทาง วัฒนธรรม รวมทั้งการพัฒนาอย่างยั่งยืน 2) คุณลักษณะสำคัญที่จะนำไปสู่การเป็นเมืองแห่งการเรียนรู้ 6 ประการ ได้แก่ การส่งเสริมการเรียนรู้ตั้งแต่พื้นฐานจนถึงอุดมศึกษา การส่งเสริมการเรียนรู้ในครอบครัวและ ชุมชน การอำนวยความสะดวกให้มีการเรียนรู้อย่างมีประสิทธิภาพในสถานที่ทำงาน การส่งเสริมการใช้ เทคโนโลยีเกี่ยวกับ การเรียนรู้ที่ทันสมัย การส่งเสริมคุณภาพและความเป็นเลิศในการเรียนรู้ และก าร สนับสนุนวัฒนธรรม การเรียนรู้ตลอดชีวิตอย่างเข้มแข็ง 3) เงื่อนไขสำคัญที่เป็นพื้นฐานการสร้างเมืองแห่ง ความรู้ 3 ประการ ได้แก่ ความมุ่งมั่น และความเข้มแข็งของผู้นำ การบริหารเมืองและการมีส่วนร่วมของผู้มี ส่วนได้เสีย รวมทั้งการเคลื่อนย้าย และการใช้ทรัพยากรซึ่งการพัฒนาเมืองแห่งการเรียนรู้จำเป็นต้องวิเคราะห์ ถึงรูปแบบการพัฒนาเมืองรวมถึงบริบทของการพัฒนาด้านการศึกษาในแต่ละพื้นที่ และเชื่อมโยงการขยายผล การนำองค์ความรู้ นวัตกรรมและเทคโนโลยีที่เกิดขึ้นนำไปใช้ประโยชน์และพัฒนาชุมชนหรือพื้นที่กิจกรรม อัน เป็นแนวคิดการออกแบบวางผังและวางแผนการพัฒนาสภาพแวดล้อมเมืองแห่งการเรียนรู้ต่อการใช้งานของ คนในทุกระดับ และเป็นการเสริมสร้างคุณภาพและช่วยพัฒนาชุมชนในจังหวัด ด้วยการสร้างความเท่าเทียม และทันการณ์ โดยบทบาทที่สำคัญของพื้นที่นวัตกรรมการเรียนรู้ตลอดชีวิต ( Center of innovative education for life-long learning) คือ การสร้างเครือข่ายระหว่างชุมชน คนกลุ่มต่าง ๆ เพื่อเชื่อมโยงองค์ ความรู้ และสร้างเครือข่ายแลกเปลี่ยนองค์ความรู้ระหว่างกัน (Collaboration) โดยอาจมีฐานข้อมูลกลางที่ จัดแบ่งประเภทผลงานต่าง ๆ สำหรับแต่ละกลุ่มคน เพื่อการค้นคว้าและแลกเปลี่ยนความคิดเห็น สามารถ สร้างสรรค์ผลงานด้านวิจัย ผลิตภัณฑ์หรือนวัตกรรมใหม่ ๆ จนนำไปสู่การจดสิทธิบัตรได้ (Patent) สำหรับจังหวัดปทุมธานีถือเป็นหนึ่งในจังหวัดที่มีศักยภาพในการพัฒนาสู่การเป็นเมืองแห่งความรู้ ซึ่ง ปัจจุบันได้มีทิศทางในการพัฒนาเมืองอัจฉริยะ ภายใต้วาระการขับเคลื่อน จังหวัดปทุมธานีเพื่อพัฒนาและ แก้ไขปัญหาทางเศรษฐกิจ สังคม และสิ่งแวดล้อม ให้จังหวัดปทุมธานีเป็นเมืองของทุกคน Pathum Thani Agenda: Pathum Thani for All ภายใต้แนวคิด การพัฒนาจังหวัดปทุมธานี ตามตัวอักษร Pathum Thani แสดงในภาพ สะท้อนให้เห็นมิติในการพัฒนาในหลากหลายด้าน สำหรับในด้านของการศึกษา ปทุมธานีมุ่งเน้นการสร้างเครือข่ายความร่วมมือทางการศึกษาระหว่างภาครัฐ สถานศึกษา และหน่วยงานทางการศึกษาเพื่อต่อยอดการเรียนรู้ในทุกระดับ การส่งเสริมนวัตกรรม เทคโนโลยี องค์ความรู้ใหม่ในการพัฒนาทรัพยากรมนุษย์ อย่างไม่มีที่สิ้นสุด ให้ได้รับการศึกษาที่มีคุณภาพตามมาตรฐาน และมีทักษะการเรียนรู้ การพัฒนายกระดับ ศักยภาพวัยแรงาน ให้สอดคล้องกับความต้องการของตลาดแรงงาน ซึ่งทิศทางการพัฒนาดังกล่าวสามารถเชื่อมกับมิติการพัฒนาอื่น ๆ เพื่อให้เกิดการบูรณาการการพัฒนาอย่างเหมาะสม เพื่อกระจายการพัฒนาทั้งในด้านสังคม เศรษฐกิจ และสิ่งแวดล้อม ดังนั้นในการศึกษานี้จึงมุ่งเน้นศึกษากลไกความร่วมมือในการส่งเสริมเศรษฐกิจท้องถิ่นผ่านพื้นที่การ เรียนรู้ของจังหวัดปทุมธานี ผ่านการพัฒนาพื้นต้นแบบเมืองแห่งการเรียนรู้ที่มิเพียงมุ่งเน้นศึกษาเฉพาะพื้นที่ ทางการศึกษา (สถาบันการศึกษา) เท่านั้นแต่รวมไปถึงพื้นที่กิจกรรมภายในเมืองที่สามารถส่งเสริมให้เกิด กิจกรรมการเรียนรู้ผ่านกิจกรรมต่าง ๆ ได้ ไม่ว่าจะเป็นด้านอุตสาหกรรม (กิจกรรมการเรียนรู้วิธีการผลิตของ ผลิตภัณฑ์และบริการ) ด้านเศรษฐกิจ (กิจกรรมการเรียนรู้เส้นทางของผลผลิต หรือสินค้า ตลอดจนการค้าขาย) ด้านเกษตรกรรม (กิจกรรมการเรียนรู้ด้านการเกษตร) ด้านการท่องเที่ยว (กิจกรมการเรียนรู้ประวัติศาสตร์ พื้นที่) เป็นต้น โดยกิจกรรมดังกล่าวจะถูกวิเคราะห์และสังเคราะห์เพื่อถอดบทเรียน หรือชุดความคิด กระบวนการในการดำเนินกิจกรรมนั้น เพื่อสร้างสรรค์เป็นกิจกรรมการท่องเที่ยวภายในจังหวัดปทุมธานี ซึ่ง การดำเนินกิจกรรมดังกล่าวจะถูกขับเคลื่อนผ่านกลไกการมีส่วนร่วมในการพัฒนาผ่านการร่วมมือในการ ดำเนินการของประชาชนอันมีบทบาทในการเป็นเจ้าของพื้นที่ หรือผู้อาศัยภายในเมืองจะได้รับโอกาสในการ เข้าถึงพื้นที่แห่งการเรียนรู้อย่างเท่าเทียม โดยมีหน่วยงานภาครัฐเป็นหน่วยงานในการสนับสนุนการดำเนินงาน และประสานงาน รวมไปถึงหน่วยงานภาคเอกชนที่จะเข้ามาสนับสนุนนวัตกรรมและเทคโนโลยีที่เหมาะสม โดย มีสถาบันการศึกษาเป็นหน่วยงานในการสนับสนุนองค์ความรู้ นวัตกรรมและเทคโนโลยี นอกจากนี้พื้นที่ ต้นแบบจะถูกออกแบบทางกายภาพและกิจกรรมการใช้งาน เพื่อให้พื้นที่สามารถสร้างสรรค์ให้เป็นพื้นที่แห่ง การเรียนรู้ที่เชื่อมโยงกิจกรรมต่าง ๆ ภายในเมือง ส่งเสริมการใช้งานและเอื้อต่อการทำกิจกรรมการเรียนรู้ด้วย สภาพแวดล้อมทางกายภาพและสังคม ทรัพยากรและแหล่งการเรียนรู้ที่เพียงพอและเกื้อหนุนการเรียนรู้ของ ประชาชน อันจะนำไปสู่การพัฒนาเมืองแห่งการเรียนรู้อย่างยั่งยืน
ชุดโครงการ
นักวิจัยหลัก	รศ.ดร. ภาวิณี เอี่ยมตระกูล
แหล่งทุน	กองทุนส่งเสริมวิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม (กองทุน ววน.) และ หน่วยบริหารและจัดการทุนวิจัยและนวัตกรรมด้านการพัฒนาระดับพื้นที่ (บพท.)งบประมาณด้าน ววน. Full Proposal ประจำปีงบประมาณ พ.ศ.2564
กลุ่มเป้าหมาย	กลุ่มเป้าหมายของการดำเนินโครงการมุ่งเน้นไปที่กลุ่มผู้มีส่วนได้ส่วนเสียในโครงการที่มีบทบาทที่ หลากหลายไม่ว่าจะเป็นหน่วยงานภาครัฐ หน่วยงานภาคเอกชน หน่วยงานด้านวิชาการ/การศึกษา และ ประชาชนภายในพื้นที่และนอกพื้นที่ โดยภายใต้โครงการมุ่งเน้นการส่งเสริมกระบวนการมีส่วนร่วมในการ วางแผนซึ่งกำหนดกลุ่มผู้มีส่วนได้ส่วนเสียที่เข้าร่วมโครงการอย่างน้อย 70 คน ขึ้นไป จากหน่วยงานและภาค ส่วนต่างๆ
พื้นที่ดำเนินการ	คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์และการผัง เมือง มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ กับ คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลธัญบุรี โดยมี พื้นที่อำเภอธัญบุรีเป็นพื้นที่ศึกษา ซึ่งในพื้นที่ประกอบด้วยหน่วยงานท้องถิ่นที่รับผิดชอบ 4 หน่วยงาน (ขอบเขต) ได้แก่ 1) เทศบาลนครรังสิต เป็นเทศบาลนครในอำเภอธัญบุรี จังหวัดปทุมธานี โดยเป็นเมืองปริมณฑลที่ รองรับการขยายตัวของกรุงเทพมหานครในทางตอนเหนือ ในปัจจุบัน เขตเทศบาลนครรังสิต กลายเป็นจุดศูนย์กลางในการเดินทางต่อไปยังจังหวัดต่าง ๆ ในภาคกลาง ภาคเหนือ ภาค ตะวันออกเฉียงเหนือ และภาคตะวันออก โดยเทศบาลนครรังสิตมีประชากรทั้งสิ้น จำนวน 84,268 คน แยกเป็นประชากรชายจำนวน 39,105 คน ประชากรหญิงจำนวน 45,163 คน ความ หนาแน่นประชากรโดยเฉลี่ย 4,051.35 คน ต่อพื้นที่ 1 ตารางกิโลเมตร ประชากรส่วนใหญ่มี อาชีพที่ผสมผสานระหว่างการเกษตร การอุตสาหกรรม การบริการ และการพาณิชย์ ปัจจุบันการ ขยายตัวในภาคอุตสาหกรรม การพาณิชย์ และการบริการอยู่ในอัตราที่สูง ทำให้มีผู้สนใจภาค การเกษตรในอัตราที่น้อยลง 2) เทศบาลเมืองบึงยี่โถ เป็นองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นประเภทเทศบาลเมือง ตั้งอยู่ในอำเภอธัญบุรี จังหวัดปทุมธานี จัดตั้งขึ้นเป็นเทศบาลตำบลเมื่อปี พ.ศ. 2550 และยกฐานะเป็นเทศบาลเมืองเมื่อ ปี พ.ศ. 2554 โดยการประกอบอาชีพของประชากรในเขตพื้นที่ตำบลบึงยี่โถ ประกอบไปด้วย อาชีพการเกษตร รับจ้าง ค้าขาย และประกอบอาชีพอื่น ๆ เขตเทศบาลเมืองบึงยี่โถเป็นอาณาเขต ปริมณฑลของกรุงเทพมหานคร การสัญจรสะดวก มีการลงทุนทางด้านอุตสาหกรรมค่อนข้างสูง ทำให้ที่ดินในพื้นที่มีราคาสูง ส่งผลให้ประชากรส่วนใหญ่เปลี่ยนแปลงการประกอบอาชีพ เกษตรกรรมที่มีอยู่เดิมหันมาประกอบอาชีพด้านอุตสาหกรรมมากขึ้น 3) เทศบาลตำบลธัญบุรี เป็นองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นที่อยู่ในเขตปริมณฑล อยู่ห่างจากจังหวัด ปทุมธานี ประมาณ 34 กิโลเมตร มีพื้นที่ทั้งหมด 30.78 ตารางกิโลเมตร สภาพพื้นที่ของเทศบาล เป็นรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า ยาวตลอดระยะคลองซอยที่ 5 ถึงคลองซอยที่ 9 กว้างจากคลองรังสิต ประยูรศักดิ์ ปัจจุบันเทศบาลตำบลธัญบุรี มีจำนวนประชากรรวมทั้งสิ้น 63,300 คน แยกเป็นชาย 30,351 คน หญิง 32,949 คน จำนวนหลังคาเรือน 33,791 หลังคาเรือน 4) เทศบาลเมืองสนั่นรักษ์ เป็นเทศบาลเมืองซึ่งมีอาณาเขตครอบคลุมพื้นที่ตำบลบึงสนั่นและตำบล บึงน้ำรักษ์ หรือพื้นที่ตามแนวคลองเก้าไปจนถึงคลองสิบสี่ ในอำเภอธัญบุรี จังหวัดปทุมธานี เทศบาลเมืองสนั่นรักษ์เป็นหนึ่งในสองเทศบาลเมืองของอำเภอธัญบุรี ร่วมกับเทศบาลเมืองบึงยี่โถ ปัจจุบันในเขตเทศบาลมีประชากร 31,855 คน
ระดับ
วิธีการวิจัย	การศึกษานี้ได้มีการบูรณาการแนวทางในการศึกษาของหลักการในการสร้างเมืองแห่งการเรียนรู้ของ UNESCO ร่วมกับกระบวนการศึกษาท้องถิ่น (Local study) โดยประยุกต์ใช้แนวทางการสร้างเมืองแห่งการเรียนรู้ (Guidelines for building learning city) 6 องค์ประกอบ คือ ด้านการวางแผน (Planning) ด้านการส่งเสริมกิจกรรมมีส่วนร่วม (Involvement) ด้านการประเมินและการติดตามการดำเนินงาน (Monitoring and Evaluation) ด้านการระดมทุนจากเครือข่าย (Funding) ด้านการเข้าถึงพื้นที่เรียนรู้ (Accessibility) และด้านการสนับสนุนงานมหกรรมและการจัดกิจกรรม (Celebration) โดยองค์ประกอบดังกล่าวเป็นแกนหลักในการถอดประเด็น วิเคราะห์ สังเคราะห์กิจกรรม เครือข่าย และกลไกการขับเคลื่อน พร้อมกับการประยุกต์ใช้ กระบวนการศึกษาท้องถิ่น (Local study) เพื่อศึกษา รวบรวมข้อมูลองค์ประกอบพื้นฐานของชุมชนในท้องถิ่นไม่ว่าจะเป็นข้อมูลองค์ความรู้ กิจกรรม เครือข่าย และกลไกการขับเคลื่อนกิจกรรมภายในท้องถิ่น ซึ่งการบูรณาการ 2 หลักการดังกล่าวจะนำไปสู่การถอดบทเรียนจากพื้นที่ต้นแบบเมืองแห่งการเรียนรู้ การพิจารณาทัศนคติ และการรับรู้เกี่ยวกับการพัฒนาพื้นที่การเรียนรู้ การวิเคราะห์กลุ่มผู้มีส่วนส่วนได้ส่วนเสียที่เกี่ยวข้อง ตลอดจนการพิจารณาศักยภาพเชิงพื้นที่และกิจกรรม อันนำไปสู่การเสนอแนะกลไกการขับเคลื่อนเมืองแห่งการเรียนรู้สู่ความยั่งยืน พร้อมทั้งพัฒนาพื้นที่ต้นแบบของเมืองแห่งการเรียนรู้ที่ยั่งยืน

หมายเลขโครงการ	A15F640107
ชื่อโครงการ	การขับเคลื่อนหลักสูตรท้องถิ่นผ่านกิจกรรมการเรียนรู้ทุกช่วงวัย ที่มีการผสานและเชื่อมโยงพื้นที่แห่งการเรียนรู้เมืองกาฬสินธุ์
หัวหน้าโครงการ	ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.จริยา อินทนิล
ทีมวิจัย	มหาวิทยาลัยกาฬสินธุ์
วันเริ่มต้น	2021-05-01
Objective	2.1) เพื่อพัฒนากระบวนการเรียนรู้แบบมีส่วนร่วมระหว่าง เด็ก เยาวชน คนในพื้นที่ และภาค เครือข่าย สู่เมืองกาฬสินธุ์แห่งการเรียนรู้ 2.2) เพื่อพัฒนากรอบหลักสูตรท้องถิ่นสู่การเป็น “เมืองน่าศึกษา” 2.3) เพื่อขับเคลื่อนหลักสูตรท้องถิ่นผ่านกิจกรรมการเรียนรู้ทุกช่วงวัยที่มีการผสานและ เชื่อมโยงพื้นที่แห่งการเรียนรู
Abstract	ในการวิจัยครั้งนี้ผู้วิจัยใช้การวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม (Participatory Action Research: PAR) ซึ่งเป็นวิธีการที่ให้ผู้มีส่วนเกี่ยวข้องเข้ามามีส่วนร่วมวิจัย เป็นการเรียนรู้จากประสบการ ณ์ การเก็บรวบรวมดำเนินการวิจัยโดยเลือกลุ่มตัวอย่างแบบเจาะจง ผลการวิจัยรายงานวิจัยฉบับสมบูรณ์ ในเรื่องการขับเคลื่อนหลักสูตรท้องถิ่นผ่านกิจกรรมการเรียนรู้ทุกช่วงวัยที่มีการผสานและเชื่อมโยงพื้นที่แห่งการเรียนรู้เมืองกาฬสินธุ์ และเพื่อตอบคำถามตามวัตถุประสงค์การศึกษาตามลำดับ ในการนำเสนอแบ่งออกเป็น 3 ส่วน ประกอบด้วย 1) กระบวนการเรียนรู้แบบมีส่วนร่วมระหว่าง เด็ก เยาวชน คนในพื้นที่ และภาคเครือข่าย สู่เมืองกาฬสินธุ์แห่งการเรียนรู้ 2) พัฒนากรอบหลักสูตรท้องถิ่นสู่การเป็น “เมืองน่าศึกษา” และ 3) การขับเคลื่อนหลักสูตรท้องถิ่นผ่านกิจกรรมการเรียนรู้ทุกช่วงวัยที่มีการผสานและเชื่อมโยงพื้นที่แห่งการเรียนรู้ โดยแบ่งกิจกรรมออกเป็นทั้งหมด 6 กิจกรรม เพื่อสามารถนำไปหาความเชื่อมโยงพื้นที่แห่งการเรียนรู้ สามารถสรุปผลการวิจัยได้ดังนี้ สำหรับกระบวนการเรียนรู้แบบมีส่วนร่วมระหว่าง เด็ก เยาวชน คนในพื้นที่ และภาคเครือข่าย สู่เมืองกาฬสินธุ์แห่งการเรียนรู้ของภาคีเครือข่าย ได้ร่วมดำเนินการตั้งแต่กระบวนการสืบค้น เก็บรวบรวมข้อมูลวิเคราะห์-สังเคราะห์ข้อมูลไปพร้อม ๆ กันตามขั้นตอนกระบวนการเรียนรู้แบบมีส่วนร่วมทั้ง 6 กิจกรรม ดังนี้ กิจกรรมที่ 1 สร้างความสัมพันธ์และเครือข่ายการเรียนรู้ กิจกรรมที่ 2 การเปลี่ยนกระบวนทัศน์และแลกเปลี่ยนวิสัยทัศน์ในการจัดการเรียนรู้ กิจกรรมที่ 3 ปฏิบัติการสร้างการมีส่วนร่วมเรียนรู้กับชุมชน กิจกรรมที่ 4 สร้างประสบการณ์ร่วม กิจกรรมที่ 5 การพัฒนาหลักสูตรและการนำไปใช้ และกิจกรรมที่ 6 ขับเคลื่อน หลักสูตรท้องถิ่นผ่านกิจกรรมการเรียนรู้ทุกช่วงวัย เพื่อนำไปหาความเชื่อมโยงพื้นที่แห่งการเรียนรู้พัฒนากรอบหลักสูตรท้องถิ่นสู่การเป็น “เมืองน่าศึกษา” สำหรับเนื้อหาและหลักสูตรมีความเหมาะสมและสอดคล้องกับสภาพปัญหาและความต้องการของบุคคลแต่ละกลุ่ม โดยกลุ่มเป้าหมายของการใช้หลักสูตรมีหลากหลายและมุ่งเน้นให้หลักสูตรท้องถิ่น “กาฬสินธุ์ศึกษา” และหลักสูตรพัฒนาทักษะอาชีพ 20 หลักสูตร ที่สามารถเรียนรู้ในทุกช่วงวัย โดยแบ่งเนื้อหาเป็นชุดการเรียนรู้ทั้งหมด 4 ชุดการเรียนรู้ ดังนี้ ชุดที่ 1 ตามรอยเมืองฟ้าแดดสงยาง ชุดที่ 2 กว่าจะเป็นจังหวัดกาฬสินธุ์ ชุดที่ 3 แหล่งท่องเที่ยวและของดีเมือง กาฬสินธุ์ และชุดที่ 4 ประเพณี วัฒนธรรมการขับเคลื่อนหลักสูตรท้องถิ่นผ่านกิจกรรมการเรียนรู้ทุกช่วงวัยที่มีการผสานและเชื่อมโยงพื้นที่แห่งการเรียนรู้ หลักสูตรทักษะพัฒนาอาชีพท้องถิ่น “KALASIN Model เรียนรู้ สู้วิกฤต ดำรงชีวิตพอเพียง” เป็นการจัดการศึกษาโดยใช้หลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงในการจัดการศึกษาในระบบ การจัดการศึกษานอก ระบบ และการจัดการศึกษาตามอัธยาศัย เพื่อจัดการศึกษาให้กับทุกช่วงวัย มุ่งเน้นการจัดการศึกษาด้านอาชีพในท้องถิ่น โดยมีปราชญ์ชาวบ้าน ภูมิปัญญาท้องถิ่นเป็นผู้ถ่ายทอดองค์ความรู้ โดยการมีส่วนร่วมกับภาคีเครือข่ายทางการศึกษา ระดมทรัพยากรและรวบรวมภูมิปัญญาท้องถิ่น ภายใต้หลักการ “เข้าใจ เข้าถึง พัฒนาสานต่อ และต่อยอด” และเน้นการฝึกปฏิบัติจริง ใช้แหล่งเรียนรู้ที่มีในท้องถิ่น เป็นครูในการเรียนการสอนโดยสามารถปฏิบัติได้จริง 20 หลักสูตร
Tag
ปี	2565
รายละเอียด	“เมืองแห่งการเรียนรู้” ปัจจุบันจำนวนประชากรโลกเพิ่มมากขึ้นอย่างรวดเร็วกว่าที่เคยปรากฏมาก่อน ซึ่งมากกว่าครึ่งของประชากรโลกที่อาศัยอยู่ในเมือง และคาดว่าจะเพิ่มขึ้นถึง 60% ในปี 2030 รวมทั้งเมืองมีบทบาทและมีอิทธิพลต่อการขยายตัวของกิจการในระดับชาติและระดับโลก ทั้งนี้การขยายตัวดังกล่าวทำให้เทศบาลเมืองต่าง ๆ เผชิญกับสิ่งท้าทายที่เกี่ยวข้องกับความสมานฉันท์ในสังคมการพัฒนาเศรษฐกิจ และความยั่งยืน อย่างไรก็ตามเทศบาลเมืองหลาย ๆ แห่ง เริ่มเห็นว่าการดำเนินการตามกลยุทธ์ด้านการเรียนรู้ตลอดชีวิต เป็นปัจจัยสำคัญในการแก้ไขปัญหาเพื่อพัฒนาเมืองอย่างยั่งยืน ดังนั้น องค์การยูเนสโก โดยสถาบันการเรียนรู้ตลอดชีวิตของยูเนสโก (UNESCO Institute for Lifelong Learning - UIL) จึงได้จัดตั้งเครือข่ายระดับโลกด้านเมืองแห่งการเรียนรู้ของยูเนสโก (The UNESCO Global Network of Learning Cities - GNLC) เพื่อช่วยรัฐบาลท้องถิ่นพัฒนากลยุทธ์ที่เป็นรูปธรรมในการสร้างเมืองแห่งการเรียนรู้ ซึ่งการศึกษาตลอดชีวิต (Lifelong Education) นั้นมีความเป็นมาที่ยาวนาน โดยเริ่มจากการศึกษาที่ไม่มีรูปแบบจนมาถึงการศึกษาที่มีรูปแบบ และมีระบบมากขึ้นในปัจจุบัน เป็นกระบวนทางการศึกษาเพื่อพัฒนาบุคคล ทุกรูปแบบ ทุกช่วง ทุกวัย ให้เกิดการเรียนรู้ตลอดชีวิต เป็นการเติมเต็มเพิ่มพูนความรู้ประสบการณ์ที่มิได้สิ้นสุด หลังออกจากในระบบโรงเรียนไปแล้ว แต่หมายถึงการพัฒนาตนเองอย่างต่อเนื่องตลอดชีวิต โดยอาศัยความร่วมมือระหว่างการศึกษประเภทต่างๆ ในสังคม มุ่งให้บุคคลเกิดแรงจูงใจที่จะเรียนรู้ได้ด้วยตนเอง พัฒนาตนเอง และปรับตนเองให้ก้าวทันความเปลี่ยนแปลงของสังคมโลกอย่างรอบด้าน เป็นการศึกษาที่มุ่งเน้นความเสมอภาค ความเท่าเทียมกันของบุคคลทุกช่วงชีวิต ตั้งแต่เกิดจนตาย ที่มีความหลากหลายทั้งรูปแบบและวิธีการเป็นเครื่องมือในการที่จะพัฒนาบุคคลให้รู้เท่าทันข้อมูล เทคโนโลยีสารสนเทศ และสภาพสังคม เศรษฐกิจ ที่มีการเปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็วอันจะเป็น การพัฒนาบุคคลให้มีคุณภาพ ส่งผลให้บุคคลสามารถดำเนินชีวิตในสังคมโลกอย่างมีประสิทธิภาพรอบด้านสถานการณ์ที่เป็นอยู่เดิม/ลักษณะทางกายภาพปัจจุบัน : เทศบาลเมืองกาฬสินธุ์ จัดตั้งขึ้นเมื่อวันที่ 14 มีนาคม พุทธศักราช 2480 ตามพระราชกฤษฎีกาจัดตั้งเทศบาลเมืองกาฬสินธุ์ ถือเป็นองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นประเภทเทศบาลเมือง มีพื้นที่มีพื้นที่ 16.96 ตารางกิโลเมตร ดูแลรับผิดชอบทั้ง 38 ชุมชน มีอาณาเขตติดต่อกับโพนทอง ตำบลหลุบ ตำบลเหนือ และตำบลลำพาน (แผนพัฒนาเทศบาล พ.ศ.2561-2565) โดยมีจำนวนหลังคาเรือนในเขตเทศบาล 13,434 หลังคาเรือน จำนวนประชากรทั้งหมดในพื้นที่ตามฐานทะเบียนราษฎร 35,423 คน (งานทะเบียนราษฎร สำนักปลัดเทศบาล พฤศจิกายน 2554) ซึ่งจากรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2560 มาตรา 250 กำหนดให้องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นมีหน้าที่และอำนาจดูแลและจัดทำบริการสาธารณะ และกิจกรรมสาธารณะ เพื่อประโยชน์ของประชาชนในท้องถิ่นตามหลักการพัฒนาอย่างยั่งยืน รวมทั้งส่งเสริม และสนับสนุนการจัดการศึกษาให้แก่ประชาชนในท้องถิ่น ได้เรียนรู้ทุกช่วงวัยอย่างต่อเนื่องตลอดชีวิต และร่วมมือกับรัฐในการจัดการศึกษาทุกระดับ ดังนั้นเทศบาลเมืองกาฬสินธุ์ จึงจำเป็นต้องส่งเสริม สนับสนุน จัดให้มีการศึกษาตั้งแต่ในระดับก่อนประถมศึกษา จนถึงระดับมัธยมศึกษา โดยมีสถานศึกษาในสังกัดเทศบาล ทั้งหมด 9 แห่ง ได้แก่ 1) โรงเรียนเทศบาล 1 กาฬสินธุ์พิทยาสิทธิ์ 2) โรงเรียนเทศบาล 2 วัดสว่างคงคา 3) โรงเรียนเทศบาล 3 วัดเหนือ 4) โรงเรียนเทศบาล 4 วัดใต้โพธิ์ค้ำ 5) โรงเรียนเทศบาล 5 ดงปอ 6) โรงเรียนเทศบาล 6 ทุ่งศรีเมืองประชาวิทย์ 7) ศูนย์พัฒนาเด็กเล็กเทศบาลเมืองกาฬสินธุ์ 8) ศูนย์พัฒนาเด็กเล็กเทศบาลเมืองกาฬสินธุ์ 2 และ 9) โรงเรียนผู้สูงอายุเทศบาลเมืองกาฬสินธุ์ (ที่มา : สํานักการศึกษา เมษายน 2564) ซึ่งจากแผนการดำเนินงานด้านการศึกษาที่ผ่านมาของเทศบาลเมืองกาฬสินธุ์ถือได้ว่าดำเนินการสอดคล้องตามแผนพัฒนาการศึกษาท้องถิ่น (พ.ศ. 2561-2565) อย่างชัดเจนภายใต้ 4 ยุทธศาสตร์ คือ ยุทธศาสตร์ที่ 1 การพัฒนาการบริหารจัดการศึกษาโดยใช้โรงเรียนเป็นฐานในการพัฒนาท้องถิ่น ยุทธศาสตร์ที่ 3 การพัฒนาคุณภาพผู้เรียนให้มีทักษะชีวิตในศตวรรษที่ 21 (8C) ยุทธศาสตร์ที่ 4 การพัฒนาคุณลักษณะและค่านิยมที่พึงประสงค์ของผู้เรียน และยุทธศาสตร์ที่ 8 การอนุรักษ์ สืบสานศิลปวัฒนธรรม ประเพณีและภูมิปัญญาท้องถิ่น (กรมส่งเสริมการปกครองท้องถิ่น 2561)ณ สถานการณ์ปัจจุบันเทศบาลเมืองกาฬสินธุ์กำลังพบกับความท้าทายด้วยปัจจัยที่หลากหลายและรูปแบบการเรียนรู้ของประชาชนที่เปลี่ยนไป และพบว่าปัจจุบันสภาพปัญหาของการพัฒนาหลักสูตรท้องถิ่น คือปัญหาที่เกิดขึ้นในกระบวนการพัฒนาหลักสูตรที่เป็นปัญหาอันเกิดจากการร่วมคิด ร่วมทำ ร่วมกันสร้างหลักสูตร และร่วมกันนำหลักสูตรไปใช้ อาทิเช่นในประเด็นการไม่เข้าใจในบทบาทหน้าที่ของตนต่อการพัฒนาหลักสูตร การขาดการประสานงานหน้าที่ที่ดีระหว่างหน่วยงาน การไม่เปลี่ยนแปลงการเรียนการสอนตามแนวทางของหลักสูตร หรือแม้แต่ผู้บริหารระดับต่างๆ เห็นว่าหลักสูตรเป็นหน้าที่ของหน่วยงานที่รับผิดชอบโดยเฉพาะ สามารถสะท้อนให้เห็นว่าที่ผ่านมาของเทศบาลเมืองกาฬสินธุ์ ยังไม่สามารถดำเนินการตามแผนพัฒนาการศึกษาท้องถิ่น (พ.ศ. 2561-2565) อย่างชัดเจนเป็นรูปธรรมภายใต้ 3 ยุทธศาสตร์ คือ ยุทธศาสตร์ที่ 5 การพัฒนาเครือข่ายทางการศึกษา ท้องถิ่น โดยการเสริมสร้างความเข้มแข็งของเครือข่ายการจัดทำแผนพัฒนาการศึกษาท้องถิ่นยุทธศาสตร์ที่ 6 การส่งเสริมการมีส่วนร่วมในการจัดการศึกษา โดยการเสริมสร้างความเข้มแข็งของ คณะกรรมการสถานศึกษาและการส่งเสริมการมีส่วนร่วมของภาครัฐและเอกชนในการจัดการศึกษาท้องถิ่นและยุทธศาสตร์ที่ 7 การพัฒนาศักยภาพผู้บริหารองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น สมาชิกสภาท้องถิ่นและผู้เกี่ยวข้องให้เป็นผู้นำการเปลี่ยนแปลงการจัดการศึกษาท้องถิ่น (กรมส่งเสริมการปกครองท้องถิ่น 2561)กระบวนการที่ทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงที่ดีขึ้น : ซึ่งจากสถานการณ์ปัจจุบันที่เทศบาลเมืองกาฬสินธุ์กำลังประสบ จึงได้เกิดนโยบาย “เมืองน่าศึกษา” ซึ่งเทศบาลเมืองกาฬสินธุ์ได้มองเห็นถึง ความสำคัญของการศึกษา ที่เป็นอาวุธที่ทรงพลังมาพัฒนาเมืองกาฬสินธุ์ให้เป็น “เมืองน่าศึกษา” ใน 4 ประเด็น คือ ประเด็นแรก เนื่องจากจังหวัดกาฬสินธุ์เป็นเมืองแห่งประวัติศาสตร์ จึงให้ความสำคัญกับการศึกษาประวัติศาสตร์และวัฒนธรรมชุมชนอันเป็นรากฐาน เพื่อพัฒนาให้เกิดแหล่งเรียนรู้และ Landmark ของเมือง ประเด็นที่สองภูมิปัญญาท้องถิ่นที่เป็นเอกลักษณ์ผลักดันการสืบทอดและพัฒนาภูมิปัญญาให้เกิดเป็นองค์ความรู้ที่ถูกต้อง ประเด็นที่สาม ทุนทางสังคม ใช้ทุนทางสังคมที่ชุมชนมี มาต่อยอดระบบการศึกษา รวมถึงเชื่อมร้อยทุนทางสังคมที่เป็นมนุษย์ เครือข่ายภาคี ให้มีส่วนร่วมในการออกแบบพัฒนาเมืองร่วมกันจนเกิดสังคมแห่งการเรียนรู้ทุกเพศวัย ประเด็นที่สี่ สังคมผาสุก เป็นสังคมแห่งการเรียนรู้ พัฒนาจัดการศึกษาให้ทั่วถึงและเท่าเทียม โดยสร้างนวัตกรรมการศึกษาและพัฒนาองค์กรให้มีสมถรรถภาพ ผลักดันและพัฒนากิจกรรมสร้างสรรค์ของเด็กและเยาวชนจนถึงระดับผู้สูงอายุเพื่อส่งเสริมการเรียนรู้ตลอดชีวิต สามารถนำมาพัฒนาต่อยอดและจัดทำเป็นโครงการต่าง ๆ อาทิเช่น ศูนย์การเรียนรู้สำหรับทุกเพศทุกวัย โรงเรียนพัฒนาความเป็นเลิศทางด้านกีฬาวอลเลย์บอล ประเพณีบุญซำฮะ หอศิลป์กาฬสินธุ์ พื้นที่สร้างสรรค์เยาวชน ยกระดับคุณภาพศึกษาโรงเรียนเทศบาล ศูนย์วิทยาศาสตร์การกีฬา และศูนย์เรียนรู้ออนไลน์ กิจกรรม และสถานที่ต่างๆ ดังกล่าวสามารถเป็นพลังขับเคลื่อนพัฒนาเมืองกาฬสินธุ์ ให้เป็น “เมืองน่าศึกษา” และมีทิศทางการพัฒนาหลักสูตรท้องถิ่นอย่างสากล นั่นก็คือ “การเรียนรู้ตลอดชีวิต (Lifelong Learning)” มีความจำเป็นกับสังคมสมัยใหม่อันเป็นผลสืบเนื่องจากความรู้ที่มีมากมาย การเปลี่ยนแปลงของสังคมอย่างรวดเร็ว การเปลี่ยนแปลงทางเทคโนโลยีและเศรษฐกิจที่มีผลต่อประชาชนในการประกอบอาชีพที่ปรับเปลี่ยนไปสู่การพัฒนาใหม่ที่มีผลต่อเป้าหมายของบุคคลและสังคม การศึกษาต่อเนื่องตลอดชีวิตไม่ใช่เป็นเพียงการศึกษาในโรงเรียนเท่านั้น หากแต่ขยายโอกาสสำหรับสมาชิกของชุมชนในเขตพื้นที่บริการในรูปแบบกิจกรรมการเรียนรู้ตลอดชีวิตที่ขับเคลื่อนด้วยชุมชน (Use of Community) เพิ่มบทบาทของผู้ปกครองและแหล่งเรียนรู้ในชุมชนในการจัดโปรแกรมการศึกษาเชื่อมโยงการเรียนรู้ในชั้นเรียนกับประสบการณ์ในชุมชน ภูมิศาสตร์ย้อนกลับ อาทิเช่นการเรียนรู้วัฒนธรรม นิเวศวิทยาศึกษา และเรื่องราวต่างๆที่ศึกษาเล่าเรียนจะเป็นพลังขับเคลื่อนให้รู้จักบทบาทของตนเองเพิ่มยิ่งขึ้น (https://sites.google.com/site/viewnaiyana/naew-nomkhxng-kar-phathna-hlaksutr) ซึ่งในประเทศไทยการจัดทำหลักสูตรให้สอดคล้องกับความต้องการของท้องถิ่น ตามพระราชบัญญัติการศึกษาแห่งชาติ พ.ศ. 2542 ในมาตรา 27 ที่กำหนดให้การเรียนการสอนที่ส่งเสริมให้ ผู้เรียนได้เรียนรู้เกี่ยวกับท้องถิ่นของตน จะทำให้ผู้เรียนไม่เกิดความแปลกแยกกับท้องถิ่น สามารถดำเนินชีวิตและพัฒนาท้องถิ่นให้เจริญก้าวหน้าได้อย่างสอดคล้องกับความเป็นจริง การเปิดโอกาสให้บุคลากรในท้องถิ่นเข้ามามีส่วนร่วมในการเรียนการสอน เป็นการประสานความสัมพันธ์ที่ดีระหว่างโรงเรียนกับชุมชน เป็นการผนึกกำลังร่วมกันเพื่อสร้างสรรค์พัฒนาทางการศึกษาและท้องถิ่นให้เจริญก้าวหน้าตามความต้องการและเหมาะสม สอดคล้องกับสภาพแวดล้อมต่างๆ ทั้งทางเศรษฐกิจ สังคม ศาสนา วัฒนธรรม ฯลฯ ซึ่งจะเป็นการพัฒนาที่มั่นคงและยั่งยืน โดยลักษณะการพัฒนาหลักสูตรท้องถิ่นนั้นมี 3 ประเภท คือ 1) หลักสูตรท้องถิ่นที่พัฒนาโดยท้องถิ่นเองทั้งหมด 2) หลักสูตรท้องถิ่นที่พัฒนาขึ้นจากหลักสูตรแม่บทที่ส่วนกลางจัดทำ และ 3) หลักสูตรท้องถิ่นที่พัฒนาสำหรับท้องถิ่นใดท้องถิ่นหนึ่งโดยเฉพาะ ผู้สำหรับผู้มีส่วนร่วมในการพัฒนาหลักสูตร ต้องมีการร่วมมือกันหลายฝ่ายเพื่อให้เกิดภาคีเครือข่าย ดังนี้ 1) เทศบาลเมืองกาฬสินธุ์ : ผู้อำนวยการสำนักงานการศึกษา ผู้บริหารสถานศึกษาในสังกัด ครูสถานศึกษาในสังกัด ศึกษานิเทศก์ นักวิชาการศึกษา 2) ภาคเอกชน : บุคคลอื่นๆ ที่มีส่วนเกี่ยวข้องกับการใช้หลักสูตร 3) ภาคประชาชน : ปราชญ์ท้องถิ่น ตัวแทนจากชุมชน 4) ผู้เรียน : ตัวแทนจากผู้เรียนทุกช่วงวัย 5) นักวิชาการ: อาจารย์มหาวิทยาลัยกาฬสินธุ์การเปลี่ยนแปลงที่จะเกิดขึ้น : ถึงแม้ว่าจะมีหน่วยงานองค์กรภาครัฐ องค์กรทางการศึกษาและภาคประชาสังคมเป็นภาคีเครือข่ายในการขับเคลื่อน “เมืองกาฬสินธุ์แห่งการเรียนรู้” ( Learning Kalasin Municipality) มีการจัดกิจกรรมการเรียนรู้ไว้อย่างหลากหลาย แต่ยังขาดมิติของการเชื่อมโยง ชุดกิจกรรมการเรียนรู้เหล่านั้นอย่างเป็นระบบและต่อเนื่อง การเรียนรู้ไม่ครอบคลุมทุกช่วงวัย ขาดการบูรณาการทุกภาคส่วนรวมพลังคนในพื้นที่ในประเด็นเรื่องการเรียนรู้ตลอดชีวิตและการเรียนรู้ที่เหมาะสมกับช่วงวัยอย่างจริงจัง การสร้างจิตสำนึก รวมถึงการสร้างความผูกพันในการรับรู้คุณค่ามรดกทางปัญญาและมรดกทางวัฒนธรรมของท้องถิ่นให้แก่คนในพื้นที่ในการสร้างการเรียนรู้ ทั้งในรูปแบบหลักสูตรท้องถิ่นและชุดการเรียนรู้ตามอัธยาศัย และสร้างเศรษฐกิจท้องถิ่นผ่านพื้นที่การเรียนรู้ด้วยกลไกความร่วมมือระดับเมือง การพัฒนาหลักสูตรท้องถิ่นที่เน้นการมีส่วนร่วมในการศึกษาผู้ใหญ่และการศึกษาตลอดชีวิต ทั้งนี้ทั้งนั้นเทศบาลเมืองกาฬสินธุ์ ควรมุ่งเน้นการวิเคราะห์เชื่อโยงข้อมูลท้องถิ่นแหล่งเรียนรู้ในท้องถิ่น และทรัพยากรบุคคลในท้องถิ่น มาบูรณาการการจัดกระบวนการทางการศึกษาการสร้างประสบการณ์การเรียนรู้ให้กับผู้เรียน โดยสร้างให้เกิดภาคีเครือข่ายทั้ง 1) เทศบาลเมืองกาฬสินธุ์ : ผู้อำนวยการสำนักงานการศึกษา ผู้บริหารสถานศึกษาในสังกัด ครูสถานศึกษาในสังกัดศึกษานิเทศก์ นักวิชาการศึกษา 2) ภาคเอกชน : บุคคลอื่นๆ ที่มีส่วนเกี่ยวข้องกับการใช้หลักสูตร 3) ภาคประชาชน : ปราชญ์ท้องถิ่น ตัวแทนจากชุมชน 4) ผู้เรียน : ตัวแทนจากผู้เรียนทุกช่วงวัย 5) นักวิชาการ: อาจารย์มหาวิทยาลัยกาฬสินธุ์ มาร่วมสร้างกรอบหลักสูตรท้องถิ่นของทุกช่วงวัยที่มีการ ผสานและเชื่อมโยงพื้นที่แห่งการเรียนรู้ กิจกรรมและแหล่งสร้างรายได้บนฐานวัฒนธรรมชุมชน และสร้างต้นแบบชุดการเรียนรู้การศึกษาตลอดชีวิตที่สอดคล้องกับเมืองกาฬสินธุ์ จะสามารถยกระดับ การศึกษาของท้องถิ่นให้มีความเข้มแข็งและยั่งยืน เพื่อเห็นภาพสุดท้ายคือ สร้างชุมชนแห่งการเรียนรู้ ที่เป็นภาคีเครือข่ายขับเคลื่อนและจัดทำกรอบหลักสูตรท้องถิ่นให้เกิดความเข้มแข็ง พร้อมผลักดันและส่งเสริมให้โรงเรียนภาคีเครือข่ายเป็นเจ้าภาพหลัก และต้นแบบในการขับเคลื่อนความเข้มแข็งการจัดการเรียนรู้ โดยให้โรงเรียนเป็นส่วนหนึ่งในกลไกการบริหารจัดการเมืองร่วมกับชุมชน ภาคประชาสังคมและภาครัฐ
ชุดโครงการ	โครงการวิจัย เรื่อง การพัฒนาต้นแบบเมืองแห่งการเรียนรู้ (Learning City) ผ่านระบบกลไกความ ร่วมมือเชิงพื้นที่เพื่อพัฒนาเศรษฐกิจท้องถิ่น กรณีศึกษา เทศบาลเมืองกาฬสินธุ์
นักวิจัยหลัก	ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.จริยา อินทนิล หัวหน้าโครงการวิจัย
แหล่งทุน	กองทุนส่งเสริมวิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม (กองทุน ววน.) และ หน่วยบริหารและจัดการทุนวิจัยและนวัตกรรมด้านการพัฒนาระดับพื้นที่ (บพท.)งบประมาณด้าน ววน. Full Proposal ประจำปีงบประมาณ พ.ศ.2564
กลุ่มเป้าหมาย	ประชาชนในเขตพื้นที่เทศบาลเมืองกาฬสินธุ
พื้นที่ดำเนินการ	เทศบาลเมืองกาฬสินธุ์ จังหวัดกาฬสินธุ์
ระดับ	โครงการย่อยในชุดโครงการใหญ่ ระดับพื้นที่/เทศบาล
วิธีการวิจัย	1. การขับเคลื่อนหลักสูตรท้องถิ่นผ่านกิจกรรมการเรียนรู้ทุกช่วงวัยที่มีการผสานและเชื่อมโยงพื้นที่แห่งการ เรียนรู้เมืองกาฬสินธุ์ ใน การวิจัยครั้งนี้ เป็นไปตามแนวคิดของการพัฒนารูปแบบกิจกรรมการเรียนรู้แบบพหุวัยของ International Conference on Intergenerational Programmes (1999) ที่มีจุดเน้นในการเรียนรู้ร่วมกันอย่าง น้อยสองวัย ได้แก่ ผู้สูงอายุและเยาวชน ซึ่งจะเรียนรู้ร่วมกันในประเด็นที่เกี่ยวข้องกับชุมชนหรือสังคม และยัง สอดคล้องกับ Kaplan et al. (1998) ที่มุ่งใช้แนวคิดนี้เป็นเครื่องมือในการพัฒนาทุนทางสังคมให้มีความเข้มแข็ง โดยผลจาก การวิจัย พบว่าหลักการสำคัญในการขับเคลื่อนการเรียนรู้ร่วมกันแบบหลากหลายช่วงวัยนั้น พึงประกอบ ไปด้วย (1) การมีส่วนร่วมในการเรียนรู้ (Participation) จัดได้ว่าเป็นกลไกสำคัญของการเรียนรู้ร่วมกันระหว่างเด็ก เยาวชน และภาคีเครือข่างทั้ง 5 ทั้งนี้การมีส่วนร่วมทำให้การเรียนรู้ร่วมกันมีความหมาย กล่าวคือภาคีเครือข่างทั้ง 5 จะสามารถร่วมกันวางเป้าหมาย สร้างแนวทางการเรียนรู้และรับประโยชน์ที่ได้ร่วมกันจากการเรียนรู้หลักสูตร ท้องถิ่น ซึ่งการมีส่วนร่วมที่เกิดขึ้นจะเป็นพลังสำคัญของ การขับเคลื่อนกิจกรรมการเรียนรู้ให้เกิดความร่วมมือและมี โอกาสบรรลุผลสำเร็จ (2) ปฏิสัมพันธ์ในการเรียนรู้ (Interaction) ได้แก่ การสร้างโอกาสให้ภาคีเครือข่างทั้ง 5 แบ่งปัน ประสบการณ์ผ่านวงสนทนาที่ไม่เป็นทางการ รวมถึงเกิดการแบ่งปันประสบการณ์ในมุมมองที่แตกต่างหลากหลาย โดยการสร้างการมีปฏิสัมพันธ์ช่วยเสริมสร้างกระบวนการรับฟังระหว่างกันให้เพิ่มมากขึ้น และนำไปสู่การปรับ เปลี่ยนสัมพันธภาพในทางที่ดีขึ้น สอดคล้องกับ Charles (1971) ที่กล่าวว่า การสร้างปฏิสัมพันธ์ผ่านการสื่อสารใน หลากหลายรูปแบบจะนำไปสู่การสร้างสัมพันธภาพในการเรียนรู้ทั้งในระยะสั้นและระยะยาว ซึ่งจะเป็นผลดีต่อการ เรียนรู้ที่จะต้องเริ่มต้นที่สัมพันธภาพที่ดีเช่นกัน นอกจากนั้นการมีพื้นที่การเรียนรู้สำหรับการพบปะสังสรรค์จัดเป็นสิ่งจำเป็น ซึ่ง Kotchasee & Anukulyudhathon (2019) กล่าวว่า พื้นที่การเรียนรู้จะช่วยสร้างความสัมพันธ์ที่แนบ แน่นระหว่างการมีปฏิสัมพันธ์ระหว่างกันด้วย 2. จากการนำสูตรท้องถิ่นไปศึกษาจริงผ่านการปฏิบัติในเชิงพื้นที่นั้นพบว่า ผู้จัดการเรียนรู้ โดยเฉพาะ อย่างยิ่ง “ผู้นำ” เป็นผู้มีบทบาทสำคัญในการขับเคลื่อนการดำเนินงานการเรียนรู้ให้ประสบความสำเร็จ ตั้งแต่การ ประชาสัมพันธ์ข่าวสารไปยังกลุ่มเยาวชน และภาคีเครือข่าย การขอความร่วมมือจากกลุ่มเครือข่าย การอนุเคราะห์ สถานที่ในการจัดการเรียนรู้ สอดคล้องกับงานวิจัยของ Sajjasopon (2016) ที่กล่าวว่า ผู้นำชุมชนเป็นปัจจัย ความสำเร็จในการขับเคลื่อนกิจกรรมการเรียนรู้ในระดับชุมชน ซึ่งชุมชนใดที่มีผู้นำที่มีความเข้มแข็งและมีศักยภาพ โอกาสของการส่งเสริมและพัฒนาการเรียนรู้ในชุมชนนั้น ๆ มีแนวโน้มที่จะประสบความสำเร็จสูงตามไปด้วย ดังนั้น การสร้างบุคคลให้มีความเป็นผู้นำที่สามารถประสานสัมพันธ์กับคนทุกช่วงวัยในชุมชนจะเป็นกลไกที่ทำให้การ ดำเนินงานด้านการส่งเสริมการเรียนรู้ภูมิปัญญาประสบความสำเร็จมากยิ่งขึ้น . 3. การให้ความสำคัญกับ “หลักสูตรท้องถิ่น” ในระบบการศึกษาของโรงเรียนในเขตเทศบาลเมืองกาฬสินธุ์ ที่ท้องถิ่นจัดทำขึ้น ไม่สามารถนำไปใช้ได้เป็นอย่างครบถ้วนทุกประเด็น จึงออกแบบได้เพียงเป็นส่วนหนึ่งในวิชาเสรี หรือเพิ่มเติม ส่งผลถึงบทบาทและความสำคัญ“หลักสูตรท้องถิ่น” ไม่มากเท่าที่ควร เรื่องจากโรงเรียนในเขตเทศบาล เมืองกาฬสินธุ์ ยังมีอีกหลายหลักสูตรที่ต้องบรรจุในแผนการเรียนการสอนที่สนองต่อนโยบายประเทศ นอกจากนี้ โรงเรียนในเขตเทศบาลเมืองกาฬสินธุ์ ต้องมีภารกิจในการพัฒนาศักยภาพของนักเรียนในโรงเรียน ด้านการแข่งขัน ทักษะต่างๆ มากมาย อาทิเช่น ทักษะทางวิชาการ หรือแม้แต่เกณฑ์มาตรฐานคุณภาพนักเรียน ให้สามารถแข่งขันกับ โรงเรียนอื่นๆ ได้ 4. การขับเคลื่อนหลักสูตรท้องถิ่นผ่านกิจกรรมการเรียนรู้ทุกช่วงวัยที่มีการผสานและเชื่อมโยงพื้นที่แห่งการ เรียนรู้เมืองกาฬสินธุ์ ในการวิจัยครั้งนี้ พบว่า ภาคีเครือข่ายภาคเอกชน ไม่มีบทบาทในการขับเคลื่อน เนื่องจาก นโยบายต่างๆ “หลักสูตรท้องถิ่น” ได้ถูกกำหนดเอาไว้แล้ว ฉะนั้นบทบาทของภาคีเครือข่ายภาคเอกชนจะอยู่ใน ระดับที่น้อยกว่าภาคีเครือข่ายอื่นๆ ในเรื่องของการจัดทำหลักสูตรท้องถิ่น